Cú hích tài chính của Đức có ý nghĩa gì đối với châu Âu?

Đồng euro đã tăng mạnh so với đồng USD trong phiên giao dịch sáng 5/3 sau khi Đức công bố bước ngoặt lịch sử trong chính sách chi tiêu công, gây chấn động thị trường tài chính và đẩy chi phí vay của chính phủ lên mức cao nhất trong 17 tháng.

Đồng euro. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo tờ Politico, việc Đức từ bỏ lập trường thận trọng về ngân sách đã giúp đồng euro thoát khỏi nỗi lo về suy thoái kinh tế và sự mong manh chiến lược của châu Âu, tăng vọt so với đồng USD. Trong khi đó, lợi suất trái phiếu chính phủ Đức kỳ hạn 10 năm đã tăng gần 0,25 điểm phần trăm khi các nhà đầu tư nhanh chóng điều chỉnh kỳ vọng trước tác động của hàng trăm tỷ euro sẽ được chi tiêu cho quốc phòng và cơ sở hạ tầng.

Sự biến động này xuất phát từ thông báo vào cuối ngày 4/3 rằng Thủ tướng Đức tương lai Friedrich Merz đã đạt thỏa thuận với các đối tác liên minh – đảng Dân chủ Xã hội (SPD) – để lách quy định Hiến pháp về trần thâm hụt ngân sách. Cùng ngày, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng đề xuất huy động thêm hàng trăm tỷ euro để khôi phục năng lực quốc phòng của châu Âu.

Ông George Saravelos, trưởng chiến lược ngoại hối toàn cầu tại Deutsche Bank, nhận định: “Châu Âu, đặc biệt là Đức, đang thể hiện phản ứng chưa từng có trong lịch sử đối với việc điều chỉnh chính sách tài khóa”.

Triển vọng về “cú hích” tài chính đã đẩy đồng euro tăng 0,7% so với đồng USD, lên mức 1,0722 – cao nhất kể từ tháng 11. Ông Saravelos dự báo đồng euro sẽ tiếp tục đà tăng, có thể đạt mức 1,10. Trong khi không phải ai cũng lạc quan như vậy, nhiều nhà phân tích đã nhanh chóng từ bỏ dự đoán rằng đồng euro có thể rơi về mức ngang giá với USD trong năm nay.

Kế hoạch chi tiêu kỷ lục

Kế hoạch của ông Merz sẽ loại trừ phần lớn chi tiêu quốc phòng khỏi cái gọi là “phanh nợ”, đồng thời bao gồm một quỹ đặc biệt trị giá 500 tỷ euro cho đầu tư cơ sở hạ tầng trong 10 năm tới. Tuy nhiên, kế hoạch này vẫn cần được Quốc hội Đức thông qua vào cuối tháng. Để làm được điều đó, ông Merz và Thủ tướng sắp mãn nhiệm Olaf Scholz sẽ phải thuyết phục đảng Xanh, điều mà nhiều người tin rằng sẽ thành công.

“Trước những mối đ.e dọ.a đối với hòa bình và tự do ở châu Âu, chúng ta cũng cần một cách tiếp cận ‘bất cứ giá nào’ đối với quốc phòng”, ông Merz phát biểu, nhắc lại tuyên bố nổi tiếng của cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) Mario Draghi trong cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu một thập kỷ trước.

Thỏa thuận tài chính này đán.h dấu một bước ngoặt lớn so với quan điểm thận trọng về nợ công mà Đức duy trì kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Dù còn một số chi tiết cần làm rõ, các nhà kinh tế không nghi ngờ gì về tác động mang tính thay đổi của chính sách này.

“Dù vẫn cần làm rõ thêm, nhưng chúng tôi tin rằng đây là một trong những thay đổi mô hình quan trọng nhất trong lịch sử hậu chiến của Đức”, Robin Winkler, kinh tế trưởng tại Deutsche Bank Research, nhận định.

Đồng quan điểm, ông Holger Schmieding, kinh tế trưởng tại Berenberg, hoan nghênh việc “Đức cuối cùng cũng đảm nhận vai trò lãnh đạo” và bày tỏ hy vọng rằng chính phủ mới sẽ có đủ dũng khí để thực hiện các cải cách hỗ trợ tăng trưởng, thúc đẩy đầu tư tư nhân lẫn công.

Ông Greg Fuzesi, chuyên gia kinh tế tại J.P. Morgan, cho rằng tâm lý lạc quan có thể giúp thu hút đầu tư tư nhân ngay cả trước khi chính sách tài khóa chính thức được triển khai. Ông dự báo sẽ có “sự thay đổi đáng kể” trong triển vọng kinh tế của Đức sau hai năm suy thoái liên tiếp.

Rủi ro tiềm ẩn

Trong khi đó, ông Balduin Bippus, nhà kinh tế tại Barclays, cho rằng động thái này sẽ đảo ngược áp lực giảm mà chính sách tài khóa của Đức đã đặt lên đồng euro từ năm 2009, khi Thủ tướng Angela Merkel đưa ra “phanh nợ”. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng các yếu tố khác như căng thẳng thương mại với Mỹ có thể làm phức tạp triển vọng của đồng euro.

Một điều rõ ràng là chính sách tài khóa mới của Đức cũng sẽ đi kèm với chi phí không nhỏ. Lợi suất trái phiếu chính phủ Đức đã tăng vọt sau thông báo, với lợi suất kỳ hạn 10 năm vượt mức 2,7%, đán.h dấu mức tăng lớn nhất kể từ tháng 6/2022. Điều này cũng kéo theo chi phí vay của tất cả các chính phủ khu vực đồng euro tăng theo. Lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm của Đức đang trên đà tăng mạnh nhất trong một ngày kể từ cuối những năm 1990.

Đối với một số chuyên gia, đây là lời cảnh báo về lý do tại sao “phanh nợ” được đưa ra ngay từ đầu. Ông Friedrich Heinemann, nhà kinh tế tại viện nghiên cứu ZEW ở Mannheim, cảnh báo rằng cải cách này có thể đẩy nợ công của Đức lên mức nguy hiểm. Ông ước tính rằng thỏa thuận giữa CDU/SPD sẽ cho phép Đức tài trợ 4% GDP thông qua nợ, và tỷ lệ nợ công trên GDP có thể đạt 100% ngay từ năm 2034.

“Hôm nay là ngày mà ‘phanh nợ’ trở thành quá khứ”, ông Lars Feld, cố vấn của cựu Bộ trưởng Tài chính Christian Lindner, bày tỏ sự thất vọng. Ông cho rằng Đức sẽ mất đi vị thế là nơi trú ẩn an toàn cho các nhà đầu tư trái phiếu. Lãi suất và lạm phát chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng.