Dân số Thủ đô: Hành trình vượt qua thách thức

Kể từ khi điều chỉnh địa giới hành chính (năm 2008) đến năm 2017, dân số Thủ đô đã tăng từ hơn 6,6 triệu người lên hơn 7,6 triệu người. Cùng với mức tăng dân số tự nhiên, vấn đề chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh ở mức cao, già hoá dân số, chất lượng dân số không đồng đều… đang đặt ra thách thức không nhỏ đối với mục tiêu phát triển bền vững Thủ đô. Trong bối cảnh đó, ngành Dân số – Kế hoạch hóa gia đình Hà Nội đã thực hiện nhiều giải pháp nhằm vượt qua trở ngại, khó khăn.

Một đợt kiểm tra sức khỏe cho người dân quận Hoàn Kiếm. Ảnh: Thái Hiền

Chồng chất khó khăn

Sau khi điều chỉnh địa giới hành chính, Hà Nội không chỉ đối mặt với áp lực quy mô dân số tăng hằng năm mà còn đứng trước vấn đề đáng lo ngại về cơ cấu giới tính khi sự chênh lệch tỷ số giới tính khi sinh (số trẻ trai/100 trẻ gái) ở mức cao. Ở giai đoạn 2005-2007, tỷ số giới tính khi sinh tại Hà Nội đạt mức 110/100 nhưng vào năm 2009 và 2010, tỷ số này đã ở mức báo động với 117 trẻ trai/100 trẻ gái khiến Hà Nội lọt vào tốp các tỉnh, thành phố có tỷ số giới tính khi sinh cao nhất cả nước. Đến năm 2012-2013, tỷ số này có giảm chút ít, nhưng vẫn ở mức 116 trẻ trai/100 trẻ gái.

Ông Tạ Quang Huy, Chi cục trưởng Chi cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình Hà Nội chia sẻ: Ở thời điểm đó, các chuyên gia cảnh báo rằng tỷ số giới tính khi sinh ở mức cao sẽ kéo theo nhiều hệ lụy về văn hóa, xã hội trong tương lai không xa. Cụ thể, tình trạng thừa nam, thiếu nữ sẽ làm thay đổi cấu trúc dân số, làm tăng bất bình đẳng giới, khiến phụ nữ kết hôn sớm, thiếu hụt lao động ở nhiều nghề (như giáo viên mầm non và tiểu học, hộ lý, y tá nữ…), nguy cơ tệ nạn mại dâm, buôn bán phụ nữ và trẻ em gia tăng. “Mức chuẩn sinh học bình thường là 105-107 trẻ trai/100 trẻ gái chào đời. Để giảm mức chênh về tỷ số giới tính khi sinh là một nhiệm vụ rất khó khăn, không thể hoàn thành trong ngày một ngày hai, cần sự kiên trì, quyết liệt”, ông Tạ Quang Huy nói.

Nhờ tập trung triển khai nhiều giải pháp, trong đó có việc đẩy mạnh tuyên truyền, vận động xóa bỏ tư tưởng “trọng nam khinh nữ” và triển khai mô hình chăm sóc sức khỏe người cao tuổi không có con trai, khích lệ những cặp vợ chồng sinh con một bề là gái…, mức chênh tỷ số giới tính khi sinh đã giảm. Cụ thể, năm 2017, tỷ số giới tính khi sinh là 113,5 trẻ trai/100 trẻ gái. Trong 6 tháng đầu năm 2018, tỷ số này là 113,2/100. Dù vậy, so với mặt bằng chung của cả nước, mức chênh lệch về giới tính khi sinh ở Thủ đô vẫn còn cao. Nguyên nhân, theo ông Tạ Quang Huy, một phần do chất lượng dân số không đồng đều giữa khu vực nông thôn và thành thị. Hiện nay, thành phần cư dân trên địa bàn thành phố thuộc 30 dân tộc, trình độ dân trí và mức sống của mỗi dân tộc, mỗi vùng có sự khác nhau. Tâm lý muốn có nhiều con và thích có con trai ở ngoại thành là nguyên nhân dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh tại Hà Nội ở mức cao so với cả nước…

Khó khăn không chỉ có vậy, vấn đề còn nằm ở chỗ ở địa bàn xa trung tâm, chất lượng dân số chưa cao; thể chất, tầm vóc của thanh niên Hà Nội chưa được cải thiện đáng kể. Theo PGS.TS Hoàng Đức Hạnh, Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội, với địa bàn nông thôn rộng lớn, việc thực hiện một số chương trình, đề án, nhất là chương trình nâng cao chất lượng dân số Hà Nội gặp không ít khó khăn. Hà Nội đang phải ứng phó với tình trạng già hóa dân số tăng nhanh trong bối cảnh cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất để phục vụ người cao tuổi còn hạn chế. Hệ thống nhà dưỡng lão, cơ sở y tế chuyên ngành lão khoa thiếu trầm trọng cả về số lượng lẫn chất lượng…

Kiểm soát mức tăng dân số

Hiện nay, Hà Nội đã kiểm soát tình hình khá tốt, cố gắng giảm mức chênh về tỷ số giới tính. Trước mắt, mục tiêu phấn đấu trong năm nay là toàn thành phố đạt tỷ số giới tính khi sinh 113,5 trẻ trai/100 trẻ gái – duy trì ở mức như năm 2017. Theo PGS.TS Hoàng Đức Hạnh, tới đây thành phố sẽ tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi lựa chọn giới tính thai nhi. Hiện nay, theo phân cấp, các quận, huyện, thị xã có trách nhiệm thanh tra, kiểm tra các cơ sở siêu âm chẩn đoán giới tính thai nhi trên địa bàn. Thành phố có đoàn kiểm tra đột xuất, phúc tra tại các địa phương…

Trung tâm Dân số – Kế hoạch hóa gia đình quận Ba Đình khám sức khỏe cho người cao tuổi trên địa bàn.

Một giải pháp nữa mà Hà Nội sẽ đẩy mạnh thực hiện là duy trì mức sinh thấp hợp lý, phấn đấu đến năm 2020 quy mô dân số đạt mức 8,5 triệu người, tỷ lệ tăng dân số tự nhiên ở mức 1,2%, tỷ lệ sinh con thứ ba trở lên bình quân giảm 0,1%/năm. Để đạt được mục tiêu này, các chuyên gia về dân số cho rằng, cần xây dựng nội dung, hình thức tuyên truyền, vận động phù hợp với địa bàn, tiếp tục thực hiện cuộc vận động mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con, bảo đảm quyền và trách nhiệm trong việc sinh và nuôi dạy con tốt.

Bên cạnh đó, cần xây dựng chính sách hỗ trợ nhằm nâng cao chất lượng phúc lợi xã hội cho người cao tuổi, giảm áp lực sinh con trai để có người phụng dưỡng tuổi già, nhất là với người cao tuổi sinh con một bề là gái không có lương hưu và trợ cấp xã hội; xây dựng chính sách hỗ trợ các cặp vợ chồng sinh con một bề gái thuộc hộ nghèo, cận nghèo… Đây là những việc cần làm ngay, làm sớm chứ không thể chủ quan cho rằng đó là “việc của ngày mai”.

Thu Trang

Theo hanoimoi