Cuộc chiến ‘đắt đỏ và bất định’ của Ukraine

Cuộc chiến kéo dài, viện trợ quốc tế bấp bênh khiến Ukraine phải thắt lưng buộc bụng và thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng nội địa để tồn tại.

Với nỗi lo cắt giảm hỗ trợ, Ukraine đang gồng mình tự sản xuất vũ khí và tối ưu chi phí cho cuộc chiến. Ảnh: Reuters/TTXVN

Cuộc chiến khốc liệt tại Ukraine đã bước sang năm thứ tư, đẩy quốc gia Đông Âu này vào một vòng xoáy chi phí khổng lồ và những tổn thất không thể đong đếm. Theo tờ Telegraph (Anh) ngày 28/5, hàng trăm tỷ euro đã đổ vào cuộc chiến với Nga. Giữa bối cảnh đó, mối lo ngại về việc cắt giảm viện trợ quân sự từ các nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, đang trở thành một thách thức lớn đối với Kiev.

Khi nguồn viện trợ lung lay

Hy vọng về một lối thoát nhanh chóng cho cuộc chiến dưới thời Donald Trump dường như đang tan biến. Thay vào đó, những tín hiệu không nhất quán từ Tổng thống Mỹ đã gieo rắc nỗi sợ hãi về việc Ukraine có thể bị bỏ rơi. Theo Timothy Ash, nghiên cứu viên tại Viện Chatham House, “đó hoàn toàn là một rủi ro. Ukraine lo lắng về điều đó. Chiến lược là nhận càng nhiều càng tốt ngay bây giờ, tích trữ cho thời gian tới”. Ông Ash nhận định thêm rằng, dù viện trợ giảm sút, Ukraine “vẫn có thể tiếp tục – họ có thể duy trì cuộc chiến trong ít nhất sáu tháng đến một năm, khi cuộc chiến vẫn tiếp diễn mà không có bất kỳ tiến trình hòa bình nào”.

Sự không chắc chắn về nguồn tài trợ đã buộc Kiev phải tính toán chi li từng đồng USD, đặc biệt liên quan đến vũ khí. Oleksandr Barabash, nhà phát triển phần mềm đã trở thành doanh nhân quốc phòng, nhấn mạnh tầm quan trọng của hiệu quả chi phí: “Nếu thiết bị bay không người lái của đối phương có giá 50.000 USD và bạn bắn nó bằng một tên lửa có giá 1 triệu đô la Mỹ, thì điều đó không hiệu quả về mặt chi phí”. Ông cho rằng “giá cả thực sự tạo nên sự khác biệt, vì tất cả các thiết bị đều bị phá hủy hàng ngày. Bạn không thể chi hàng trăm nghìn USD mỗi tháng cho thứ gì đó sẽ bị phá hủy trong một tuần hoặc có thể trong vài ngày”.

Mối đe dọa không chỉ đến từ Nhà Trắng. Yurii Haidai, nhà kinh tế cấp cao tại Trung tâm Chiến lược Kinh tế ở Kiev, cho biết: “Chúng tôi có đủ cam kết cho đến cuối năm nay, chủ yếu là từ EU. Nhưng có sự không chắc chắn đáng kể cho năm tới. Vẫn chưa có cam kết nào đảm bảo chúng tôi có thể vượt qua được năm tới”.

Thắt lưng buộc bụng và tự lực cánh sinh

Hiện tại, Ukraine đang được tài trợ khá tốt, một phần nhờ chính quyền Biden trước đây đã nhanh chóng viện trợ khoảng 20 tỷ USD vào những tháng cuối năm ngoái. Tuy nhiên, Kiev không thể trông chờ vào những khoản tiền bất ngờ tương tự. “Có thể thấy một cách tiếp cận thắt lưng buộc bụng. Bộ tài chính Ukraine hiện rất thận trọng, tập trung vào các nguồn tài chính được sử dụng một cách khôn ngoan nhất có thể để kéo dài chúng càng lâu càng tốt trong năm nay và có thể là sang năm sau”, chuyên gia Haidai nêu quan điểm.

Chính quyền của Tổng thống Volodymyr Zelensky đang tài trợ một nửa ngân sách Ukraine từ tiền đóng thuế của người dân, phần còn lại đến từ các khoản tài trợ và vay nước ngoài. Phần lớn số tiền này được chi cho cuộc chiến dưới hình thức sản xuất vũ khí, đạn dược, trả lương cho 1 triệu binh sĩ và hỗ trợ cho gia đình những người thiệt mạng.

