Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya

Theo dõi VGT trên

Xin giới thiệu vài nét về nền văn minh Maya, nền văn minh huyền thoại đã xây dựng nên bộ lịch khiến cả thế giới phải để tâm.

Trong những ngày này, chuyện mà người ta bàn tán nhiều nhất chính là “ngày tận thế” theo lịch của người Maya.

“Ngày tận thế” đã được các nhà khoa học bác bỏ. Tuy nhiên, vẫn có hàng triệu người tin có ngày đó. Sấm truyền Maya về “ngày tận thế” có lẽ là lời tiên tri kinh hoàng nhất, khiến con người quan tâm nhất mọi thời đại.
Nhưng nền văn minh Maya như thế nào, bộ tộc Maya ra sao, thì rất ít người biết đến, nếu không phải là những nhà chuyên môn.
Có lẽ, đến nay, nền văn minh Maya vẫn là một nền văn minh bí ẩn, mà các nhà khoa học chưa khám phá hết được.

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 1

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 2

Những kim tự tháp Maya vẫn còn nguyên vẹn

Trong sử sách, nền văn minh này đã đạt tới đỉnh cao của mọi lĩnh vực, từ kiến trúc, toán học, thiên văn học, cho đến nghệ thuật… với nhiều ghi chép đầy đủ. Tuy nhiên, sự biến mất của nó lại là một bí ẩn chưa được giải mã thấu đáo.
Nền văn minh Maya được xây dựng bởi người Maya. Điều đáng ngạc nhiên, là nền văn minh rực rỡ này được xây dựng bởi một bộ tộc thổ dân châu Mỹ.
Nền văn minh Maya xuất hiện cách nay 4.000 năm, bắt đầu từ vùng đất Cuello. Từ mảnh đất này, người Maya chia thành nhiều nhánh, trong đó, nhánh lớn nhất tiến về vùng đất là vịnh Mexico ngày nay.

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 3

Video đang HOT

Bộ lịch của người Maya

Tại đây, các nhà khảo cổ vẫn đang tiếp tục khai quật hàng loạt đền thờ đá có niên đại lên tới 2.500 năm.
Các nhà khảo cổ cho biết, nền văn minh Maya đã tạo ra hàng loạt thành phố vô cùng lớn vào thời kỳ năm 800 đến 400 trước Công nguyên. Nổi bật nhất là thành phố Nabke (thuộc Guatemala hiện tại) rồi Chichen Itza, Yaxchilian, Oxkintok, Palenque, Dos Pilas, Uaxactun, Altun Ha, Bonampak…
Những khu đô thị của người Maya có sức chứa hàng vạn người, được xây dựng hoàn chỉnh, hiện đại.

Người Maya có hệ thống lịch cực kỳ chính xác dựa vào chiêm tinh học. Tuy nhiên, họ lại tin tưởng vào chu kỳ tự nhiên của thời gian.
Các nhà chiêm tinh thường làm công việc phân tích các chu kỳ và đưa ra tiên đoán cho tương lai. Sự kết thúc chu kỳ thời gian trong bộ lịch của người Maya đã khiến con người của thế giới hiện đại tưởng tượng ra sự diệt vong.

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 4

Bích họa cổ của người Maya

Người Maya sử dụng chữ viết là một chuỗi các ký hiệu âm và dấu tốc ký, dùng để trình bày ngôn ngữ. Hệ thống chữ viết gồm hơn 1.000 ký hiệu.
Người Maya có nền nông nghiệp phát triển rực rỡ. Họ đã trồng trọt đủ các loại rau, củ, quả. Kỹ thuật trồng ngô của họ đã đạt đến đỉnh cao. Nghề chăn nuôi cũng phát triển mạnh mẽ. Các nghề như chế tác đá, trang sức, gốm, dệt vải, chế biến gỗ cũng đã phát triển mạnh.
Thời kỳ đầu công nguyên, có hàng loạt nhà nước, quốc gia của người Maya được thành lập và phát triển rực rỡ, đa dạng. Tuy nhiên, các quốc gia lần lượt bị diệt vong một cách bí ẩn và gần như biến mất sạch sẽ vào thế kỷ thứ 10.
Chỉ có duy nhất một quốc gia trên bán đảo Yucatan (Mexico) tiếp tục tồn tại đến thế kỷ 16. Quốc gia cuối cùng của người Maya cũng đã biến mất bởi sự xâm chiếm của người Tây Ban Nha.

