Công bố kết quả thử nghiệm ban đầu của vắc-xin tiềm năng ngừa coronavirus

Nguyễn Thị Mẫn07:46 04/04/2020

Các nhà khoa học của Đại học Pittsburgh vừa chính thức công bố những kết quả thử nghiệm ban đầu của một loại vắc-xin tiềm năng chống lại SARS-CoV-2.

Trong công trình được đăng tải trên tạp chí EBioMedicine, các nhà khoa học cho biết đã vận dụng kinh nghiệm chống virus SARS và MERS để nghiên cứu loại vắc-xin này.

“Cả hai mầm bệnh này đều là họ hàng gần của SARS-CoV-2, và khi nghiên cứu chúng thấy rằng một trong những protein màng tế bào của chúng, S-protein, rất quan trọng đối với sự hình thành phản ứng miễn dịch. Có thể nói rằng chúng tôi đã biết trước cách chống lại chủng virus mới”, Phó giáo sư Andrea Gambotto, Đại học Pittsburgh, một trong những tác giả của nghiên cứu cho biết.

Trong các thí nghiệm với chuột ở phòng thí nghiệm, các nhà khoa học đã xác định được rằng loại vắc-xin tiềm năng khi được đưa vào cơ thể có khả năng hình thành các kháng thể đặc thù đối với SARS-CoV-2, đủ để vô hiệu hóa virus.

Các nhà nghiên cứu cũng sử dụng một phương pháp mới để cung cấp thuốc, được gọi là mảng microneedle, để tăng hiệu quả của thuốc. Mảng này là một miếng vá có kích thước bằng đầu ngón tay gồm 400 kim nhỏ cung cấp các mảnh protein tăng đột biến vào da, nơi phản ứng miễn dịch mạnh nhất.

Khi được thử nghiệm trên chuột, vắc-xin tiềm năng này đã tạo ra sự tăng vọt của kháng thể chống lại SARS-CoV-2 trong vòng hai tuần sau khi chích microneedle.

So với ứng cử viên vắc-xin mRNA đang được Mỹ cho phép thử nghiệm lâm sàng thì vắc-xin được mô tả trong bài báo này – mà các tác giả đang gọi là PittCoVacc, viết tắt của Pittsburgh Coronavirus Vaccine – theo cách tiếp cận được thiết lập hơn, sử dụng các protein do phòng thí nghiệm tạo ra để miễn dịch. Nó giống như cách mà các mũi tiêm phòng cúm hiện tại hoạt động.

Các nhà khoa học hiện đang hy vọng được cấp phép thực hiện các thử nghiệm lâm sàng về vắc-xin trên người tình nguyện.

Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên bố sự bùng phát coronavirus lan truyền từ Trung Quốc là đại dịch. Theo dữ liệu mới nhất, có trên 1 triệu trường hợp nhiễm bệnh được ghi nhận trên toàn thế giới, hơn 50 nghìn người đã chết.

Tại sao virus corona không 'sống' nhưng rất khó tiêu diệt?

Sau nhiều tỷ năm tiến hóa, các loại virus học được cách "tồn tại dù không có sự sống" - chiến lược hiệu quả đáng sợ khiến chúng trường tồn, không ngừng đe dọa loài người.

Virus SARS-CoV-2 chết người đã khiến cuộc sống toàn cầu bị đình trệ chỉ là một cụm vật chất di truyền, bao quanh là các protein hình gai nhô ra có bề dày 1/1000 sợi lông mày, trông giống như vương miện (vì vậy có tên "corona", có nghĩa vương miện).

Chúng như những thây ma vật vờ (zombie), gần như không có dấu hiệu của sinh vật sống. Nhưng ngay khi chúng đi vào đường thở của con người, virus lại kích hoạt, tấn công tế bào, nhân ra hàng triệu bản.

Cách thức hoạt động của SARS-CoV-2 có thể được coi là "thiên tài", theo bình luận của Washington Post: xâm nhập vào cơ thể người và trước khi con người có triệu chứng thì chúng đã sinh sôi nhanh chóng và lây sang người khác.

Chúng gây hại, tàn phá phổi, gây tử vong ở một số bệnh nhân, nhưng chỉ gây triệu chứng nhẹ ở những người khác, vì vậy chúng luôn có thể lan rộng.

Các nhà nghiên cứu đang chạy đua tìm cách chế thuốc chữa và vắcxin phòng bệnh, nhưng họ đứng trước một loài virus đáng gờm.

