Đằng sau việc Lầu Năm Góc đặt mua lượng tên lửa AIM-120 lớn chưa từng có

Tập đoàn Raytheon vừa được trao hợp đồng trị giá 3,5 tỷ USD để cung cấp tên lửa AIM-120 cho 19 quốc gia trong bối cảnh lo ngại ngày càng gia tăng về nguồn cung tên lửa phòng không.

Tên lửa không đối không AIM-120C của Mỹ. Ảnh: Aereo.jor/TTXVN

Chuyên trang quân sự TWZ tối 3/8 cho biết Lầu Năm Góc đã ký một hợp đồng kỷ lục trị giá 3,5 tỷ USD với tập đoàn Raytheon để mua sắm tên lửa không đối không tầm trung tiên tiến AIM-120 (AMRAAM), các hệ thống ghi nhận thông tin từ xa, linh kiện thay thế và dịch vụ hỗ trợ. Thỏa thuận này sẽ cung cấp các tên lửa này theo phương thức Bán hàng Quân sự cho nước ngoài (FMS) tới 19 quốc gia, bao gồm Nhật Bản, Đức, Ba Lan, Australia, Vương quốc Anh, Israel và Ukraine.

Cả tập đoàn Raytheon lẫn Không quân Mỹ đều từ chối tiết lộ số lượng tên lửa sẽ được cung cấp theo hợp đồng. Tuy nhiên, theo TWZ, giá một quả AIM-120 có thể vượt quá 1 triệu USD, tùy thuộc vào biến thể.

Hợp đồng nêu trên được ký kết trong bối cảnh căng thẳng toàn cầu gia tăng và kho dự trữ tên lửa AMRAAM đang cạn kiệt. Loại tên lửa này có thể được trang bị cho mọi máy bay chiến đấu trong biên chế của Mỹ cũng như của hầu hết các quốc gia đồng minh.

Được thiết kế cho tác chiến không đối không ngoài tầm nhìn (BVR), tên lửa AIM-120 cũng đã được sử dụng như tên lửa đất đối không (SAM) trong Hệ thống Tên lửa đất đối không quốc gia tiên tiến (NASAMS). NASAMS là sản phẩm hợp tác giữa tập đoàn Kongsberg Defense của Na Uy và Raytheon, hiện đang bảo vệ khu vực Thủ đô Washington, D.C., cùng hơn một chục quốc gia khác trên toàn cầu. Hệ thống này đã được chứng minh hiệu quả chiến đấu rõ rệt tại Ukraine trong gần ba năm qua.

Hiện nay, nhu cầu đối với tên lửa AMRAAM là rất lớn. AMRAAM đã được sử dụng nhiều trong các chiến dịch của Mỹ chống lại thiết bị bay không người lái (UAV) của lực lượng Houthi ở Yemen cũng như chống lại UAV bay qua không phận Syria và Iraq trong quá trình bảo vệ Israel trước các cuộc tấn công từ Iran.

Ukraine cũng đã sử dụng một số lượng lớn tên lửa này để đánh chặn UAV và tên lửa hành trình của Liên bang Nga thông qua hệ thống NASAMS, và giờ đây là cả trên các máy bay F-16. Những tên lửa này đến từ kho dự trữ của Mỹ và các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Thỏa thuận của Lầu Năm Góc với tập đoàn Raytheon được đưa ra sau quyết định vào tháng trước cho phép chuyển giao AMRAAM cho Ai Cập – dự kiến là cho hệ thống NASAMS mới, nhưng cũng có thể cho các tiêm kích F-16 của Ai Cập. Trước đây, các F-16 của Ai Cập chưa từng được trang bị tên lửa AIM-120 mà phải dựa vào tên lửa AIM-7 Sparrow cùng tên lửa AIM-9 Sidewinder do sự hạn chế của Mỹ nhằm đảm bảo lợi thế vượt trội về quân sự cho Israel so với các nước láng giềng.

