Đánh giá về các lực lượng thân Iran sau chính biến tại Syria

Các lực lượng thân Iran ở Liban, Yemen và Dải Gaza chịu những tác động lớn sau chính biến tại Syria.

Thêm những đòn giáng mạnh

Khói lửa bốc lên sau cuộc không kích của Israel tại Syria. Ảnh: IRNA/TTXVN

Học giả Ali Akbar Dareini tại Tehran đánh giá, hiện tại Tehran đã mất đi một đồng minh chiến lược ở Syria sau khi chính phủ của Tổng thống Bashar al-Assad sụp đổ và điều đó sẽ tác động đến ảnh hưởng của nước này trong khu vực về ngắn hạn.

Ông phân tích với Al Jazeera: “Thiệt hại quan trọng nhất đối với lợi ích an ninh của Iran là tình trạng đứt liên lạc trên bộ với Liban. Trục Tehran-Baghdad-Damascus-Beirut đã giúp Iran dễ dàng tiếp cận Hezbollah. Sự sụp đổ của chính phủ Tổng thống Assad đặt ra thách thức lớn đối với triển vọng tái thiết và tái trang bị mạng lưới kháng chiến, đặc biệt là Hezbollah”. Ông đồng thời cho rằng Israel giờ đây sẽ dễ dàng tấn công Hezbollah khi lệnh ngừng bắn vẫn còn mong manh.

Từ những năm 1980, với sự hỗ trợ của Iran, Hezbollah đã phát triển thành lực lượng chính trị lớn ở Liban, đồng thời sở hữu sức mạnh quân sự vượt trội. Tuy nhiên, trong năm qua, Hezbollah đã chịu tổn thất đáng kể bởi đòn tấn công của Israel, bao gồm cả việc thủ lĩnh lâu năm Hassan Nasrallah cùng các chỉ huy cấp cao bị ám sát.

Đáng chú ý, Israel cũng lợi dụng chính biến vừa qua để tiến sâu vào Syria, kiểm soát những vùng đất rộng lớn ở phía Nam quốc gia này, đồng thời thực hiện hành hàng trăm cuộc không kích. Israel lo ngại rằng sau khi Tổng thống Assad bị lật đổ, vũ khí quân đội Syria có thể rơi vào tay các thế lực thù địch đe dọa Tel Aviv, trong đó có Hezbollah. Ngày 10/12, Thủ tướng Benjamin Netanyahu nhấn mạnh Israel sẽ tìm cách thiết lập quan hệ với chính quyền mới tại Syria, nhưng cũng không ngần ngại tấn công đáp trả nếu có nguy hiểm với Tel Aviv.

Về phần mình, ông Khamenei đánh giá rằng Israel đang chuẩn bị thông qua Syria để bao vây Hezbollah và nhổ tận gốc lực lượng này, nhưng ông cảnh cáo bên sẽ bị nhổ tận gốc là Israel. Tướng Hossein Salami, Tư lệnh IRGC, nhấn mạnh rằng ông không chấp nhận khi binh sĩ Israel hiện chỉ cách Damascus vài km.

Gần đây, Israel tiếp tục tấn công một thành viên khác của “ trục kháng chiến” là lực lượng Houthi tại Yemen. Vào đêm 18/12, Israel đã không kích vào cơ sở hạ tầng của Yemen lần thứ ba kể từ tháng 7, khiến 9 người tử vong và gây hư hại cho cơ sở dầu mỏ, tàu thuyền tại một cảng lớn và các nhà máy điện.

Truyền thông Israel cũng đưa tin rằng quân đội và các cơ quan tình báo nước này đang lên kế hoạch ám sát các lãnh đạo Houthi để làm mất ổn định lực lượng này. Theo tờ Israel Hayom, họ đã nhắm mục tiêu vào thủ lĩnh Houthi Abdel-Malik al-Houthi.

Tuy nhiên, Houthi cũng không đứng yên trước các cuộc tấn công của Israel. Houthi vào ngày 19/12 tuyên bố đã phóng 2 tên lửa đạn đạo vào các mục tiêu quân sự ở Israel. Sau đó, đến ngày 21/12, quân đội Israel cho biết đã đánh chặn không thành công một tên lửa của Yemen và tên lửa này đã rơi xuống Tel Aviv làm 14 người bị thương nhẹ.

Từ tháng 11/2023, Houthi đã tiến hành nhiều vụ tấn công bằng rocket và thiết bị bay không người lái vào các thành phố của Israel và các tàu có liên quan đến Israel trên Biển Đỏ, nhằm bày tỏ tình đoàn kết với người Palestine ở Dải Gaza.

Tại Iraq, Mỹ đã yêu cầu Baghdad giải tán các nhóm vũ trang có liên kết với Iran. Cố vấn cấp cao của Thủ tướng Iraq – ông Ibrahim Al-Sumaidaie vào ngày 18/12 phát biểu trên truyền hình rằng Washington đã đe dọa sẽ sử dụng vũ lực nếu chính phủ Iraq không chấp thuận yêu cầu này. Nhiều nhóm vũ trang với đa số thành viên là người Hồi giáo theo dòng Shia, liên kết với Iran, hiện là một phần của lực lượng an ninh chính thức của Iraq.

“Trục kháng chiến” thay đổi

Lãnh tụ tối cao Iran, Đại giáo chủ Ali Khamenei phát biểu tại thủ đô Tehran. Ảnh: THX/TTXVN

Theo giáo sư Vali Nasr tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Tiên tiến thuộc Đại học Johns Hopkins, hiện nay, “trục kháng chiến” không còn có thể hoạt động như trước.

Ông nhận định: “Mặc dù vẫn còn hiện diện ở Iraq và Yemen, nhưng sẽ không thể giữ vai trò chiến lược như trước đây. Nếu muốn lấy lại tầm ảnh hưởng, ‘trục kháng chiến’ phải tồn tại dưới một hình thức khác”.

Theo ông Hamidreza Azizi tại Viện các vấn đề quốc tế và an ninh Đức, ba trụ cột chính dựng “trục kháng chiến” đã thay đổi mạnh mẽ sau chính biến tại Syria. Trụ cột đầu tiên là mối liên hệ về mặt địa lý giữa các thành viên chủ chốt, được bổ sung và kéo dài đến Địa Trung Hải với Hamas và Islamic Jihad ở Gaza cùng Houthi ở Yemen nắm giữ sườn phía Nam. Trụ cột thứ hai là sự phối hợp chặt chẽ và thống nhất giữa các thành viên, với nguyên tắc mối đe dọa đối với một thành viên của trục được coi là mối đe dọa đối với tất cả, kích hoạt phản ứng tập thể.

Ông Azizi cho biết hai trụ cột đầu tiên đã chịu ảnh hưởng nghiêm trọng, nếu không muốn nói là bị phá hủy, nhưng trụ cột thứ ba vẫn còn và có thể đã được củng cố ở một số khía cạnh.

“Tình hình đang thay đổi này có thể được mô tả là kháng chiến mà không có trục. Những gì chúng ta đang chứng kiến là Iran cố gắng củng cố tuyến phòng thủ tiền tiêu của nước này tại Iraq và Yemen, trong khi phần còn lại của trục hoạt động với năng lực giảm đáng kể và phối hợp kém hơn nhiều so với trước đây”, ông kết luận.