Cọn nước – đặc trưng văn hóa vùng cao
Đến Cao Bằng, du khách không chỉ hấp dẫn bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, núi non trùng điệp, mà còn thu hút bởi những cọn nước bên dòng sông xanh biếc uốn lượn trải dài theo những cánh đồng màu mỡ.
Cọn nước không chỉ lưu giữ tập quán canh tác đặc trưng của người vùng cao mà còn thể hiện nét văn hóa của Non nước Cao Bằng.
Cọn nước vùng cao. Ảnh Thế Vĩnh
Cọn nước làm từ tre nứa, gỗ, với 3 thành phần chính: trục giữa, nang cọn và cánh quạt. Trục giữa làm bằng gỗ lõi có độ bền và có khả năng chịu nước tốt. Nang cọn làm bằng những cây tre, vầu thân thẳng, nhỏ và phải là loại vầu già đủ t.uổi. Tùy theo độ cao thấp, mực nước của nơi cần dẫn nước đến và nguồn nước mà người làm cọn sẽ quyết định kích thước của cọn thông qua độ dài ngắn của nang cọn. Những cây tre, vầu được buộc chéo liên tiếp từ 2 phía trục tạo hình chữ V với tâm là trục. Ở những đầu cây tre, người ta buộc một vòng tre hoặc dây rừng có độ bền, đảm bảo khi cọn vận hành những cây tre, vầu không bị xê dịch. Tiếp đến ở những đầu cây tre, buộc những cánh quạt nước được làm từ những cây tre, nứa già chẻ mỏng rồi đan lại thành từng tấm phên hình chữ nhật. Các cánh quạt này khi nước chảy tác động vào sẽ tạo ra lực đẩy làm cọn quay.
Cuối cùng, quan trọng nhất đối với cọn nước là việc đặt và bố trí những ống đựng nước trên thân cọn. Mỗi ống đựng nước thường được buộc kèm chéo theo mỗi cánh quạt nước và phải buộc tất cả các ống cùng nghiêng một độ nhất định thì mới khiến cọn không bị lỗi nhịp khi guồng nước. Việc sử dụng cọn nước để đưa nước từ dưới sông, suối lên ruộng cao khắc phục được việc phải tốn nhiều công sức đắp phai, đào mương dẫn nước đi qua những chướng ngại vật của vùng núi cao.
Video đang HOT
Không chỉ thể hiện khả năng sáng tạo tuyệt vời của người dân địa phương trong công cuộc chinh phục thiên nhiên, phục vụ sản xuất và sinh hoạt, không biết từ bao giờ, hình ảnh cọn nước như những bánh xe khổng lồ chậm rãi quay đã trở thành nét văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc ở Cao Bằng.
Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm, đầu tư các chương trình, dự án của Nhà nước, thêm nhiều tuyến mương được xây dựng để tưới nước cho các cánh đồng. Vì vậy, còn ít nơi duy trì cách lấy nước thủ công từ những chiếc cọn nước thô sơ; nhưng cọn nước vẫn hữu ích và giá trị bởi vẫn có những khu ruộng bậc thang nơi núi cao hay những mảnh ruộng nơi xa, không tập trung, không thể làm mương thủy lợi để dẫn nước đến. Bên cạnh những cọn nước vẫn miệt mài đưa nước từ sông, suối tưới đẫm các chân ruộng, nhiều con nước được lưu giữ như một nét chấm phá độc đáo trong bức tranh quê hương. Hình ảnh cọn nước quay chậm rãi ngày đêm không nghỉ hòa cùng với cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp tạo cho cảnh sắc một vẻ đẹp hiền hòa và nên thơ, trữ tình hơn.
Trong hành trình tham quan, khám phá các vùng đất ở Cao Bằng, dọc theo lũy tre xanh hai bờ sông, suối, du khách sẽ chứng kiến cọn nước ngày ngày mải miết đưa nước về ruộng, tạo nên vẻ đẹp thơ mộng, hữu tình của miền non nước; vòng quay của cọn nước quay chầm chậm, đều đều, tạo ra tiếng nước róc rách vui tai bên những khúc sông, con suối. Trong đó, Trùng Khánh là một trong những địa phương có nhiều cọn nước nhất. Di dọc dòng sông Quây Sơn, dễ dàng bắt gặp những chiếc cọn nước ngày đêm hoạt động. Cùng với phong cảnh thiên nhiên tươi đẹp, hữu tình, hình ảnh những chiếc cọn nước góp phần làm tăng thêm vẻ đẹp của xứ sở thần tiên.
