Đang bị tạm giam có thể đăng ký kết hôn không?

Những ngày giáp tết, công việc dồn dập, vậy mà cứ nghĩ đến một khách hàng còn đang ở trong trại tạm giam, sau một bản án sơ thẩm bị tước đoạt mạng sống, có thể đang chờ đợi tôi vào gặp, lòng tôi lại không yên…

Có một điều gì đó cứ day dứt, khiến tôi quyết định vào ngày 26 Tết, bước chân vào gặp ông trong Trại tạm giam. Cả tháng nay, trời Sài Gòn như chưa bao giờ lạnh hơn như thế, thời tiết đẹp hiếm hoi sau hơn ba mươi hai năm tôi sống và hành nghề ở thành phố phương Nam.

Mấy anh cán bộ quản giáo, vất vả với một phiên tòa hình sự lớn liên quan đến ngành ngân hàng kéo dài hơn hai mươi ngày, nghe chừng mệt mỏi, hỏi tôi giờ này sao còn vào đây làm gì? Tôi bảo, chính vào lúc tết nhất thế này, khách hàng mới cần sự gặp mặt, động viên của luật sư, chứ thực ra có làm việc gì đâu vì phiên tòa phúc thẩm chưa biết đến bao giờ mở lại.

Khi nhìn thấy tôi bước vào khu vực làm việc trong Trại tạm giam, mặc dù mái tóc đã bạc trắng, cả vóc dáng toát ra sự già nua, mệt mỏi nhưng ánh mắt của ông sáng lên lạ thường. Có lẽ, ông thật sự vui mừng khi thấy tôi vào gặp ông vào những thời khắc cuối năm.

Sau khi tôi thăm hỏi và động viên ông cố gắng giữ gìn sức khỏe và tinh thần trong những ngày Tết Âm lịch, chuẩn bị cho phiên tòa phúc thẩm sắp tới, bất chợt ông ngập ngừng hỏi tôi: “Thưa luật sư, liệu bản thân tôi trong hoàn cảnh này, có thể… kết hôn được không ?”.

Trời ơi, không rõ hoàn cảnh đưa đẩy thế nào, mà đến cả khi đối diện với cái chết, ông nghĩ mình lại có thể kết hôn? Mà ai sẽ đủ bản lĩnh và tình cảm để có thể đi đến cuộc hôn nhân dưới giá treo cổ như thế này kia chứ? Phụ nữ thời buổi này đâu có phải như ngày xưa…

Tôi nhìn ông chăm chú, đoán chừng có lẽ trong cơn tuyệt vọng, ông mới có suy nghĩ hoang tưởng, hoặc nghe theo lời gợi ý mang tính đùa cợt nhằm động viên của ai đó, rồi lấy đó làm hy vọng níu kéo cho sự tồn tại của chính mình trên cuộc đời này.

Nhưng rõ là ánh mắt của ông chân tình lắm, bàn tay ông nắm lấy tay tôi ấm áp lạ thường, rồi ông bảo đây là chuyện nghiêm túc, muốn trao đổi thật lòng với luật sư. Cuộc hôn nhân đầu tiên của ông đã chấm dứt ngay từ trước thời điểm vụ án được khởi tố, sau đó ông sống với một cô gái yêu thương ông thật lòng, sinh cho ông hai đứa con, nhưng chưa có hôn thú.

Chính người phụ nữ này đã đến liên hệ tìm luật sư để bào chữa cho ông, theo ông đi suốt các Trại tạm giam từ Bắc vào Nam, không quản vất vả lo toan. Vào một ngày sau khi phiên tòa sơ thẩm kết thúc, biết rõ ông đang bị tuyên mức án nặng nề nhất, trong khi vào thăm ông, bất ngờ cô ấy chủ động bày tỏ mong muốn sẽ làm thủ tục đăng ký kết hôn với ông!

