Có thể mất nhiều thập kỷ để khôi phục sau thảm họa vỡ đập thủy điện Nova Kakhovka

Người dân sống dọc hạ lưu sông Dnipro đang phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng sau sự cố vỡ đập Nova Kakhovka .

Nhiều người đang phải sơ tán đến nơi an toàn với bất cứ thứ gì có thể cứu vãn được, nhưng những tác động lớn hơn có thể ảnh hưởng qua nhiều thế hệ.

Cư dân ở Korabel đã buộc phải sơ tán để đảm bảo an toàn sau vụ vỡ đập Kakhovka . Ảnh: Getty Images

Ở hạ lưu, nước lũ sẽ rút bớt phần nào khi nước tràn ra Biển Đen. Tuy nhiên, nhiều ngôi làng và thị trấn dọc dòng chảy của sông Dnipro có thể không còn sinh sống được nữa cho đến khi một con đập mới được xây dựng. Hàng nghìn ngôi nhà, sinh kế, cùng vô số động vật hoang dã và vật nuôi đã bị nước lũ cuốn trôi.

Thảm họa sinh thái do lũ lụt và bùn lầy đã làm thay đổi cảnh quan của khu vực, quét sạch các hòn đảo và đầm lầy. Theo giới phân tích, có thể mất nhiều năm, thậm chí là hàng thập kỷ, để khôi phục hệ động thực vật ở khu vực này.

Phía Nga cho biết lệnh tình trạng khẩn cấp đã được ban bố tại thị trấn Nova Kakhovka, khu vực do quân đội Nga kiểm soát ở tỉnh Kherson. Giới chức đã kêu gọi mở cuộc điều tra về vụ việc.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky gọi đây là “thảm họa môi trường nhân tạo lớn nhất ở châu Âu trong nhiều thập kỷ”.

Theo ông Mohammad Heidarzadeh, giảng viên cao cấp khoa kiến trúc và kỹ thuật dân dụng tại Đại học Bath của Vương quốc Anh, với hồ chứa 18 tỷ mét khối, Nova Kakhovka là một trong những con đập có sức chứa lớn nhất thế giới . Con đập này lớn hơn 90 lần so với hồ chứa đập lớn nhất ở Anh – đập Kielder ở Northumberland.

“Rõ ràng, sự cố vỡ đập này chắc chắn sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực lâu dài cho môi trường và hệ sinh thái, không chỉ đối với Ukraine mà còn đối với các quốc gia và khu vực lân cận” ,ông Mohammad nói.

Trong khi đó, dòng nước chảy xiết đã cuốn theo nhiều mảnh vỡ với hàng chục nghìn quả mìn qua chiến tuyến. Các bờ sông Dnipro đã trở thành tiền tuyến kể từ tháng 11/2022. Cả Ukraine và Nga đều đã đặt mìn dọc theo bờ sông và chúng đã bị cuốn trôi đến ở các thị trấn, làng mạc và đất nông nghiệp ở hạ lưu.

Ở vùng Mykolaiv, tổ chức từ thiện Halo Trust đang rà phá bom mìn dọc theo sông Inhulets, một nhánh của sông Dnipro, trước khi lũ lụt kéo đến.

“Những quả mìn này gây ra mối đe dọa chết người cho những người dân đang trở về nhà hoặc tận dụng các bờ sông màu mỡ để chăn thả gia súc, trồng trọt và đánh cá. Các đội rà phá bom mìn của chúng tôi thường xuyên băng qua sông để tiếp cận các bãi mìn, nhưng nếu mực nước sông dâng cao đáng kể do vỡ đập, những khu vực này sẽ bị cắt đứt và chúng tôi sẽ không thể rà phá bom mìn”, một thành viên của Halo Trust nói.

Ngập lụt tại thành phố Kherson, miền Nam Ukraine, sau khi đập thủy điện Kakhovka bị vỡ, ngày 6/6/2023. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Mức độ tàn phá ở thượng nguồn sau vụ vỡ đập đối lập hoàn toàn với tình trạng khan hiếm nước ở vùng hạ lưu. Mực nước của hồ chứa Kakhovka đang giảm đáng kể. Trong vòng vài ngày tới, mực nước trong hồ chứa này sẽ giảm xuống mức quá thấp để các máy bơm tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia – cách đó khoảng 200 km về phía thượng nguồn – làm mát lõi lò phản ứng và dự trữ nhiên liệu.

Mất hồ chứa nước cũng sẽ khiến các thành phố trong khu vực rơi vào tình trạng thiếu nước uống và nước tưới tiêu cho vành đai nông nghiệp xung quanh. Điều đó sẽ tạo ra tác động dây chuyền đối với việc sản xuất lương thực và xuất khẩu lúa mì, ngô, dầu hướng dương và đậu nành cho phần còn lại của thế giới.

Theo tổ chức tư vấn nông nghiệp EastFruit, hồ chứa nước Kakhovka “là trung tâm của một trong những hệ thống thủy lợi lớn nhất ở châu Âu” và nước của hồ có thể phục vụ trồng trọt cho 80% các loại rau ở Ukraine và một tỷ lệ đáng kể trái cây và nho”.

Một trong những khu vực khác cũng chịu tác động lớn từ vụ vỡ đập Kakhovka là bán đảo Crimea, khu vực do Nga kiểm soát từ năm 2014. Con kênh cung cấp nước cho bán đảo này có cửa lấy nước ngay phía trên đập Nova Kakhovka. Dù các hồ chứa nước của Crimea đã được bơm đầy nước trong những tháng gần đây nên sẽ không xảy ra khủng hoảng ngay lập tức. Tuy nhiên, trong những năm tới, điều đó có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt của dân thường và quân đội trong khu vực này.