Đẩy nhanh tiến độ giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi: ADB khuyến nghị những gì?

Tiến độ giải ngân nguồn vốn ODA chậm không chỉ làm phát sinh chi phí, ảnh hưởng tới việc thực hiện dự án, mà có thể dẫn tới tranh chấp hợp đồng với nhà thầu, ảnh hưởng đến uy tín của Việt Nam.

Giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi chậm làm ảnh hưởng không nhỏ tới việc thực hiện dự án

Báo cáo của Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại, Bộ Tài chính cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2019, ước lũy kế giải ngân vốn nước ngoài dành cho cấp phát đầu tư phát triển được 2.050 tỷ đồng đạt 3,42% kế hoạch vốn Quốc hội giao; Chi thường xuyên 833 tỷ đồng đạt 17,85% dự toán Quốc hội phê duyệt; Cho vay lại đối với chính quyền địa phương khoảng 216 tỷ đồng, đạt 1,26% kế hoạch… Số liệu trên cho thấy, tiến độ giải ngân trong 6 tháng đầu năm 2019 là rất chậm.

Theo ông Trương Hùng Long – Cục trưởng Cục Quản lý nợ và Tài chính đối ngoại, sở dĩ việc bố trí kế hoạch vốn đầu tư công trung hạn chậm là do nhiều nguyên nhân, trong đó có các nguyên nhân do kế hoạch đầu tư công trung hạn bố trí thiếu so với nhu cầu; Kế hoạch đầu tư công 2019 phân bổ chậm; Điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư công chậm…

Theo ông Long, chỉ riêng về thủ tục cho vay lại, cũng còn nhiều vướng mắc. Cụ thể, theo quy định của Luật Quản lý nợ công, việc cho vay lại theo cơ chế cơ quan cho vay lại không chịu rủi ro tín dụng chủ yếu được thực hiện qua Ngân hàng Phát triển Việt Nam. Tuy nhiên, công tác thẩm định tài chính, thẩm định tài sản đảm bảo, ký kết và quản lý hợp đồng ủy quyền cho vay lại thường chậm. Chẳng hạn như Dự án khoản vay truyền tải điện 3 vay vốn ADB, Dự án nâng cao chất lượng đại học vay vốn WB…

Vướng mắc khi thẩm định cho vay lại địa phương chủ yếu do các địa phương không đáp ứng được các điều kiện được vay lại nguồn vốn ODA và vay ưu đãi của Chính phủ như: Dự án chưa có kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn Ngân sách Trung ương được giao trong giai đoạn thực hiện. Thực tế, thẩm định dự án của 18 tỉnh thì có 16 tỉnh không có kế hoạch đầu tư công trung hạn; 2/18 tỉnh có nợ vay lại vốn vay ODA, vay ưu đãi nước ngoài quá hạn trên 180 ngày. Ngoài ra, công tác cho vay lại của địa phương đôi khi bị kéo dài do phải chờ địa phương bổ sung, hoàn chỉnh hồ sơ thẩm định, ông Long nói.

Ông Eric Sidgwick – Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam cho rằng: Tiến độ giải ngân các dự án ODA chậm, không chỉ các khoản vốn ODA mà ngay cả ngân sách của Nhà nước cũng chậm, gây tác động không tích cực tới phát triển. Chênh lệch giải ngân năm 2018 khoảng 1,8 tỷ USD (gần 0,75% GDP). Dựa trên khảo sát tại 81 đơn vị thực hiện dự án vào quý I/2019, Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam đã đưa ra khuyến nghị với Ủy ban quản lý vốn ODA của Việt Nam về các vấn đề đang vướng mắc. Cụ thể:

Đối với vướng mắc về thủ tục của Chính phủ, cần chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Bộ Tài chính và các đối tác phát triển để sửa đổi Nghị định số 132/16 hiện hành để đảm bảo sự thống nhất và rõ ràng về vai trò và trách nhiệm của các cơ quan tham gia khác nhau, cần đơn giản hóa các thủ tục và giảm số lượng các bước phê duyệt để phân cấp nhiều hơn đến mức tối đa. Bên cạnh đó, các cơ quan liên quan đến quản lý ODA cần tăng cường phối hợp, tăng cường giám sát và đ.ánh giá với trọng tâm là quy trình đạt hiệu quả và thực hiện đào tạo, bồi dưỡng về các quy định pháp luật mới.