Ngoài ra, hợp đồng trị giá 3,5 tỷ USD này được trao chưa đầy một năm sau khi tập đoàn Raytheon nhận được một hợp đồng sản xuất tên lửa AIM-120 khác trị giá 1,2 tỷ USD theo chương trình FMS.

Tên lửa không đối không AIM-120 được phóng từ chiến đấu cơ F-16 của Mỹ. Ảnh: AFP/TTXVN

Bất chấp những thành công lớn trong tác chiến nhiều thập kỷ, Mỹ hiện vẫn tiếp tục nâng cấp về tầm bắn và hiệu quả của tên lửa AIM-120, đồng thời phát triển các tên lửa không đối không mới trong bối cảnh lo ngại ngày càng tăng về một cuộc xung đột tiềm tàng với Trung Quốc. Có những dấu hiệu cho thấy một biến thể mới là tên lửa AIM-120E có thể đang được phát triển.

Những dấu hiệu về sự tồn tại của tên lửa AIM-120E xuất hiện sau khi Trung tâm Quản lý Vòng đời Không quân (AFLCMC) vào tháng Tư vừa qua công bố thông báo về hợp đồng mua sắm độc quyền đã được trao cho tập đoàn Raytheon hồi tháng Ba. Biến thể mới nhất được biết đến hiện tại là AIM-120D-3.

Ngoài ra, Không quân và Hải quân Mỹ cũng đang hợp tác phát triển một loại tên lửa không đối không mới tầm xa hơn, có tên là tên lửa chiến thuật tiên tiến AIM-260 (JATM), mặc dù hiện vẫn chưa có nhiều thông tin chi tiết. Ngoài ra còn có các chương trình phát triển tên lửa khác như AIM-174 và một số dự án khác trong lĩnh vực mật, cho thấy việc phát triển các loại tên lửa mới đang được đẩy mạnh.

Nhu cầu mở rộng sản xuất tên lửa AIM-120 quy mô lớn là điều rất cấp thiết. Dù đã sản xuất hàng nghìn quả (ước tính khoảng 5.000 quả đã được thử nghiệm), việc sử dụng rộng rãi tên lửa AIM-120 trên nhiều mặt trận trong những năm gần đây khiến kho dự trữ loại vũ khí này cạn kiệt nghiêm trọng.

Điều này đặc biệt đáng lo khi các loại vũ khí tấn công một chiều (như UAV mang tính năng giống tên lửa hành trình) có thể được sản xuất hàng loạt với chi phí rẻ và dễ dàng tiêu hao hệ thống phòng không. Dù đang xuất hiện các phương án tiết kiệm chi phí hơn để hạ UAV, đối phương cũng đang cải tiến để đối phó với điều đó.

Thêm vào đó, nguy cơ xảy ra không chiến truyền thống với một cường quốc quân sự lớn đang tăng lên, và sự đe dọa từ tên lửa hành trình cổ điển cũng đang phát triển. Vì vậy, tên lửa AIM-120 vẫn sẽ tiếp tục là vũ khí chủ lực để tiêu diệt các mục tiêu bay trong nhiều năm tới.

Tất cả những yếu tố này, cộng với việc thiếu đầu tư vào kho dự trữ trong nhiều thập kỷ, khiến Mỹ và các đồng minh đang phải gấp rút tăng sản lượng để đáp ứng các kịch bản chiến tranh trong tương lai. Những tên lửa này thực chất là “máy bay thu nhỏ” công nghệ cao và cần thời gian dài để sản xuất, với một số linh kiện chuyên biệt mất rất nhiều thời gian để hoàn thiện và gây tắc nghẽn chuỗi cung ứng.

Đó là lý do vì sao xuất hiện những khoản chi khổng lồ hiện nay để tăng cường năng lực sản xuất, nhất là khi Ukraine và các chiến dịch ở Trung Đông đang tiêu hao nhanh chóng kho tên lửa AMRAAM của phương Tây.