Cựu bộ trưởng quốc phòng bị nghi là ‘bố già’ ma túy Mexico

Giới chức Mỹ vài năm trước nghe lén thành viên băng đảng Mexico đề cập đến một “bố già” quyền lực và nhận ra đây là gương mặt thân quen.

Các đặc vụ liên bang Mỹ đã theo dõi ông ta trong nhiều tháng, nghi ngờ rằng “bố già” đóng vai trò trung tâm trong hoạt động buôn bán ma túy này là một quan chức cấp cao trong quân đội Mexico.

Đến một ngày, đột nhiên một thành viên băng đảng Mexico bị nghe lén nói rằng “bố già” đang lên trên truyền hình vào thời điểm đó. Các đặc vụ nhanh chóng kiểm tra và phát hiện người đang phát biểu trên truyền hình là Salvador Cienfuegos, Bộ trưởng Quốc phòng Mexico lúc đó, theo 4 quan chức Mỹ tham gia cuộc điều tra.

Cienfuegos lãnh đạo Bộ Quốc phòng Mexico giai đoạn 2012 – 2018, dưới thời Tổng thống Enrique Pea Nieto, người rời nhiệm sở hai năm trước.

Giới chức Mỹ cuối cùng đã xác định được rằng ông trùm bí ẩn “bảo kê” cho một trong những băng đảng ma túy bạo lực nhất quốc gia chính là lãnh đạo phụ trách cuộc chiến chống tội phạm có tổ chức của Mexico.

Ngày 15/10, Cienfuegos bị giới chức Mỹ bắt tại sân bay ở Los Angeles khi đang đi cùng gia đình. Cựu bộ trưởng quốc phòng này bị cáo buộc rửa tiền, âm mưu sản xuất và phân phối hàng tấn cocaine, heroin, ma túy đá và cần sa ở Mỹ từ tháng 12/2015 đến tháng 2/2017.

Salvador Cienfuegos khi còn là bộ trưởng quốc phòng tại Mexico tháng 7/2017. Ảnh: Reuters.

Vụ bắt là kết quả của cuộc điều tra kéo dài nhiều năm có tên gọi Chiến dịch Bố già. Các quan chức nói rằng Cienfuegos đã tạo điều kiện cho H-2, nhóm tội phạm thực hiện nhiều hành vi bạo lực của Mexico, vận chuyển ma túy trên biển mà không bị phát hiện.

Để đổi lấy những khoản hối lộ béo bở, Cienfuegos cũng chỉ đạo quân đội Mexico, lực lượng nòng cốt trong chiến dịch chống ma túy quốc gia, không tiến hành các chiến dịch truy quét nhằm vào H-2, mà nhắm vào các băng nhóm đối thủ của họ, đồng thời cảnh báo cho H-2 về các cuộc điều tra của Mỹ. Ông còn bị cáo buộc giới thiệu những kẻ cầm đầu băng đảng với các quan chức Mexico tha hóa khác.

Kể từ năm 2006, Mexico cho phép quân đội trở thành lực lượng chủ công trong cuộc chiến chống ma túy, sau khi cảnh sát bị coi là bất lực và tham nhũng trước tội phạm băng đảng. Các binh sĩ được triển khai đến những khu vực tội phạm có tổ chức hoành hành. Bộ trưởng Quốc phòng là người giám sát nỗ lực đó.

Tháng 12/2017, Mexico thông qua luật an ninh củng cố vai trò của quân đội trong cuộc chiến chống ma túy, khiến Liên Hợp Quốc và các nhóm nhân quyền phản đối. Họ cảnh báo rằng biện pháp này sẽ dẫn đến lạm dụng quyền lực, khiến quân đội ở trên đường phố vô thời hạn và quân sự hóa các hoạt động của cảnh sát trong tương lai gần.

Cienfuegos đã đóng vai trò quan trọng trong việc thuyết phục các chính trị gia thông qua luật, khẳng định rằng quân đội là lực lượng duy nhất đối đầu hiệu quả với tội phạm có tổ chức.

Dưới sự giám sát của Cienfuegos, quân đội Mexico đã bị cáo buộc tiến hành các vụ hành quyết không qua xét xử, trong đó có vụ 22 thành viên băng đảng ma túy bị bắn chết ở Tlatlaya, miền trung Mexico, tháng 6/2014.

Vụ bắt Cienfuegos dường như không phải là hoạt động hợp tác giữa chính phủ Mỹ với Mexico. Nó bắt nguồn từ cuộc điều tra do Mỹ dẫn đầu vào cuối năm 2013 về một bang đảng ma túy Mexico của Fausto Isidro Meza Flores, từng là thủ lĩnh băng nhóm ma túy Beltran-Leyva khét tiếng một thời.

Mặc dù một nhóm đặc vụ Mỹ vào thời điểm đó xác định Cienfuegos là đối tác của băng nhóm của Meza Flores, cơ quan hành pháp Mỹ và Mexico không xúc tiến điều tra ông này.

Nhưng đến năm 2015, nghi vấn về Cienfuegos tăng lên. Mỹ nghe lén được ít nhất hai cuộc nói chuyện bàn tán về một người quyền lực trong thế giới ngầm được gọi là “bố già” và xác định đó là Cienfuegos. Băng đảng H-2 có liên quan đến nhóm của Meza Flores.

Phản ứng trước vụ Mỹ bắt cựu bộ trưởng quốc phòng, Tổng thống Mexico Andrés Manuel López Obrador cam kết đình chỉ công tác bất kỳ ai trong chính phủ liên quan đến các cáo buộc, nhưng nhấn mạnh cần phải tránh bất ổn. “Chúng tôi sẽ không che đậy cho bất kỳ ai”, ông nói, trước khi bày tỏ ủng hộ cho các lãnh đạo lục quân và hải quân Mexico hiện nay, khẳng định rằng chính ông đã đánh giá họ kỹ càng và bảo đảm họ là người trung thực.

Trong phiên xét hỏi tại tòa án ở Los Angeles hôm 16/10, thẩm phán cho phép giới chức Mỹ tiếp tục giam Cienfuegos, ít nhất cho đến khi phiên điều trần chính thức diễn ra vào tuần tới. Ông này có thể đối mặt mức án 30 năm tù nếu bị kết tội.

Các chỉ huy quân đội ở Mexico vốn có quyền tự quyết lớn, hiếm khi “cúi đầu” trước áp lực chính trị và thường được tổng thống bảo vệ. “Chưa từng có bộ trưởng quốc phòng Mexico nào bị bắt”, cựu ngoại trưởng Mexico Jorge Castaeda, nói. “Bộ trưởng Quốc phòng Mexico là người không chỉ là điều hành quân đội mà còn báo cáo trực tiếp với tổng thống. Không ai ở trên ông ấy ngoại trừ tổng thống”.

Vì quyền lực to lớn đó, các nhà phân tích từ lâu đã nghi ngờ một số lãnh đạo cao nhất trong quân đội Mexico có hành vi tham nhũng. Nhưng với địa vị của họ, không ai dám điều tra, ít nhất là ở Mexico.

“Đây là một vụ rất lớn”, Alejandro Madrazo, giáo sư tại trường đại học CIDE ở Mexico, cho biết. “Quân đội đã trở nên tham nhũng và lạm quyền nhiều hơn kể từ khi bắt đầu cuộc chiến chống ma túy. Đây là lần đầu tiên họ bị ’sờ gáy’, nhưng không phải bởi chính phủ Mexico, mà bởi giới chức Mỹ”.