Đằng sau cái c.hết bí ẩn của nhà báo Jamal Khashoggi

Cái c.hết của nhà báo Jamal Khashoggi đang khiến cả thế giới chú ý – một thảm kịch hội tụ đầy đủ những màu sắc trinh thám gián điệp, đối đầu tôn giáo, sự giằng xé về lợi ích trong các mối quan hệ quốc tế đan xen…

Jamal Khashoggi, nhà báo thuộc hàng xuất sắc nhất Ả Rập Saudi, đã sống lưu vong ở Virginia – Mỹ sau khi rời khỏi quê hương năm ngoái. Sau khi bước vào Lãnh sự quán Ả Rập Saudi tại Istanbul – Thổ Nhĩ Kỳ (TNK) hôm 2-10, ông đã biến mất.

Gia đình quyền lực

Giới chức TNK khẳng định ông Khashoggi đã b.ị g.iết hại trong tòa lãnh sự tại quận Levent ở Istanbul. Sau nhiều lần bác bỏ điều này, tới ngày 19-10, chính phủ Ả Rập Saudi đã thừa nhận nhà báo Khashoggi c.hết tại đây.

Ít nhất 18 người đã bị bắt giữ trong vụ án chấn động này, trong khi Riyadh nói rằng vị nhà báo 59 t.uổi đã b.ị g.iết sau khi “thảo luận biến thành ẩu đả” – một lời giải thích khiến giới chức châu Âu và nhiều nhà lập pháp Mỹ khó thể không nghi ngờ.

Nhà báo Jamal Khashoggi là một cây viết nổi tiếng của Ả Rập Saudi Ảnh: AP

Xuất thân từ một gia đình quyền lực ở Ả Rập Saudi, ông Khashoggi trở thành ngòi bút chỉ trích hàng đầu đối với bộ máy lãnh đạo hiện tại ở quê nhà. Quan điểm của ông được chia sẻ thông qua nhiều nền tảng, trong đó có một mục trên báo Washington Post (Mỹ) từ 1 năm trước. Những bài viết của ông được dịch cả sang tiếng Ả Rập.

Sự nghiệp báo chí của Khashoggi một phần nằm ở Afghanistan – nơi ông đã gặp và theo dõi trùm k.hủng b.ố Osama bin Laden vào những năm 1980. Theo Le Figaro (Pháp), Khashoggi từng 3 lần dùng cơm tối với kẻ chủ mưu vụ tấn công 11-9-2001 nhằm vào Mỹ.

Hai gia đình bin Laden và Khashoggi biết nhau rất rõ. Dòng họ bin Laden làm giàu trong ngành xây dựng, còn chú ruột Khashoggi là một nhà môi giới mua bán vũ khí giữa Ả Rập Saudi với Mỹ.

Vào thời điểm nổ ra vụ tấn công k.hủng b.ố 11-9-2001, Khashoggi là phó tổng biên tập báo Arab News (Ả Rập Saudi). Ông trở thành nguồn tin giá trị cho các nhà báo nước ngoài tìm cách lý giải động cơ nào đã thúc đẩy một số phần tử Hồi giáo tới hành động cực đoan tàn khốc như vậy.

Vào những năm 2000, Khashoggi 2 lần bị sa thải khỏi vị trí tổng biên tập tờ Al-Watan. Nhật báo đóng ở tỉnh Asir, phía Tây Nam Ả Rập Saudi này dưới thời ông Khashoggi lãnh đạo đã đăng tải nhiều câu chuyện, bài xã luận, biếm họa chỉ trích các phần tử cực đoan và cách thức mà Riyadh cưỡng ép các giá trị tôn giáo của mình (các tờ báo ở Ả Rập Saudi vốn thuộc sở hữu tư nhân nhưng do chính phủ định hướng cũng như phê duyệt và sa thải các lãnh đạo cấp cao).

Giữa 2 lần “cầm lái” Al-Watan, ông Khashoggi đảm trách vị trí cố vấn cho Đại sứ Ả Rập Saudi ở Anh – Hoàng tử Turki al-Faisal, một giám đốc tình báo lâu năm. Tới năm 2005, khi vị hoàng tử này được bổ nhiệm làm phái viên của Ả Rập Saudi ở Mỹ, ông Khashoggi là trợ lý truyền thông. Gần nhất, ông trở thành nhà bình luận trước khi rời Ả Rập Saudi tới sống lưu vong ở Mỹ vào tháng 6-2017.

