Công bố kết quả thử nghiệm ban đầu của vắc-xin tiềm năng ngừa coronavirus

Nguyễn Thị Mẫn07:46 04/04/2020

Các nhà khoa học của Đại học Pittsburgh vừa chính thức công bố những kết quả thử nghiệm ban đầu của một loại vắc-xin tiềm năng chống lại SARS-CoV-2.

Trong công trình được đăng tải trên tạp chí EBioMedicine, các nhà khoa học cho biết đã vận dụng kinh nghiệm chống virus SARS và MERS để nghiên cứu loại vắc-xin này.

“Cả hai mầm bệnh này đều là họ hàng gần của SARS-CoV-2, và khi nghiên cứu chúng thấy rằng một trong những protein màng tế bào của chúng, S-protein, rất quan trọng đối với sự hình thành phản ứng miễn dịch. Có thể nói rằng chúng tôi đã biết trước cách chống lại chủng virus mới”, Phó giáo sư Andrea Gambotto, Đại học Pittsburgh, một trong những tác giả của nghiên cứu cho biết.

Trong các thí nghiệm với chuột ở phòng thí nghiệm, các nhà khoa học đã xác định được rằng loại vắc-xin tiềm năng khi được đưa vào cơ thể có khả năng hình thành các kháng thể đặc thù đối với SARS-CoV-2, đủ để vô hiệu hóa virus.

Các nhà nghiên cứu cũng sử dụng một phương pháp mới để cung cấp thuốc, được gọi là mảng microneedle, để tăng hiệu quả của thuốc. Mảng này là một miếng vá có kích thước bằng đầu ngón tay gồm 400 kim nhỏ cung cấp các mảnh protein tăng đột biến vào da, nơi phản ứng miễn dịch mạnh nhất.

Khi được thử nghiệm trên chuột, vắc-xin tiềm năng này đã tạo ra sự tăng vọt của kháng thể chống lại SARS-CoV-2 trong vòng hai tuần sau khi chích microneedle.

So với ứng cử viên vắc-xin mRNA đang được Mỹ cho phép thử nghiệm lâm sàng thì vắc-xin được mô tả trong bài báo này – mà các tác giả đang gọi là PittCoVacc, viết tắt của Pittsburgh Coronavirus Vaccine – theo cách tiếp cận được thiết lập hơn, sử dụng các protein do phòng thí nghiệm tạo ra để miễn dịch. Nó giống như cách mà các mũi tiêm phòng cúm hiện tại hoạt động.

Các nhà khoa học hiện đang hy vọng được cấp phép thực hiện các thử nghiệm lâm sàng về vắc-xin trên người tình nguyện.

Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên bố sự bùng phát coronavirus lan truyền từ Trung Quốc là đại dịch. Theo dữ liệu mới nhất, có trên 1 triệu trường hợp nhiễm bệnh được ghi nhận trên toàn thế giới, hơn 50 nghìn người đã chết.

Tại sao virus corona không 'sống' nhưng rất khó tiêu diệt?

Sau nhiều tỷ năm tiến hóa, các loại virus học được cách "tồn tại dù không có sự sống" - chiến lược hiệu quả đáng sợ khiến chúng trường tồn, không ngừng đe dọa loài người.

Virus SARS-CoV-2 chết người đã khiến cuộc sống toàn cầu bị đình trệ chỉ là một cụm vật chất di truyền, bao quanh là các protein hình gai nhô ra có bề dày 1/1000 sợi lông mày, trông giống như vương miện (vì vậy có tên "corona", có nghĩa vương miện).

Chúng như những thây ma vật vờ (zombie), gần như không có dấu hiệu của sinh vật sống. Nhưng ngay khi chúng đi vào đường thở của con người, virus lại kích hoạt, tấn công tế bào, nhân ra hàng triệu bản.

Cách thức hoạt động của SARS-CoV-2 có thể được coi là "thiên tài", theo bình luận của Washington Post: xâm nhập vào cơ thể người và trước khi con người có triệu chứng thì chúng đã sinh sôi nhanh chóng và lây sang người khác.

Chúng gây hại, tàn phá phổi, gây tử vong ở một số bệnh nhân, nhưng chỉ gây triệu chứng nhẹ ở những người khác, vì vậy chúng luôn có thể lan rộng.

Các nhà nghiên cứu đang chạy đua tìm cách chế thuốc chữa và vắcxin phòng bệnh, nhưng họ đứng trước một loài virus đáng gờm.

Các y bác sĩ chăm sóc cho một bệnh nhân Covid-19 ở Vũ Hán. Ảnh: AFP.