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 5

Các công trình xây dựng của người Maya có lẽ là dấu ấn rõ nét nhất còn lại đến ngày nay. Các nhà khảo cổ hiện vẫn miệt mài khai quật những ngôi mộ khá đặc biệt trên các quả núi, trong rừng sâu. Những ngôi mộ khổng lồ xa xưa là tiền đề cho những kiến trúc kim tự tháp.
Có tới cả trăm kim tự tháp vẫn còn tồn tại khá nguyên vẹn, rải rác trong các rừng sâu, nơi vốn là trung tâm quyền lực của các quốc gia Maya cổ. Số lượng khổng lồ tác phẩm, chữ viết, lịch khắc trên đá tiếp tục hấp dẫn các nhà nghiên cứu. Đó chính là những bằng chứng khẳng định sự phát triển đỉnh cao của người Maya.

Nhưng mười mấy triệu người Maya đi đâu? Chẳng lẽ họ bốc hơi khỏi quả đất này, trong khi các dân tộc khác vẫn tiếp tục tồn tại, phát triển?
Các nhà khoa học đã tích cực giải mã được 80% lượng chữ viết khổng lồ của người Maya khắc trên các phiến đá và đã hiểu được phần nào nguyên nhân diệt vong của nền văn minh này.

Chuyện ít biết về nền văn minh huyền thoại Maya - Hình 6

Ký tự cổ của người Maya?

Không có dân tộc khác, quốc gia khác diết họ, mà họ tự đưa mình vào chỗ chết. Người Maya không yêu chuộng hòa bình, thiên nhiên như chúng ta vẫn lầm tưởng. Họ thực sự hiếu chiến và khát máu. Đã có hàng loạt cuộc chiến tranh trong nội bộ các quốc gia của người Maya.
Thời kỳ chiến tranh tàn sát, người Maya chết đói rất nhiều. Việc khai thác rừng quá mức, cũng khiến môi trường thay đổi, lượng nước ngầm ít dần. Hơn nữa, vùng đất của người Maya lại phải trải qua một thời kỳ hạn hán vô cùng khốc liệt, kéo dài hàng trăm năm.
Cuối thế kỷ thứ 9, các con kênh do người Maya đào cũng không còn nước nữa. Dù khoa học kỹ thuật thời kỳ đó phát triển rực rỡ, nhưng người Maya cũng không thể đào sâu xuống lòng đất tới 150 mét để lấy nước dùng.
Thiếu nước, nền nông nghiệp đình đốn. Người Maya đói ăn. Đã vậy, các cuộc xung đột đẫm máu triền miên, khiến các nền văn minh Maya lần lượt biến mất.
Theo các nhà khoa học, thì hiện tại, ở vùng Trung và Nam Mỹ vẫn còn vài triệu người là hậu duệ Maya. Tuy nhiên, thực dân Tây Ban Nha đồng hóa họ suốt mấy trăm năm nay, khiến mầm mống cuối cùng của văn minh Maya cổ xưa đã biến mất một cách trọn vẹn.

=Hân Phong

Theo VTC

Siêu tân tinh loại II bất thường "tung hoành" trong NGC 1068

Một nhóm các nhà thiên văn học quốc tế báo cáo về việc phát hiện một siêu tân tinh loại II bất thường trong thiên hà NGC 1068, như một phần của cuôc khảo sát DLT40.

Vât thê mới được phát hiện, được chỉ định SN 2018ivc, thể hiện đường cong ánh sáng thay đổi nhanh chóng, điều không phổ biến đối với các vụ nổ sao thuộc loại này.

Siêu tân tinh loại II (SNe) là kết quả của sự sụp đổ nhanh chóng và vụ nổ dữ dội của các ngôi sao lớn (với khối lượng trên 8,0 lân khối lượng mặt trời). Chúng được phân biệt với các SNe khác bởi sự hiện diện của hydro trong quang phổ của chúng.

