Đấu thầu qua mạng trong lĩnh vực nông nghiệp: Còn nhiều bất cập

Xuất phát từ mục tiêu xây dựng môi trường đấu thầu công khai, minh bạch, bình đẳng cho các doanh nghiệp (DN), Quảng Ngãi đã thực hiện khá nghiêm túc quy định đấu thầu qua mạng.

Tuy nhiên, trong lĩnh vực dự án nông nghiệp, việc thực hiện đấu thầu qua mạng đã bộc lộ những bất cập cần quan tâm tháo gỡ.

Bỏ thầu quá thấp

Những năm gần đây, Quảng Ngãi thực hiện các dự án vùng cây chuyên canh tại các huyện miền núi, như: Cau (Sơn Tây), chè (Minh Long), quế (Trà Bồng), mít (Sơn Hà) và một số dự án phát triển chăn nuôi, trồng trọt theo Chương trình Mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở các huyện đồng bằng. Tất cả các dự án này đều được đấu thầu qua mạng. Tuy nhiên, khi tổ chức đấu thầu đã xuất hiện tình trạng bỏ thầu với giá thấp bất thường. Bình quân giá bỏ thầu thấp từ 15 – 25%, thậm chí có gói thầu bỏ thấp đến 30% so với giá quy định đưa ra ban đầu.

Người dân huyện miền núi Sơn Tây trồng cây ăn quả.

Đơn cử như địa bàn huyện Sơn Tây, gói thầu cây ăn quả thuộc dự án làng thanh niên lập nghiệp xã Sơn Bua, giá trúng thầu thấp hơn 20% so với giá đưa ra; giá gói phân bón thuộc dự án chuyên canh cây chè ở Minh Long, giá trúng thầu cũng thấp ở mức tương tự. Mới đây, huyện Trà Bồng tổ chức đấu thầu dự án cây chuyên canh, nhưng không thành, chủ đầu tư phải hủy kết quả, để chuẩn bị tổ chức lại phiên đấu thầu khác. Nguyên nhân là do giá bỏ thầu của các DN tham gia đấu thầu thấp hơn 30% so với giá đưa ra.

Bên cạnh việc bỏ thầu giá thấp, hồ sơ đấu thầu của một số DN đấu thầu qua mạng cũng “có vấn đề”. Vừa qua, vì nghi ngờ có sự giả mạo về hồ sơ đấu thầu, một số huyện đã phải tổ chức đoàn đi xác minh lại các DN được đưa vào hồ sơ với tư cách là đối tác của các DN tham gia đấu thầu, để chứng minh đủ năng lực cung cấp gói thầu nếu trúng thầu. Tuy nhiên, khi xác minh thì hầu hết các DN là “đối tác” này đều giả mạo. Việc xác minh tư cách của DN tham gia đấu thầu và hồ sơ thủ tục pháp lý của họ mất nhiều thời gian, dẫn đến một số gói thầu triển khai trong năm 2020 bị chậm, dẫn đến bị cắt vốn, gây thiệt thòi cho người dân địa phương.

Lo lắng về yêu cầu “cây, con bản địa”

Dự án phát triển vùng cây chuyên canh tại Quảng Ngãi, hiện được xây dựng dựa trên nền tảng những cây trồng đã được khẳng định là “thích ứng với địa chất, thổ nhưỡng, khí hậu” của địa phương. Việc trở thành nhà thầu của những dự án này, ngoài năng lực cung cấp gói thầu, thì còn có thêm điều kiện cây, con giống phải được sản xuất tại địa phương.

Tuy nhiên, khi các DN ngoài tỉnh trúng thầu với những gói thầu có lượng giống quá lớn, thì việc khẳng định thực hiện cam kết cây, con giống bản địa trong một thời gian ngắn là không thể. Bởi việc sản xuất ra cây, con giống phải có thời gian ít nhất là nửa năm, trong khi thời gian thực hiện gói thầu thường là ngay sau khi trúng thầu. Vấn đề này dẫn đến một thực trạng là sau khi trúng thầu, các nhà thầu sẽ nhập cây, con giống tràn lan ở một số địa phương khác về cung ứng. Hậu quả, rủi ro, thiệt hại do cây trồng, con giống bị chết đều đổ dồn lên vai nông dân. Điều đáng lo nữa là, khi vùng chuyên canh là cây ăn quả thì ít nhất 3 – 5 năm sau khi trồng, cây không cho quả, do không phù hợp khí hậu, thổ nhưỡng thì nông dân chỉ còn cách chặt bỏ. Trong khi điều kiện bảo hành của cây giống chỉ 60 ngày, đảm bảo cây sống, chứ không phải đảm bảo cây ra quả.

Sau một thời gian dài thực hiện đấu thầu qua mạng, ngoài mặt tích cực thì cũng xuất hiện những bất cập. Mới đây, Quảng Ngãi đã quyết định thanh tra đột xuất hàng chục gói thầu bỏ thầu với giá thấp hơn 10%. Nếu phát hiện có gian dối, sẽ xử lý nghiêm, vì giá thầu thấp cũng cần để làm lợi cho ngân sách nhà nước. Song, chất lượng gói thầu mới là điều quan trọng nhất trong thực hiện dự án.