Video đang HOT

Ở ngoài "giả chết", vào cơ thể người lại kích hoạt

Virus đường hô hấp thường xâm nhập, sinh sôi ở hai nơi trong cơ thể. Hoặc là ở mũi và họng, nơi chúng lây mạnh hơn, hoặc là ở phần dưới của phổi, nơi chúng sẽ khó lây lan nhưng lại dễ gây tử vong.

Nhưng virus corona chủng mới SARS-CoV-2 lại như hai loại trên gộp lại. Chúng sống ở phần trên của đường hô hấp, để từ đó lây dễ dàng cho nạn nhân tiếp theo sau mỗi tiếng ho, hắt hơi. Nhưng ở một số bệnh nhân, virus mới có thể đi sâu xuống phổi, dẫn đến tử vong.

Như vậy, SARS-CoV-2 có cả khả năng lây lan của cúm thông thường lẫn sự chết chóc của "họ hàng" nó là SARS, vốn gây dịch bệnh ở châu Á năm 2002-2003.

Nhưng khác với SARS, SARS-CoV-2 có tỷ lệ tử vong thấp hơn. Đổi lại, triệu chứng sẽ biểu hiện ít hơn, lâu hơn so với SARS. Như vậy người nhiễm SARS-CoV-2 thường đã lây cho người khác trước khi biết mình nhiễm.

Nói cách khác, SARS-CoV-2 có đủ sự lén lút để lan ra toàn thế giới.

SARS-CoV-2 trên bề mặt tế bào được nuôi trong phòng lab. Ảnh: Viện Y tế Quốc gia Mỹ/AFP.

Các loại virus là thủ phạm gây những dịch bệnh nguy hiểm nhất trong 100 năm trở lại đây: các dịch cúm 1918, 1957 và 1968, SARS, MERS và Ebola. Cũng như virus corona, các virus trên đều có nguồn gốc động vật, đều mã hóa vật chất di truyền trong các chuỗi ARN.

Bên ngoài cơ thể của vật chủ, các virus loại ARN như vậy thường "án binh bất động". Chúng không có dấu hiệu của sự sống như trao đổi chất, di chuyển hay sinh sản. Và chúng có thể "yên vị" như vậy khá lâu.

SARS-CoV-2 thường bị xuống cấp trong vài phút hay vài giờ bên ngoài vật chủ, nhưng một số hạt phân tử có thể vẫn còn khả năng lây lan lâu hơn - chẳng hạn 24 giờ trên bề mặt bìa, hay thậm chí tới ba ngày trên bề mặt nhựa và thép không gỉ.

Năm 2014, một virus đóng băng 30.000 năm, được các nhà khoa học phát hiện và hồi sinh lại, vẫn có thể lây cho một amíp (một dạng sự sống đơn bào).

Các nhà nghiên cứu đang làm việc với các mẫu virus corona tại trung tâm nghiên cứu vắcxin của Đại học Pittsburgh. Ảnh: AP.

Bật - tắt giữa sống và không sống

Sau khi vào vật chủ, chúng dùng các protein bao quanh mình để "mở khóa" và xâm nhập các tế bào, rồi dùng các cơ chế nội bào để tập hợp các vật chất cần thiết rồi tiếp tục nhân đôi.

"Chúng như có khả năng bật - tắt giữa sống và không sống", Gary Whittaker, giáo sư virus học tại Đại học Cornell, nói với Washington Post. Ông mô tả virus là thực thể lai giữa hóa chất và sinh học.

Các chủng virus corona như SARS-CoV-2 là một trong nhiều họ virus loại ARN. Trong số các loại virus loại ARN, virus corona có kích thước lớn hơn và có những cơ chế phức tạp hơn.

Một trong những cơ chế "ưu việt" đó bao gồm các protein "soát lỗi", cho phép chính virus corona sửa lỗi trong quá trình nhân bản. Nhờ vậy, chúng sinh sôi nhanh hơn vi khuẩn thông thường, nhưng vẫn không nhân bản lỗi để rồi bị "chết yểu".

Khả năng thích ứng nói chung giúp các mầm bệnh thích nghi môi trường mới, lây từ loài này sang loài khác. Các nhà khoa học tin rằng SARS bắt nguồn từ dơi và lây cho người thông qua con cày hương bán ở chợ. Virus SARS-CoV-2 hiện nay cũng có thể có nguồn gốc từ dơi, và được cho là lây cho người qua vật chủ trung gian.

Các nhà nghiên cứu đang chạy đua tìm cách chế thuốc chữa và vắcxin phòng bệnh. Ảnh: AFP.

Chống SARS-CoV-2 với hệ miễn dịch và thuốc kháng virus

Khi vào trong tế bào, virus có thể nhân 10.000 bản của chính mình trong vòng vài giờ. Sau vài ngày, người nhiễm bệnh sẽ có hàng trăm triệu phân tử virus trong chỉ vài giọt máu.

Sự sinh sôi mạnh mẽ của virus khiến hệ miễn dịch phản công, tiết ra các hóa chất. Thân nhiệt tăng lên, gây triệu chứng sốt. Các "binh đoàn" bạch cầu kéo đến vùng nhiễm virus. Các phản ứng này khiến người bệnh bị ốm.

Andrew Pekosz, nhà virus học tại Đại học John Hopkins, so sánh virus như một tên cướp phá hoại.

Hắn vào nhà của bạn, ăn đồ ăn của bạn, dùng bàn ghế của bạn, rồi đẻ ra 10.000 đứa bé. "Phá tan tành ngôi nhà", ông nói.

Trận chiến giữa virus và hệ miễn dịch vô cùng tàn khốc, tế bào xung quanh bị "vạ lây". Đồ họa: South China Morning Post.

Thật không may, con người chưa có nhiều cách chống lại những tên cướp này.

Hiện nay, đối với vi khuẩn, hầu hết thuốc kháng khuẩn hoạt động bằng cách can thiệp vào cơ chế của vi khuẩn. Chẳng hạn, penicillin, loại kháng sinh phổ biến nhất thế giới, sẽ "chặn đứng" loại phân tử mà vi khuẩn dùng làm tường tế bào.

Nhờ vậy mà penicillin có tác dụng thần kỳ khi được đưa ra mặt trận trong Thế chiến II, chống được hàng nghìn loại vi khuẩn. Hơn nữa, tế bào con người lại không dùng loại phân tử trên, nên chúng ta có thể dùng penicillin một cách an toàn.

Nhưng virus khác với vi khuẩn. Chúng không có cỗ máy, tế bào riêng, nên chúng hoạt động thông qua tế bào của con người. Protein của chúng cũng là protein của con người. Những thuốc có thể diệt virus cũng sẽ gây hại cho chúng ta.

Vì lý do này, các loại thuốc kháng virus thường phải "ngắm bắn" một cách rất cụ thể và chính xác, theo nhà virus học tại Đại học Stanford Karla Kirkegaard.

Thuốc kháng virus cần phải nhắm đúng các loại protein mà virus cần dùng trong quá trình sao chép. Những protein này là đặc thù ở mỗi loại virus, đồng nghĩa với việc thuốc chữa loại virus này khó dùng cho loại virus khác.

Tệ hơn, vì virus tiến hóa khá nhanh, nếu các nhà khoa học tìm được thuốc chữa, cũng khó có tác dụng lâu dài. Đó là lý do vì sao giới khoa học phải liên tục phát triển thuốc mới để điều trị virus HIV, và vì sao bệnh nhân phải uống một dạng "cocktail", tức trộn lẫn một vài loại thuốc kháng virus, để cùng một lúc trị một vài biến thể virus.

"Y học hiện đại liên tục phải theo kịp các biến thể virus", bà Kirkegaard nói.

Riêng SARS-CoV-2 vẫn là dấu hỏi. Mặc dù hành vi của chủng này khác với họ hàng của nó là SARS, dường như không có khác biệt giữa loại protein hình gai bao quanh ngoài SARS-CoV-2 và SARS.

Hiểu được những protein này là điều then chốt trong việc phát triển vắcxin, theo Alessandro Sette từ Viện Miễn dịch La Jolla ở California.

Nghiên cứu trước đây về SARS cho thấy protein bao quanh SARS là thứ khiến hệ miễn dịch phản ứng. Trong một nghiên cứu công bố tuần này, ông Sette cho thấy điều tương tự cũng đúng với SARS-CoV-2.

Một mẫu vắc-xin đang thử nghiệm chống virus corona mới được đưa trở lại tủ đông. Ảnh: AP.

SARS-CoV-2 càng giống SARS, giới khoa học càng lạc quan

Điều đó đem lại sự lạc quan, theo ông Sette, vì cho thấy phương hướng của các nhà khoa học hiện nay là nhắm vào protein để nghiên cứu vắcxin là đúng đắn. Cụ thể, nếu con người tiếp xúc với một phiên bản, cơ thể sẽ được "tập huấn" để nhận dạng, và phản ứng sớm hơn.

"Như vậy, virus corona chủng mới không phải quá 'mới'", ông Sette nói.

Một điểm lạc quan nữa là nếu SARS-CoV-2 không khác nhiều so với họ hàng SARS, thì có nghĩa SARS-CoV-2 không tiến hóa quá nhanh. Như vậy các nhà khoa học sẽ có thời gian phát triển vắc xin và bắt kịp.

Trong khi chờ tới lúc đó, vũ khí tốt nhất mà chúng ta có để chống lại virus corona là các biện pháp y tế cộng đồng, như xét nghiệm và duy trì khoảng cách xã hội, cùng với "người gác cổng" cần mẫn là chính hệ miễn dịch của chúng ta, theo bà Kirkegaard từ Đại học Stanford.

Hiểu được cơ chế tàn phá của virus cũng như cơ chế phản kháng của cơ thể là thiết yếu trong việc chống virus. Ảnh: AFP.

Một số nhà khoa học còn lạc quan về một điều nữa: nằm ở chính loại virus này.

Dù có cơ chế hoạt động "thiên tài" và hiệu quả, thậm chí khả năng gây chết người như vậy, "virus không thực sự muốn giết chúng ta. (Nếu không gây tử vong) thì sẽ tốt hơn cho chúng, tốt hơn cho số lượng virus, khi chúng ta vẫn khỏe mạnh", theo bà Kirkegaard.

Các chuyên gia cho rằng, từ góc độ tiến hóa, mục tiêu cuối cùng của virus là vừa lây lan rộng nhưng chỉ tác động nhẹ nhàng lên vật chủ - tức làm một "vị khách" không mời nhưng lịch sự, thay vì một tên cướp phá hoại. Lý do là nếu vật chủ tử vong nhiều như SARS hay Ebola, virus cũng sẽ không còn vật chủ để lan truyền tiếp.

Virus không gây tử vong mạnh mà chỉ có tác hại nhẹ là loại có thể tồn tại mãi mãi. Một nghiên cứu năm 2014 cho thấy loại virus gây Herpes môi (mụn rộp môi) đã tồn tại theo con người trong 6 triệu năm. "Đó là loại virus quá thành công", bà Kirkegaard nói.

Nếu nhìn dưới góc độ tiến hóa như vậy, virus corona chủng mới SARS-CoV-2 dường như còn khá "ngây thơ" khi đang lây lan và làm nhiều người tử vong, mà không biết rằng có cách khác "nhẹ nhàng" hơn để tồn tại lâu dài, Washington Post bình luận.

Nhưng qua thời gian, ARN của virus sẽ dần thay đổi. Có thể đến một ngày, không xa, nó sẽ trở thành một trong những chủng cúm mùa thông thường, nổi lên mỗi năm, khiến chúng ta ho, hắt hơi, chứ không có gì nghiêm trọng hơn, theo Washington Post.

Hàng nghìn con gấu Koala bị chết do cháy rừng tại Australia Bộ trưởng Môi trường Australia, bà Sussan Ley ngày 27/12 cho biết khoảng 30% gấu túi (gấu Koala) sinh sống tại khu bờ biển phía Bắc của bang New South Wales đã bị chết trong đợt khủng hoảng cháy rừng kéo dài hơn một tháng vừa qua. Lực lượng cứu hỏa nỗ lực dập lửa cháy rừng tại Central Coast, cách thành phố...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Trung Quốc tung chatbot đấu ChatGPT, cổ phiếu Phố Wall chao đảo bốc hơi 1.000 tỉ14:53

Ông Trump dọa trừng phạt Nga nếu ông Putin từ chối đàm phán chấm dứt chiến sự Ukraine09:59

Trung Quốc, Đức phản ứng sau khi ông Trump ký sắc lệnh rút khỏi WHO01:49

Ông Trump nói muốn gặp ông Putin ngay lập tức08:46

Tàu vận tải Nga cập cảng Syria, chuẩn bị cho cuộc rút quân09:12

Căn cứ hải quân ngầm ở độ sâu 500 m của Iran08:37

"Hỏa thần nhiệt áp" Nga ra đòn, nhằm thẳng cứ điểm Ukraine ở Kursk08:59

Tổng thống Trump lên tiếng về 'thảm kịch' hàng không ở thủ đô Washington DC10:41

Trung Quốc thông báo điện đàm ông Tập-ông Trump, TikTok không qua ải Tòa Tối cao Mỹ09:17

Hàng loạt diễn biến trước lễ nhậm chức của ông Trump09:58

Bức điện tín hé lộ nỗi lo của Đức về ông Trump08:02

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Cháy lớn tại bảo tàng ở Hàn Quốc

03:08:35 02/02/2025

Bảo tàng Hangeul quốc gia Hàn Quốc, do nhà nước quản lý, nằm ở quận Yongsan trung tâm thủ đô Seoul, lưu giữ những tài liệu và di vật vô giá liên quan đến bảng chữ cái tiếng Hàn độc đáo, được phát minh lần đầu tiên vào năm 1443.