Các y bác sĩ chăm sóc cho một bệnh nhân Covid-19 ở Vũ Hán. Ảnh: AFP.

Video đang HOT

Ở ngoài "giả chết", vào cơ thể người lại kích hoạt

Virus đường hô hấp thường xâm nhập, sinh sôi ở hai nơi trong cơ thể. Hoặc là ở mũi và họng, nơi chúng lây mạnh hơn, hoặc là ở phần dưới của phổi, nơi chúng sẽ khó lây lan nhưng lại dễ gây tử vong.

Nhưng virus corona chủng mới SARS-CoV-2 lại như hai loại trên gộp lại. Chúng sống ở phần trên của đường hô hấp, để từ đó lây dễ dàng cho nạn nhân tiếp theo sau mỗi tiếng ho, hắt hơi. Nhưng ở một số bệnh nhân, virus mới có thể đi sâu xuống phổi, dẫn đến tử vong.

Như vậy, SARS-CoV-2 có cả khả năng lây lan của cúm thông thường lẫn sự chết chóc của "họ hàng" nó là SARS, vốn gây dịch bệnh ở châu Á năm 2002-2003.

Nhưng khác với SARS, SARS-CoV-2 có tỷ lệ tử vong thấp hơn. Đổi lại, triệu chứng sẽ biểu hiện ít hơn, lâu hơn so với SARS. Như vậy người nhiễm SARS-CoV-2 thường đã lây cho người khác trước khi biết mình nhiễm.

Nói cách khác, SARS-CoV-2 có đủ sự lén lút để lan ra toàn thế giới.

SARS-CoV-2 trên bề mặt tế bào được nuôi trong phòng lab. Ảnh: Viện Y tế Quốc gia Mỹ/AFP.

Các loại virus là thủ phạm gây những dịch bệnh nguy hiểm nhất trong 100 năm trở lại đây: các dịch cúm 1918, 1957 và 1968, SARS, MERS và Ebola. Cũng như virus corona, các virus trên đều có nguồn gốc động vật, đều mã hóa vật chất di truyền trong các chuỗi ARN.

Bên ngoài cơ thể của vật chủ, các virus loại ARN như vậy thường "án binh bất động". Chúng không có dấu hiệu của sự sống như trao đổi chất, di chuyển hay sinh sản. Và chúng có thể "yên vị" như vậy khá lâu.

SARS-CoV-2 thường bị xuống cấp trong vài phút hay vài giờ bên ngoài vật chủ, nhưng một số hạt phân tử có thể vẫn còn khả năng lây lan lâu hơn - chẳng hạn 24 giờ trên bề mặt bìa, hay thậm chí tới ba ngày trên bề mặt nhựa và thép không gỉ.

Năm 2014, một virus đóng băng 30.000 năm, được các nhà khoa học phát hiện và hồi sinh lại, vẫn có thể lây cho một amíp (một dạng sự sống đơn bào).

Các nhà nghiên cứu đang làm việc với các mẫu virus corona tại trung tâm nghiên cứu vắcxin của Đại học Pittsburgh. Ảnh: AP.

Bật - tắt giữa sống và không sống

Sau khi vào vật chủ, chúng dùng các protein bao quanh mình để "mở khóa" và xâm nhập các tế bào, rồi dùng các cơ chế nội bào để tập hợp các vật chất cần thiết rồi tiếp tục nhân đôi.

"Chúng như có khả năng bật - tắt giữa sống và không sống", Gary Whittaker, giáo sư virus học tại Đại học Cornell, nói với Washington Post. Ông mô tả virus là thực thể lai giữa hóa chất và sinh học.

Các chủng virus corona như SARS-CoV-2 là một trong nhiều họ virus loại ARN. Trong số các loại virus loại ARN, virus corona có kích thước lớn hơn và có những cơ chế phức tạp hơn.

Một trong những cơ chế "ưu việt" đó bao gồm các protein "soát lỗi", cho phép chính virus corona sửa lỗi trong quá trình nhân bản. Nhờ vậy, chúng sinh sôi nhanh hơn vi khuẩn thông thường, nhưng vẫn không nhân bản lỗi để rồi bị "chết yểu".

Khả năng thích ứng nói chung giúp các mầm bệnh thích nghi môi trường mới, lây từ loài này sang loài khác. Các nhà khoa học tin rằng SARS bắt nguồn từ dơi và lây cho người thông qua con cày hương bán ở chợ. Virus SARS-CoV-2 hiện nay cũng có thể có nguồn gốc từ dơi, và được cho là lây cho người qua vật chủ trung gian.