Dựa trên hình dạng của các đường cong ánh sáng, chúng thường được chia thành Loại IIL và Loại IIP. Loại IIL cho thấy sự suy giảm cương đô tuyến tính sau vụ nổ, trong khi Loại IIP thể hiện thời kỳ suy giảm chậm hơn va kéo theo sự phân rã phân tư ơ tôc đô thường.

Siêu tân tinh loại II bất thường tung hoành trong NGC 1068 - Hình 1

Nguôn anh: phys.

Mơi đây, một nhóm các nhà thiên văn học do Azalee Bostroem của Đại học California, Davis đã phát hiện một siêu tân tinh mới thuôc Loại IIL co tên khoa hoc la SN 2018ivc, một siêu tân tinh loại II bất thường phát nổ trong NGC 1068.

SN 2018ivc được phát hiện năm trong thiên hà Seyfert 2 NGC 1068 nằm cách Trái đất khoảng 33 triệu năm ánh sáng. Các quan sát tiếp theo của nguồn này cho thấy đường cong ánh sáng của siêu tân tinh này làm suy giảm tuyến tính, thay đổi độ sang thường xuyên.

Cụ thể, đường cong ánh sáng đã được quan sát co thay đổi cương đô khoảng 10 ngày một lần trong 40 ngày đầu tiên của quá trình tiến hóa, trước khi qua trinh suy giảm tuyến tính trong siêu tân tinh diên ra.

Hơn nữa, người ta thấy rằng quang phổ phát triển nhanh chóng của SN 2018ivc bị chi phối bởi các vạch phát xạ hydro, heli và canxi.

Huỳnh Dũng

Theo kienthuc.net.vn

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Kho báu khổng lồ chứa 4.500 tấn vàng nhưng 80 năm không ai dám 'động' vào: 'Sốc' với lý doKho báu khổng lồ chứa 4.500 tấn vàng nhưng 80 năm không ai dám 'động' vào: 'Sốc' với lý do
hôm qua
Chú chó tha 'quả bóng' về nhà, chủ hoảng sợ khi phát hiện sự thậtChú chó tha 'quả bóng' về nhà, chủ hoảng sợ khi phát hiện sự thật
hôm qua
Một sinh vật ở châu Phi đang đột biến thành loài mớiMột sinh vật ở châu Phi đang đột biến thành loài mới
hôm qua
Triệu phú dùng máu của con trai 18 tuổi để tạo ra 'thế hệ không chết'Triệu phú dùng máu của con trai 18 tuổi để tạo ra 'thế hệ không chết'
hôm qua
Con cá nặng 276kg giá 33 tỷ đồng, người đàn ông vẫn xuống tiền muaCon cá nặng 276kg giá 33 tỷ đồng, người đàn ông vẫn xuống tiền mua
hôm qua
Một ông già nhặt một viên đá mọc 'tóc trắng' trên đó. Các chuyên gia nhìn vào và ngay lập tức phong tỏa toàn bộ ngôi làngMột ông già nhặt một viên đá mọc 'tóc trắng' trên đó. Các chuyên gia nhìn vào và ngay lập tức phong tỏa toàn bộ ngôi làng
13 giờ trước
Phát hiện loài thực vật trong suốt độc đáo ở độ cao kỷ lục tại Việt NamPhát hiện loài thực vật trong suốt độc đáo ở độ cao kỷ lục tại Việt Nam
13 giờ trước
Độc đáo đài phun nước thời trung cổ hoạt động như một chiếc đồng hồĐộc đáo đài phun nước thời trung cổ hoạt động như một chiếc đồng hồ
2 ngày trước