Vì là một nét văn hóa độc đáo của miền Non nước Cao Bằng nên những năm gần đây, tỉnh cho xây dựng một số mô hình cọn nước phục vụ nhu cầu checkin của du khách như: Khu vực cọn nước tại xã Đàm Thủy (Trùng Khánh), Khu di tích lịch sử Kim Đồng thuộc xã Trường Hà (Hà Quảng), mô hình cọn nước truyền thống ở Phố đi bộ Kim Đồng (Thành phố)…
Trải nghiệm khác biệt ở Hồng Hạ
Nhiều người thích lên A Lưới, nhưng ngại đường xa, cách trở núi đèo. Ít ai biết, có một điểm đến ở A Lưới chỉ cách trung tâm thành phố chừng một giờ đồng hồ chạy xe máy, nhưng mang lại rất nhiều trải nghiệm khác biệt.
Trải nghiệm khác biệt ở Hồng Hạ
Cũng là du lịch gắn liền với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số, nhưng ở xã Hồng Hạ, có thể tìm thấy những điểm khác biệt từ một huyện vùng cao được nhiều người ví như "Đà Lạt ở Cố đô".
Hồng Hạ cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40 km. Nằm ở điểm giữa của chuyến hành trình từ TP Huế lên trung tâm huyện A Lưới, lại ngay sát Quốc lộ 49 nhưng nơi đây có khá nhiều điểm vui chơi để lựa chọn.
Dựa trên điều kiện thiên nhiên ban tặng, năm 2016, điểm du lịch sinh thái suối Pâr Le đi vào hoạt động. Cảnh đẹp trời cho cộng với sự thân mật gần gũi của người dân địa phương khiến nơi này nhanh chóng trở thành điểm đến hấp dẫn. Chỉ tính riêng từ tháng 3 đến tháng 8/2016, điểm du lịch này thu hút trên 19 nghìn lượt khách, trong đó khách ngoài tỉnh hơn 3 nghìn lượt.
Hồng Hạ khác biệt với nhiều điểm du lịch sinh thái ở A Lưới bởi không chỉ có suối, mà còn có mô hình du lịch, lưu trú homestay và cả farmstay. Tuy "sinh sau, đẻ muộn" so với những homestay ở thành phố nhưng loại hình "du lịch xanh" theo cách gọi của du khách lại được ưa chuộng bởi khách có thể ở tại nhà của người dân địa phương và trải nghiệm cách sống, văn hóa của người bản địa.
Nơi lưu trú được xây dựng theo mô hình nhà gươl truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số, với chất liệu gỗ, tre, nứa, tấm lợp lá cọ... phù hợp với cảnh quan thiên nhiên và thân thiện với môi trường.
Trải nghiệm về đêm ở Hồng Hạ. Ảnh: H.PHÚC
Năm 2019, farmstay Cân Tôm - Hồng Hạ ra đời với định hướng như nơi sống lại bản sắc văn hóa tộc người độc đáo, và đó đã trở thành một trải nghiệm mà ở A Lưới hiện vẫn chưa có ở điểm du lịch thứ hai. Khác với homestay, farmstay dựa vào đồng ruộng và trải nghiệm một ngày làm nông dân. Trên cánh đồng lúa diện tích 2 ha, mô hình farmstay ở A Lưới đủ sức làm say lòng khách lạ trước phong cảnh hữu tình dựa vào thiên nhiên nhất là mùa lúa trổ bông...
Văn hóa đồng bào vùng cao vốn rất độc đáo, nhưng ở những nơi biết gắn nét độc đáo ấy vào làm du lịch, hẳn sẽ tạo ấn tượng mạnh cho những vị khách miền xuôi. Ở Hồng Hạ có đầy đủ những gì người miền xuôi muốn khám phá ở miền ngược, bao gồm cả trải nghiệm không gian văn hóa của đồng bào như đốt lửa trại, cùng hòa mình với điệu múa Da dá, văn nghệ dân gian. Ẩm thực núi rừng với các món ăn đặc trưng như cơm lam, gà đồi nướng, canh sắn... dù nghe quen nhưng cũng đủ để người tới một lần không thể quên.
Nhiều người bảo, du lịch trên nền tảng bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc thiểu số có thể không mạnh dạn để phát triển những cái mới, nhưng nếu biết cách phát giá trị tích cực từ truyền thống vốn đáng quý thì dĩ nhiên có thể trở thành sản phẩm du lịch độc đáo. Phải chăng vì thế mà nhiều người khuyên nên đến Hồng Hạ để ngắm cảnh, trải nghiệm nét văn hóa riêng được tái hiện một cách bài bản. Đó là sản phẩm mang đến sự trải nghiệm khác biệt.
Các điểm du lịch mới hấp dẫn ở Lào Cai Lào Cai quyến rũ trong tâm trí khách du lịch bởi vẻ đẹp hoang dã của thiên nhiên, đa dạng văn hoá bản sắc dân tộc vùng cao. Đồi chè Ô Long - Sa Pa Cách trung tâm thị xã Sa Pa khoảng 8km, dọc theo hướng đường quốc lộ 4D. Đồi chè Ô Long là một điểm du lịch mới toanh tại...