Các nhà nghiên cứu đang chạy đua tìm cách chế thuốc chữa và vắcxin phòng bệnh. Ảnh: AFP.

Chống SARS-CoV-2 với hệ miễn dịch và thuốc kháng virus

Khi vào trong tế bào, virus có thể nhân 10.000 bản của chính mình trong vòng vài giờ. Sau vài ngày, người nhiễm bệnh sẽ có hàng trăm triệu phân tử virus trong chỉ vài giọt máu.

Sự sinh sôi mạnh mẽ của virus khiến hệ miễn dịch phản công, tiết ra các hóa chất. Thân nhiệt tăng lên, gây triệu chứng sốt. Các "binh đoàn" bạch cầu kéo đến vùng nhiễm virus. Các phản ứng này khiến người bệnh bị ốm.

Andrew Pekosz, nhà virus học tại Đại học John Hopkins, so sánh virus như một tên cướp phá hoại.

Hắn vào nhà của bạn, ăn đồ ăn của bạn, dùng bàn ghế của bạn, rồi đẻ ra 10.000 đứa bé. "Phá tan tành ngôi nhà", ông nói.

Trận chiến giữa virus và hệ miễn dịch vô cùng tàn khốc, tế bào xung quanh bị "vạ lây". Đồ họa: South China Morning Post.

Thật không may, con người chưa có nhiều cách chống lại những tên cướp này.

Hiện nay, đối với vi khuẩn, hầu hết thuốc kháng khuẩn hoạt động bằng cách can thiệp vào cơ chế của vi khuẩn. Chẳng hạn, penicillin, loại kháng sinh phổ biến nhất thế giới, sẽ "chặn đứng" loại phân tử mà vi khuẩn dùng làm tường tế bào.

Nhờ vậy mà penicillin có tác dụng thần kỳ khi được đưa ra mặt trận trong Thế chiến II, chống được hàng nghìn loại vi khuẩn. Hơn nữa, tế bào con người lại không dùng loại phân tử trên, nên chúng ta có thể dùng penicillin một cách an toàn.

Nhưng virus khác với vi khuẩn. Chúng không có cỗ máy, tế bào riêng, nên chúng hoạt động thông qua tế bào của con người. Protein của chúng cũng là protein của con người. Những thuốc có thể diệt virus cũng sẽ gây hại cho chúng ta.

Vì lý do này, các loại thuốc kháng virus thường phải "ngắm bắn" một cách rất cụ thể và chính xác, theo nhà virus học tại Đại học Stanford Karla Kirkegaard.

Thuốc kháng virus cần phải nhắm đúng các loại protein mà virus cần dùng trong quá trình sao chép. Những protein này là đặc thù ở mỗi loại virus, đồng nghĩa với việc thuốc chữa loại virus này khó dùng cho loại virus khác.

Tệ hơn, vì virus tiến hóa khá nhanh, nếu các nhà khoa học tìm được thuốc chữa, cũng khó có tác dụng lâu dài. Đó là lý do vì sao giới khoa học phải liên tục phát triển thuốc mới để điều trị virus HIV, và vì sao bệnh nhân phải uống một dạng "cocktail", tức trộn lẫn một vài loại thuốc kháng virus, để cùng một lúc trị một vài biến thể virus.

"Y học hiện đại liên tục phải theo kịp các biến thể virus", bà Kirkegaard nói.

Riêng SARS-CoV-2 vẫn là dấu hỏi. Mặc dù hành vi của chủng này khác với họ hàng của nó là SARS, dường như không có khác biệt giữa loại protein hình gai bao quanh ngoài SARS-CoV-2 và SARS.

Hiểu được những protein này là điều then chốt trong việc phát triển vắcxin, theo Alessandro Sette từ Viện Miễn dịch La Jolla ở California.

Nghiên cứu trước đây về SARS cho thấy protein bao quanh SARS là thứ khiến hệ miễn dịch phản ứng. Trong một nghiên cứu công bố tuần này, ông Sette cho thấy điều tương tự cũng đúng với SARS-CoV-2.

Một mẫu vắc-xin đang thử nghiệm chống virus corona mới được đưa trở lại tủ đông. Ảnh: AP.

SARS-CoV-2 càng giống SARS, giới khoa học càng lạc quan

Điều đó đem lại sự lạc quan, theo ông Sette, vì cho thấy phương hướng của các nhà khoa học hiện nay là nhắm vào protein để nghiên cứu vắcxin là đúng đắn. Cụ thể, nếu con người tiếp xúc với một phiên bản, cơ thể sẽ được "tập huấn" để nhận dạng, và phản ứng sớm hơn.