Cả đêm hôm đó ông không sao ngủ được, cứ nhìn mãi lên tấm trần bê tông nặng nề rồi cánh cửa sắt tối tăm trong phòng giam, lại không thấy một lý lẽ thuận nào cho lời đề nghị sinh tử ấy. Nếu như cô ấy chỉ đơn giản nói là, cần thủ tục đăng ký kết hôn để trong khai sinh của những đứa con có tên cha trong đó, để sau này chúng lớn lên, dù có thể cha chúng là ai, thì cũng là tình máu mủ ruột thịt, để biết đường thờ phụng, nhang khói thì ông không phải trăn trở làm gì.

Đằng này, cô ấy bảo đấy là suy nghĩ, mong muốn thật tâm, tự đảm nhận lấy trách nhiệm của một người vợ, người mẹ, để ông có thể hy vọng biết đâu nhờ ơn trời bể, may mắn nào đó mà ông còn sống để trở về với mẹ con cô…

Tôi lặng người trước lời nói và tâm trạng của ông khi đó, do bất ngờ nên không dám trả lời ngay với ông có được hay không, chỉ bảo sẽ về nghiên cứu kỹ lưỡng các khía cạnh luật pháp của vấn đề, rồi sau Tết Âm lịch tôi sẽ vào trao đổi kỹ với ông.

Cả mấy ngày Tết, ở nhà với gia đình và cháu nội, đầu óc tôi cứ vẩn vơ chuyện của ông – một người bị tuyên phạt án tử hình còn đang kháng cáo chờ xét xử phúc thẩm, hiện đang bị tạm giam, liệu có thể kết hôn được không? Tôi lật tung hết các quy định của Luật Hôn nhân và gia đình, các văn bản pháp quy dưới luật, kể cả các Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán tối cao, xem có chỗ nào cản trở cho một nguyện vọng bi ai và thắp lửa hy vọng nhân tính hơn thế nữa?

Trước hết, xét về điều kiện kết hôn, trường hợp của ông không nằm trong giới hạn hoặc phạm vào điều cấm của pháp luật, đó là: Chỉ cần nam nữ ở vào độ tuổi kết hôn, tự nguyện, không bị cưỡng ép, lừa dối và không thuộc các trường hợp cấm kết hôn như điều 10 của Luật này quy định.

Kiểm tra kỹ, ông cũng không thuộc về các trường hợp người bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự dẫn đến bị cấm đăng ký kết hôn. Như vậy, chỉ còn duy nhất một vấn đề về thủ tục đăng ký kết hôn, bắt buộc phải đến UBND xã, phường nơi người chồng cư trú hoặc nơi người vợ thường trú.

Nếu đăng ký ở UBND của người này thì người còn lại phải làm giấy xác nhận độc thân, và phải cả hai phải có mặt tại UBND nơi đăng ký. Khi tổ chức đăng ký kết hôn phải có mặt hai bên nam, nữ kết hôn. Đại diện cơ quan đăng ký kết hôn yêu cầu hai bên cho biết ý muốn tự nguyện kết hôn, nếu hai bên đồng ý kết hôn thì đại diện cơ quan đăng ký kết hôn trao Giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên.

Bây giờ ông đang bị tạm giam, bên cạnh việc làm sao để có thể lấy được giấy chứng nhận độc thân, tôi hình dung mình sẽ phải trình bày và thuyết phục thế nào đây với Giám thị Trại, Tòa phúc thẩm hay cơ quan có thẩm quyền để cho phép ông được có mặt tại trụ sở UBND phường nơi cô ấy thường trú, rồi làm thủ tục đăng ký kết hôn, nhận Giấy chứng nhận kết hôn?

Vẫn biết các cơ quan tố tụng đã từng cho phép công chứng viên vào chứng thực cho các hợp đồng, giấy ủy quyền của người đang bị tạm giam, nhưng liệu có một nhân viên hộ tịch của UBND phường nào có thể là người đầu tiên làm một việc nghĩa cử và nhân đạo cho một người như ông? Đó cũng chính là một trong những ước nguyện đầu tiên khi bước vào hành trình tố The

Theo Luật sư Phan Trung Hoài

Lao động