Tin đang nóng

Nữ tỷ phú Thái Lan muốn chiêu mộ Xuân Son: Sở hữu dinh thự hơn 2.000m2 bề thế, U60 vẫn giữ thần thái đỉnh caoNữ tỷ phú Thái Lan muốn chiêu mộ Xuân Son: Sở hữu dinh thự hơn 2.000m2 bề thế, U60 vẫn giữ thần thái đỉnh cao
13 giờ trước
Đang đi bão, thanh niên Hà Nội xin quá giang luôn xe Maybach rồi nhận về cái kết không ai nghĩ đếnĐang đi bão, thanh niên Hà Nội xin quá giang luôn xe Maybach rồi nhận về cái kết không ai nghĩ đến
13 giờ trước
32 giây cãi không thua đối thủ Thái Lan 1 câu nào, Duy Mạnh lên tầm "ông hoàng ngôn ngữ"32 giây cãi không thua đối thủ Thái Lan 1 câu nào, Duy Mạnh lên tầm "ông hoàng ngôn ngữ"
13 giờ trước
CĐV Thái Lan phản ứng trước giải trình của SupachokCĐV Thái Lan phản ứng trước giải trình của Supachok
12 giờ trước
Vụ án rúng động cả showbiz: 1 sao nữ bị bắt cóc tống tiền suốt 6 tháng, rò rỉ thông tin của 300 nghệ sĩ vào tay tội phạmVụ án rúng động cả showbiz: 1 sao nữ bị bắt cóc tống tiền suốt 6 tháng, rò rỉ thông tin của 300 nghệ sĩ vào tay tội phạm
12 giờ trước
HLV Kim Sang Sik thấy có lỗi với Tuấn Hải, tiết lộ cầu thủ "ghét" ông nhấtHLV Kim Sang Sik thấy có lỗi với Tuấn Hải, tiết lộ cầu thủ "ghét" ông nhất
12 giờ trước
Mặt mộc gây sốc của Lưu Diệc PhiMặt mộc gây sốc của Lưu Diệc Phi
13 giờ trước
Chiếc váy cưới đính 1000 bông hoa, 1000 viên đá Swarovski chứng minh độ xa xỉ trong hôn lễ của MC Mai Ngọc và chồng thiếu giaChiếc váy cưới đính 1000 bông hoa, 1000 viên đá Swarovski chứng minh độ xa xỉ trong hôn lễ của MC Mai Ngọc và chồng thiếu gia
11 giờ trước

Tin mới nhất

Khám phá những loài ếch trên thế giới

Khám phá những loài ếch trên thế giới

13 giờ trước
Trong thế giới tự nhiên có rất nhiều loài ếch có màu sắc sống động như xanh, vàng, đỏ, tím... càng sặc sỡ, chúng càng dễ có độc tính rất cao. Bên cạnh các loài ếch độc nổi tiếng ở Nam Mỹ, còn rất nhiều loài ếch rực rỡ ít người biết đến ...
Điểm lại 8 chất quý nhất thế giới, chất đắt nhất hơi bất ngờ

Điểm lại 8 chất quý nhất thế giới, chất đắt nhất hơi bất ngờ

13 giờ trước
Kể từ khi con người trở nên văn minh, họ luôn tìm kiếm những thứ đắt tiền nhất . Tuy nhiên, khi mọi thứ thay đổi, những thứ trước đây có giá trị giờ đây có thể trở nên vô giá trị và ngược lại.
Nông dân đào được dị vật khi cuốc đất, chuyên gia định giá là báu vật nghìn tỉ

Nông dân đào được dị vật khi cuốc đất, chuyên gia định giá là báu vật nghìn tỉ

13 giờ trước
Rốt cuộc, nông dân này có được đổi đời sau khi đào trúng báu vật cổ này hay không? Đào đất vô tình vớ được báu vật nghìn tỉ
Người mẹ trang điểm lúc chuyển dạ để trông xinh đẹp khi con chào đời

Người mẹ trang điểm lúc chuyển dạ để trông xinh đẹp khi con chào đời

hôm qua
Dù đau vì cơn co thắt lúc chuyển, một người mẹ tại Trung Quốc đã tự quay cảnh mình thoa kem nền, son bóng và mi giả nhằm có tạo hình xinh đẹp để đón em bé.
Nữ tu Brazil trở thành người già nhất thế giới

Nữ tu Brazil trở thành người già nhất thế giới

2 ngày trước
Bà Inah Canabarro Lucas, một nữ tu sĩ người Brazil, đã được xác nhận là người sống thọ nhất thế giới ở tuổi 116, sau khi người giữ kỷ lục trước đó qua đời.
Cá voi mẹ cõng xác con đi khắp đại dương gây xôn xao

Cá voi mẹ cõng xác con đi khắp đại dương gây xôn xao

2 ngày trước
Đây là lần thứ 2 con cá voi mẹ Tahlequah cõng đứa con đã chết đi khắp đại dương thu hút sự quan tâm của thế giới. Mới đây, người ta thấy Tahlequah lặp lại hành động này khi nó mất thêm một đứa con nữa.
Phát hiện trăn gấm 'khổng lồ' dài 4m, nặng gần 100kg tại Phú Quốc