"Như vậy, virus corona chủng mới không phải quá 'mới'", ông Sette nói.

Một điểm lạc quan nữa là nếu SARS-CoV-2 không khác nhiều so với họ hàng SARS, thì có nghĩa SARS-CoV-2 không tiến hóa quá nhanh. Như vậy các nhà khoa học sẽ có thời gian phát triển vắc xin và bắt kịp.

Trong khi chờ tới lúc đó, vũ khí tốt nhất mà chúng ta có để chống lại virus corona là các biện pháp y tế cộng đồng, như xét nghiệm và duy trì khoảng cách xã hội, cùng với "người gác cổng" cần mẫn là chính hệ miễn dịch của chúng ta, theo bà Kirkegaard từ Đại học Stanford.

Hiểu được cơ chế tàn phá của virus cũng như cơ chế phản kháng của cơ thể là thiết yếu trong việc chống virus. Ảnh: AFP.

Một số nhà khoa học còn lạc quan về một điều nữa: nằm ở chính loại virus này.

Dù có cơ chế hoạt động "thiên tài" và hiệu quả, thậm chí khả năng gây chết người như vậy, "virus không thực sự muốn giết chúng ta. (Nếu không gây tử vong) thì sẽ tốt hơn cho chúng, tốt hơn cho số lượng virus, khi chúng ta vẫn khỏe mạnh", theo bà Kirkegaard.

Các chuyên gia cho rằng, từ góc độ tiến hóa, mục tiêu cuối cùng của virus là vừa lây lan rộng nhưng chỉ tác động nhẹ nhàng lên vật chủ - tức làm một "vị khách" không mời nhưng lịch sự, thay vì một tên cướp phá hoại. Lý do là nếu vật chủ tử vong nhiều như SARS hay Ebola, virus cũng sẽ không còn vật chủ để lan truyền tiếp.

Virus không gây tử vong mạnh mà chỉ có tác hại nhẹ là loại có thể tồn tại mãi mãi. Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy loại virus gây Herpes môi (mụn rộp môi) đã tồn tại theo con người trong 6 triệu năm. "Đó là loại virus quá thành công", bà Kirkegaard nói.

Nếu nhìn dưới góc độ tiến hóa như vậy, virus corona chủng mới SARS-CoV-2 dường như còn khá "ngây thơ" khi đang lây lan và làm nhiều người tử vong, mà không biết rằng có cách khác "nhẹ nhàng" hơn để tồn tại lâu dài, Washington Post bình luận.

Nhưng qua thời gian, ARN của virus sẽ dần thay đổi. Có thể đến một ngày, không xa, nó sẽ trở thành một trong những chủng cúm mùa thông thường, nổi lên mỗi năm, khiến chúng ta ho, hắt hơi, chứ không có gì nghiêm trọng hơn, theo Washington Post.

Hàng nghìn con gấu Koala bị chết do cháy rừng tại Australia Bộ trưởng Môi trường Australia, bà Sussan Ley ngày 27/12 cho biết khoảng 30% gấu túi (gấu Koala) sinh sống tại khu bờ biển phía Bắc của bang New South Wales đã bị chết trong đợt khủng hoảng cháy rừng kéo dài hơn một tháng vừa qua. Lực lượng cứu hỏa nỗ lực dập lửa cháy rừng tại Central Coast, cách thành phố...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Nội bộ Mỹ mâu thuẫn về Ukraine?08:24

Nga liên lạc với 'lực lượng mạnh nhất' ở Syria14:18

Ông Trump 'ra tay' trước khi nhậm chức09:28

Trăn khổng lồ xuất hiện trên đường ngập nước sau trận mưa lớn08:31

Triều Tiên lần đầu lên tiếng về vụ thiết quân luật Hàn Quốc09:01

Nga phóng gần 300 tên lửa và UAV, Ukraine điều F-16 ứng phó?08:24

Chính phủ mới Syria muốn Nga 'xem xét lại' hiện diện quân sự08:31

Tổng thống Putin: Nga sẵn sàng cho một cuộc 'đấu tên lửa' với Mỹ08:11

2024 sẽ trở thành năm nóng nhất lịch sử00:53

Trung Quốc triển khai gần 90 tàu, Đài Loan nâng mức báo động?19:25

Ông Trump nói Canada, Mexico nên thành tiểu bang Mỹ vì đang nhận 'trợ cấp'08:37

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Hàn Quốc: Bắt giữ Tư lệnh Tình báo quốc phòng liên quan đến thiết quân luật

13:32:52 22/12/2024

Trong cuộc chất vấn tại Quốc hội trước đó, ông Moon Sang Ho nói rằng chỉ biết về tuyên bố thiết quân luật thông qua bài phát biểu trên truyền hình của Tổng thống Yoon Suk Yeol.