Đối với tính sẵn sàng của dự án, Chính phủ cần giải thích linh hoạt hơn về quy định “xác định được nguồn vốn” trong Luật Đấu thầu. Trong trung hạn, Luật Đấu thầu có thể cần phải sửa đổi. Chủ đầu tư cần phân bổ vốn đối ứng để chuẩn bị thiết kế chi tiết và hồ sơ mời thầu trước khi phê duyệt khoản vay. Điều này có thể được làm rõ trong việc sửa đổi Nghị định 132/16. Ngoài ra, Chính phủ cần khuyến khích đấu thầu trước khi phê duyệt/ký thỏa thuận vay.

Về kế hoạch đầu tư công trung hạn (MTIP), cần đơn giản hóa các thủ tục, phê duyệt chủ trương đầu tư, đưa dự án vào MTIP và giao kế hoạch vốn hàng năm. Hàng năm cần cập nhật MTIP hoặc có thể là MTIP quay vòng. Chính phủ cần chỉ đạo Bộ Kế hoạch & Đầu tư và Bộ Tài chính tham vấn ý kiến của các đối tác phát triển khi xây dựng MTIP giai đoạn 2021 – 2025.

Việc phân bổ ngân sách hàng năm cần giao kế hoạch vốn hàng năm phải được thực hiện vào tháng 1, bao gồm cả trong Hệ thống Thông tin Quản lý Ngân sách và Kho bạc (TABMIS) và phù hợp với nhu cầu của Dự án. Tái phân bổ và phân bổ bổ sung vốn nhanh hơn, quy trình đơn giản hơn để phản ánh nhu cầu giải ngân của dự án. Thực hiện phê duyệt MTIP với quy trình một bước để phân bổ ngân sách hàng năm. Cần đảm bảo phê duyệt ngay toàn bộ kế hoạch ngân sách năm 2019 cho các dự án.

Đối với thủ tục và thẩm định cho vay lại, Bộ Tài chính chỉ tiến hành quy trình thẩm định đối với hoạt động cho vay lại một lần trong quá trình chuẩn bị Dự án. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần tăng cường năng lực cho các tỉnh và các đơn vị sự nghiệp bằng cách ban hành hướng dẫn hoặc danh sách kiểm tra hồ sơ tài liệu cần thiết và thường xuyên tập huấn để đáp ứng các yêu cầu thẩm định. Việc thực hiện Nghị định 197 nên được áp dụng cho các dự án mới và các thỏa thuận đang được thực hiện phải được miễn áp dụng, hoặc ít nhất là áp dụng mà không làm gián đoạn các dự án đang được thực hiện. Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần chỉ đạo và hướng dẫn cơ quan cho vay lại với các nhiệm vụ và kế hoạch thời gian rõ ràng.

Đối với quy trình và yêu cầu giải ngân, Bộ Tài chính cần đưa ra định nghĩa rõ ràng về “chi thường xuyên” (trong Thông tư 111 sửa đổi). Bộ Tài chính cần xem xét nhu cầu giải ngân của Ban quản lý dự án và xem xét tăng trần biến đổi của Tài khoản đặc biệt từ 3 lên 6 tháng để đáp ứng kịp thời các tình huống trên thực tế trong quá trình thực hiện Dự án. Bộ Tài chính cần giảm thời gian xử lý các đơn rút vốn, sử dụng hoàn toàn giải ngân điện tử và đơn giản hóa các tài liệu cần thiết. Bộ Tư pháp cần đẩy nhanh quá trình ban hành các ý kiến pháp lý cần thiết.

Hằng Hà

Theo enternews.vn