Phát hiện trăn gấm 'khổng lồ' dài 4m, nặng gần 100kg tại Phú Quốc

2 ngày trước
Đội quản lý và bảo vệ rừng Rạch Vẹm (xã Gành Dầu, TP Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang) vừa phát hiện và đuổi một con trăn gấm dài khoảng 4m, nặng gần 100kg trở về khu rừng tự nhiên.
Nhóm công nhân đào được 500 vật thể hình tròn, ngỡ ngàng khi tất cả đều bằng vàng

Nhóm công nhân đào được 500 vật thể hình tròn, ngỡ ngàng khi tất cả đều bằng vàng

2 ngày trước
Trong khi dọn dẹp bãi đất hoang để làm vườn, nhóm công nhân này đã phát hiện 1 chiếc hũ bằng kim loại chôn sâu khoảng hơn 2m chứa đầy những đồng xu bằng vàng.
Vẻ ngoài độc lạ của linh vật rắn khổng lồ trên phố đi bộ gây tranh cãi

Vẻ ngoài độc lạ của linh vật rắn khổng lồ trên phố đi bộ gây tranh cãi

3 ngày trước
Diện mạo linh vật rắn đặt trên một tuyến phố đi bộ ở thành phố Côn Minh, tỉnh Vân Nam, đang gây ra nhiều tranh cãi trên mạng xã hội.
Tung tích 'núi lửa bí ẩn' làm giảm nhiệt độ Trái Đất

Tung tích 'núi lửa bí ẩn' làm giảm nhiệt độ Trái Đất

3 ngày trước
Đó là một trong những vụ phun trào núi lửa mạnh nhất thế kỷ 19. Khi đó, núi lửa phun ra rất nhiều lưu huỳnh đioxit vào tầng bình lưu khiến nhiệt độ trung bình hàng năm ở Bắc bán cầu giảm khoảng 1 độ C.
Hình ảnh khiến cả thế giới bất ngờ năm 2018 vừa tái hiện đầu năm 2025

Hình ảnh khiến cả thế giới bất ngờ năm 2018 vừa tái hiện đầu năm 2025

3 ngày trước
Các chuyên gia một lần nữa bắt gặp Tahlequah - một con cá voi sát thủ mẹ có ký hiệu J35 - không rời con non (được gọi là J96) đã chết.
Cô bé 8 tuổi nhặt được hòn đá ở trường, nào ngờ là dao găm 3.700 tuổi do người thời kỳ đồ đá chế tạo

Cô bé 8 tuổi nhặt được hòn đá ở trường, nào ngờ là dao găm 3.700 tuổi do người thời kỳ đồ đá chế tạo

3 ngày trước
Ngay khi nhặt được hòn đá màu nâu xám khi đang chơi ở trường học, cô bé đã nhanh chóng kể lại toàn bộ sự việc cho giáo viên chủ nhiệm.

Có thể bạn quan tâm

Đón xuân với trang phục xanh mint đầy dịu dàng

Đón xuân với trang phục xanh mint đầy dịu dàng

Thời trang

8 giờ trước
Trong năm nay, màu xanh mint - sắc xanh nhạt thanh thoát, nhẹ nhàng nhưng cũng đầy quyến rũ - đang trở thành lựa chọn được nhiều tín đồ thời trang yêu thích.
Mexico ghi nhận số người mất việc cao kỷ lục

Mexico ghi nhận số người mất việc cao kỷ lục

Thế giới

9 giờ trước
Theo số liệu từ IMSS, tính đến cuối tháng 12/2024, tổng số người có việc làm đăng ký qua cơ quan này đạt 22,3 triệu người, giảm 670.000 người so với năm 2023. Số lượng doanh nghiệp đăng ký cũng sụt giảm 1,7%, còn 1.054.947 công ty.
HOT: "Người nhện" Tom Holland cầu hôn thành công Zendaya bằng nhẫn kim cương 5,1 tỷ

HOT: "Người nhện" Tom Holland cầu hôn thành công Zendaya bằng nhẫn kim cương 5,1 tỷ