“Họ đang thực hiện các biện pháp để tăng nguồn thu càng nhiều càng tốt từ nền kinh tế bị ảnh hưởng bởi xung đột. Do đó, doanh thu thuế thực tế đang tăng lên mặc dù có những hạn chế như có 5 triệu người di tản do giao tranh và điện thì hạn chế”, chuyên gia Haidai nhận định. Điều này đồng nghĩa với việc người lao động và doanh nghiệp tư nhân của Ukraine vẫn phải gồng mình nộp thuế giữa bom đạn, mất điện và lạm phát.

Ngành công nghiệp quốc phòng nội địa: “Phao cứu sinh” của Ukraine

Trong bối cảnh viện trợ quốc tế bấp bênh, việc thúc đẩy ngành công nghiệp quốc phòng trong nước, vốn có từ thời Liên Xô, đóng vai trò sống còn để kéo dài nguồn lực tài chính và quân sự. Lorenzo Scarazzato từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm cho biết, sau khi Liên Xô tan rã, ngành công nghiệp vũ khí của Ukraine đã suy giảm. Tuy nhiên, việc Nga sáp nhập Crimea năm 2014 và cuộc chiến toàn diện năm 2022 đã kích hoạt sự hồi sinh mạnh mẽ. Ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine hiện cung cấp khoảng 30% đạn dược cho cuộc chiến, được thúc đẩy bởi các công ty khởi nghiệp và doanh nhân như ông Barabash.

Công ty Falcons của Barabash, chuyên về các cảm biến truyền dữ liệu từ chiến trường bất chấp nhiễu tín hiệu GPS, là một ví dụ điển hình. Ông Barabash chia sẻ: “Ukraine thiếu mọi thứ. Vì vậy, chúng tôi được hỏi: bạn có thể sản xuất cái này không, vì cái rẻ nhất có giá hơn 100.000 USD một thiết bị?”. Ông cho biết, sản phẩm đầu tiên của họ có giá thành thấp hơn 10 lần so với giải pháp rẻ nhất trên thị trường Ukraine và thấp hơn 1.000 lần so với bất kỳ thiết bị nào từ châu Âu hoặc Mỹ.

Sự sáng tạo này không chỉ xuất phát từ cuộc chiến với Nga mà còn từ những bài học về sự chậm trễ trong phản ứng quốc tế. Serhii Kuzan, cựu cố vấn Bộ Quốc phòng Ukraine , cho rằng “những sự chậm trễ này không chỉ cản trở năng lực của Lực lượng Vũ trang Ukraine mà còn tạo cơ hội cho Nga phục hồi sau những tổn thất và huy động lực lượng vũ trang của riêng mình. Do đó, Ukraine đã ưu tiên phát triển ngành công nghiệp quốc phòng”.

Tuy nhiên, Ukraine cũng chỉ có thể tự lực cánh sinh đến một mức độ nhất định. Các chuyên gia cảnh báo rằng có một số loại thiết bị mà nước này không thể tự sản xuất thay thế nếu không có sự hậu thuẫn của Mỹ, chẳng hạn như một số máy bay chiến đấu. Việc mất các trang thiết bị như thế này là nỗi lo lớn hơn là hết tiền.

Hy vọng lớn nhất của Kiev là thuyết phục các nhà lãnh đạo châu Âu rằng đầu tư vào Ukraine không chỉ là ném tiền vào một cuộc xung đột không hồi kết mà là một khoản đầu tư cho tương lai an ninh của chính lục địa này. “Rào cản chính là thiếu kinh phí. Vượt qua nỗi sợ hãi và đưa ra quyết định chuyển hướng các khoản tiền này cho hoạt động sản xuất vũ khí của Ukraine sẽ giúp châu Âu vừa có thêm thời gian vừa nhận được những khoản lợi nhuận rất cụ thể cho chính mình – vũ khí giá rẻ và hiệu quả cho chính mình trong tương lai”, ông Kuzan nói.

Đây là một đề xuất hấp dẫn, nhưng không có gì đảm bảo các nhà lãnh đạo sẽ đồng ý. Hiện tại, Kiev buộc phải tận dụng từng đồng một, tiếp tục chiến đấu và hy vọng vào sự hỗ trợ bền vững của các đối tác quốc tế trong bối cảnh cuộc tấn công của Nga vào Ukraine vẫn tiếp diễn.