Vụ lao xe tại Đức: Giới chức nhận định vụ tấn công có chủ đích

13:30:52 22/12/2024

Đây không phải là lần đầu tiên một vụ tấn công tại chợ Giáng sinh ở Đức gây chấn động thế giới. Thảm kịch năm 2016 tại Berlin, nơi một chiếc xe tải lao vào đám đông, khiến 12 người thiệt mạng, vẫn còn in đậm trong ký ức của người dân Đứ...

LHQ gia hạn hoạt động của Phái bộ gìn giữ hòa bình tại CHDC Congo

12:10:02 22/12/2024

LHQ đang triển khai 10.960 binh sĩ gìn giữ hòa bình và 1.750 nhân viên, chủ yếu ở miền Đông của CHDC Congo. Năm 2023, Tổng thống nước này Felix Tshisekedi của nước này đã kêu gọi phái bộ đẩy nhanh tiến độ rời đi.

Tỷ phú Elon Musk kêu gọi Thủ tướng Đức từ chức

12:08:34 22/12/2024

Bên cạnh đó, nhiều nhà lãnh đạo trên thế giới cũng đã chia sẻ những nội dung trên mạng xã hội nhằm gửi lời chia buồn về thảm kịch trên tại nước Đức.

Thủ tướng Canada đối diện nguy cơ bị phế truất

12:06:28 22/12/2024

Trước khi ông Singh đưa ra thông báo, một nguồn tin thân cận với Thủ tướng Trudeau cho biết ông sẽ nghỉ Giáng sinh để suy nghĩ về tương lai của mình và khó có thể đưa ra bất kỳ thông báo nào trước tháng 1 năm tới.

Lô vũ khí cuối cùng gửi Ukraine của Tổng thống Biden gồm những gì?

12:04:24 22/12/2024

Gói viện trợ theo chương trình USAI có thể là một trong những bước đi cuối cùng mà Mỹ thực hiện nhằm hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine trước khi Tổng thống đắc cử Donald Trump trở lại Nhà Trắng.

Vụ tấn công khủng bố ở Đức: Nghi phạm là một bác sĩ 50 tuổi

11:07:25 22/12/2024

Tờ Die Welt đưa tin một kiện hành lý được tìm thấy trên ghế phụ và chưa rõ liệu có thiết bị nổ bên trong hay không , thêm rằng các cơ quan chức năng chưa loại trừ kịch bản này .

Bồ Đào Nha phản đối Nga sau vụ không kích trúng các đại sứ quán tại Kiev

10:56:38 22/12/2024

Ngoại trưởng Rangel cũng tiết lộ Bồ Đào Nha sẽ phối hợp với Liên minh châu Âu để áp dụng thêm các biện pháp đáp trả Nga trong thời gian tới.

Tổng thống Biden sẽ gặp Giáo hoàng Francis trước lễ nhậm chức của ông Trump

09:11:05 22/12/2024

Sáng 20.12 (giờ Việt Nam), Nhà Trắng cho biết Tổng thống Biden hôm 19.12 đã điện đàm với Giáo hoàng Francis và nhận lời mời thăm Vatican vào tháng sau.

Mỹ tăng gấp đôi binh sĩ đóng tại Syria

09:07:19 22/12/2024

Lầu Năm Góc ngày 19.12 cho biết hiện có 2.000 quân nhân Mỹ đồn trú tại Syria, hơn gấp đôi so với con số 900 binh sĩ như số liệu thời gian qua.

Ông Trump 'ra tay' trước khi nhậm chức

07:44:20 22/12/2024

Tổng thống đắc cử Donald Trump gây áp lực khiến Hạ viện Mỹ chưa thông qua được dự luật chi tiêu và chính phủ đương nhiệm có nguy cơ bị đóng cửa.

Ông Yoon Suk Yeol bác bỏ cáo buộc nổi loạn

07:41:27 22/12/2024

Ông Yoon đã bị quốc hội luận tội và đình chỉ chức vụ, chờ tòa án xem xét phế truất. Đồng thời, nhiều cơ quan đã mở cuộc điều tra hình sự đối với ông về cáo buộc nổi loạn.