Sao âu mỹ

9 giờ trước
Tối 6/1, tờ TMZ đưa tin tài tử Anh quốc Tom Holland đã cầu hôn thành công bạn gái Zendaya tại căn hộ của người đẹp ở Mỹ.
ĐTCL mùa 13: San phẳng mọi đối thủ cùng đội hình Học Viện - Vệ Binh công thủ toàn diện

ĐTCL mùa 13: San phẳng mọi đối thủ cùng đội hình Học Viện - Vệ Binh công thủ toàn diện

Mọt game

9 giờ trước
Tính tới thời điểm hiện tại của ĐTCL mùa 13, meta game đang hướng rất nhiều về những đội hình Fast 9 nhờ sức mạnh lớn mới được gia tăng của các tướng 4-5 tiền.
Nói thật: Rửa bát theo 4 cách này, không sớm thì muộn sẽ rước bệnh vào người

Nói thật: Rửa bát theo 4 cách này, không sớm thì muộn sẽ rước bệnh vào người

Sáng tạo

9 giờ trước
Tưởng sạch sẽ nhưng thực chất 4 thói quen rửa bát này sẽ làm mọi thứ trở nên bẩn hơn, bạn không muốn ăn vi khuẩn thì nên bỏ ngay.
Bị nhà chồng đối xử tệ bạc, tôi tuyên bố một điều khiến anh tái xanh mặt

Bị nhà chồng đối xử tệ bạc, tôi tuyên bố một điều khiến anh tái xanh mặt

Góc tâm tình

9 giờ trước
Tôi từng tốt nghiệp đại học loại giỏi, thành tích và năng lực không hề thua kém bất kỳ ai. Vừa ra trường tôi đã được một công ty tư nhân nhận vào làm với lộ trình thăng tiến đầy triển vọng.
Nhan sắc mặn mà của Hoa hậu Đặng Thu Thảo

Nhan sắc mặn mà của Hoa hậu Đặng Thu Thảo

Người đẹp

9 giờ trước
Ở tuổi 34, Hoa hậu Đặng Thu Thảo ngày càng sở hữu nhan sắc mặn mà, có cuộc sống viên mãn bên chồng con. Hoa hậu Đặng Thu Thảo được khen tươi tắn, vóc dáng mảnh mai dù đã là mẹ bỉm 3 con.
Vợ chồng ca sĩ Ánh Tuyết nhập viện lúc rạng sáng

Vợ chồng ca sĩ Ánh Tuyết nhập viện lúc rạng sáng

Sao việt

10 giờ trước
Hiện tại, tình trạng vợ chồng Ánh Tuyết tạm ổn định, ông Michel cần kiểm tra thêm. Cả ngày nay, hai người được nhiều nghệ sĩ, người quen gọi điện, nhắn tin hỏi thăm.
Đi về miền có nắng - Tập 1: Trợ lý bị đánh ghen giữa sân bay, thiếu gia quay video cổ vũ

Đi về miền có nắng - Tập 1: Trợ lý bị đánh ghen giữa sân bay, thiếu gia quay video cổ vũ

Phim việt

10 giờ trước
Thay vì vào can ngăn, Phong (Bình An) lại thích thú quay lại màn đánh ghen, nhưng anh có doạ người phụ nữ kia về khả năng phải đi tù.
Bạn có đang mắc sai lầm về gội và sấy tóc?

Bạn có đang mắc sai lầm về gội và sấy tóc?

Làm đẹp

10 giờ trước
Nếu cần thiết (ví dụ: da đầu bạn bị nhờn hoặc bạn chuẩn bị tham dự một sự kiện quan trọng), bạn có thể gội đầu hàng ngày. Gội đầu không có tác dụng lên nang tóc và nhìn chung không gây đau đầu hoặc rụng tóc.
Cách chế biến món ăn từ thịt dê thích hợp cho mùa đông

Cách chế biến món ăn từ thịt dê thích hợp cho mùa đông

Sức khỏe

10 giờ trước
Nguyên nhân do vào mùa đông, dương khí trong cơ thể con người tiềm tàng vào bên trong, vì thế cơ thể dễ xuất hiện các tình trạng tay chân lạnh, khí huyết lưu thông kém.