Các sân bay Hàn Quốc ghi nhận gần 11.700 trường hợp vật thể lạ xuất hiện trên đường băng

03:05:23 02/02/2025

Các vật thể lạ này gây rủi ro đáng kể tới an toàn bay tại Hàn Quốc. Cụ thể, ngày 5/3/2024, chuyến bay HL7616 của Asiana Cargo từ Frankfurt (Đức) đến sân bay Incheon đã phải hạ cánh sau khi phát hiện hư hỏng do vật lạ ở cánh trong bên tr...

Nghị sĩ Nga cảnh báo đáp trả cứng rắn nếu NATO đưa binh sĩ tới Ukraine

20:30:45 01/02/2025

Theo nghị sĩ cấp cao Nga Aleksey Zhuravlev, Moscow có thể sẽ coi việc triển khai trên diện rộng binh lính NATO ở Ukraine là mối đe dọa trực tiếp.

Ukraine tấn công nhà máy lọc dầu chủ chốt của Nga

20:21:47 01/02/2025

Nhà máy lọc dầu Lukoil ở vùng Volgograd từng nhiều lần trở thành mục tiêu bị tấn công trong gần 3 năm diễn ra cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Nhà máy sản xuất đạn pháo cho Ukraine của EU phát nổ

20:18:30 01/02/2025

Vụ nổ xảy ra tại một nhà máy sản xuất đạn dược của Expal Munitions ở Đông Nam Tây Ban Nha, khiến 6 công nhân bị thương, 1 người trong số đó đang nguy kịch.

Nga siết chặt miệng túi quanh Pokrovsk, thành trì Ukraine trên đà thất thủ

20:09:27 01/02/2025

Quân đội Nga vây bọc và gia tăng áp lực dồn dập lên lực lượng Ukraine xung quanh khu vực chiến lược Pokrovsk ở miền Đông.

Đức dự kiến cấp chế độ nghỉ thai sản cho phụ nữ sảy thai

18:05:24 01/02/2025

Với quy định mới, phụ nữ bị sảy thai sau tuần thứ 13 của thai kỳ sẽ có thể lựa chọn nghỉ thai sản. Tuy nhiên, họ không bắt buộc phải nghỉ nếu không muốn.

Venezuela trả tự do cho 6 công dân Mỹ sau chuyến thăm của đặc phái viên Nhà Trắng

18:01:20 01/02/2025

Chúng tôi đã cất cánh và đang trên đường đưa sáu công dân Mỹ này về nhà. Họ vừa nói chuyện với Tổng thống Donald Trump và không ngừng cảm ơn ông ấy , ông Grenell viết trên mạng xã hội X, kèm theo bức ảnh chụp sáu người vừa được thả.

Israel tăng gấp đôi số tù nhân được thả trong đợt trao đổi mới

17:57:45 01/02/2025

Cửa khẩu biên giới Rafah với Ai Cập là một trong những điểm vào chính vào lãnh thổ Palestine và là tuyến đường quan trọng để viện trợ. Nhưng biên giới đã bị đóng cửa kể từ khi lực lượng Israel chiếm giữ phía Palestine vào tháng 5/2024.

Trên 67 triệu người ở vùng Sừng châu Phi thiếu lương thực nghiêm trọng

17:49:37 01/02/2025

Báo cáo của FAO và IGAD cho biết tình trạng di dời dân số đang ảnh hưởng tiêu cực đến an ninh lương thực của nhiều cộng đồng tiếp nhận người nhập cư, gây thêm áp lực đối với nguồn lực của họ.

Cựu cố vấn cấp cao của Fed bị buộc tội làm gián điệp kinh tế

17:46:52 01/02/2025

Hai đồng phạm bị cáo buộc của Rogers được xác định là thành viên của cơ quan tình báo và an ninh Trung Quốc, nhưng đã đóng giả làm nghiên cứu sinh tại một trường đại học ở nước này.

Thông tin mới về số người thiệt mạng trong vụ rơi máy bay ở Philadelphia

17:44:42 01/02/2025

FAA sẽ phối hợp cùng Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (NTSB) điều tra vụ việc. NTSB sẽ chỉ đạo cuộc điều tra và sẽ cung cấp tất cả các thông tin cập nhật.