“Không muốn bị bắt giữ”

Theo Washington Post, Khashoggi từng nói với bạn bè và các đồng nghiệp rằng không gian cho tự do ngôn luận dưới thời Thái tử Mohammed bin Salman (MBS) bị thu hẹp và ông rất lo sợ cho sự an toàn của bản thân.

Xuất hiện trên chương trình “Upfront” của đài Al Jazeera TV (Qatar) hồi tháng 3-2018, nhà báo lưu vong nói rằng ông rời khỏi quê hương bởi “không muốn bị bắt giữ”. Theo ông, môi trường ngày càng tồi tệ đối với nhà báo kể từ khi Hoàng tử MBS tiếp quản vị trí thừa kế ngai vàng. Nhà báo Khashoggi không xem bản thân là người bất đồng chính kiến mà là một nhà phê bình lo ngại về hướng đi của nước nhà dưới sự lèo lái của vị thái tử 33 t.uổi.

Trong bài viết đầu tiên trên Washington Post ngày 18-9-2017, nhà báo này giải thích về sự ra đi của ông: “Tôi rời bỏ ngôi nhà, gia đình, công việc của mình và tôi sẽ lên tiếng. Nếu không, tôi sẽ phản bội những người mòn mỏi chờ đợi trong tù. Tôi có thể nói khi quá nhiều người không thể. Tôi muốn mọi người biết rằng Ả Rập Saudi không phải lúc nào cũng (đáng buồn) như lúc này. Chúng tôi – những người Ả Rập Saudi – xứng đáng với những điều tốt hơn như vậy”.

Hồi tháng 2-2018, ông Khashoggi viết: “Thái tử MBS có lẽ nên học hỏi từ Hoàng gia Anh – những người đã đạt được tầm vóc thực sự, sự tôn kính và thành công bằng nỗ lực tự khiêm nhường. Nếu MBS có thể lắng nghe những người chỉ trích mình và thừa nhận rằng họ cũng yêu nước, ông ta thực sự có thể nâng cao sức mạnh bản thân”.

Một trong những bài viết cuối cùng, nhà báo Khashoggi đã hối thúc Thái tử MBS chấm dứt cuộc chiến tranh mà ông đã bắt đầu ở Yemen hơn 3 năm rưỡi trước. Ông viết: “Thái tử phải kết thúc bạo lực vào khôi phục chân giá trị của nơi khai sinh đạo Hồi (Ả Rập Saudi)”.

Khó ngờ

Mối quan hệ của gia đình ông Khashoggi với TNK cũng rất đáng chú ý. Tại TNK, họ được gọi là gia đình Kasikci. Thành viên nổi tiếng nhất của gia đình này là ông Adnan Khashoggi – nhà buôn vũ khí giàu có. Những năm 1980, tỉ phú Adnan từng bán du thuyền Nabila cho ông chủ Nhà Trắng hiện nay. Cha của ông Adnan là người TNK, kết hôn với một phụ nữ Ả Rập Saudi và trở thành bác sĩ riêng của Nhà vua Abdelaziz al Saoud – người sáng lập Vương quốc Ả Rập Saudi hiện đại.

Với mối liên hệ gần gũi như vậy, không khó hiểu khi nhà báo Khashoggi vẫn qua lại TNK thường xuyên sau khi đã sang Mỹ lưu vong. Khó ngờ có chăng là việc cây viết được cho là “cái gai” trong mắt nhà cầm quyền Ả Rập Saudi lại “vô tư” đi vào lãnh sự quán nước này ở Istanbul. Theo báo giới địa phương, ông tới đây để hoàn tất giấy tờ cho đám cưới với một phụ nữ TNK 36 t.uổi đang theo học tiến sĩ. Ông đã mua một căn hộ ở Istanbul để khi kết hôn, vợ chồng ông có thể ở bên nhau tại cả TNK và Mỹ.

ĐỖ QUYÊN

Theo nld.com.vn