Chuyên gia dự báo khó đạt miễn dịch cộng đồng trong năm 2021
Việc triển khai các chương trình tiêm chủng vaccine ngừa bệnh viêm đường hô hấp cấp COVID-19 tại nhiều nước sẽ không thể tạo ra miễn dịch cộng đồng cho toàn thế giới trong năm nay.
Người dân tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19 tại New York, Mỹ, ngày 10/1/2021. Ảnh: AFP/TTXVN
Đây là nhận định được các chuyên gia y tế đưa ra ngày 11/1, viện dẫn sự hạn chế trong việc tiếp cận vaccine đối với các nước nghèo, sự hoài nghi của công chúng và khả năng biến đổi của virus SARS-CoV-2 gây dịch COVID-19.
“Chúng ta sẽ không thể nhanh chóng quay trở lại cuộc sống bình thường” là nhận định của ông Dale Fisher, Chủ tịch Mạng lưới phản ứng và cảnh báo về sự bùng phát toàn cầu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Ông thừa nhận sự cần thiết phải hình thành miễn dịch cộng đồng tại phần lớn các quốc gia trên thế giới, song điều này sẽ không xảy ra trong năm 2021. Theo ông, một số quốc gia có thể đạt được miễn dịch cộng đồng song điều này cũng sẽ không tạo ra “sự bình thường”, đặc biệt trong bối cảnh các nước đang áp đặt các kiểm soát biên giới.
Miễn dịch cộng đồng hình thành khi tỷ lệ lớn người trong cộng đồng đã trở nên miễn dịch với một bệnh, từ đó họ trở thành “lá chắn sống” bảo vệ những người chưa bị nhiễm và có thể ngăn chặn hiệu quả dịch bệnh đó lây lan. Nhà dịch tễ học Pandu Riono thuộc Đại học Indonesia cho rằng sẽ rất nguy hiểm khi một số chính phủ phụ thuộc quá mức vào các loại vaccine phòng COVID-19 bởi điều này đồng nghĩa miễn dịch cộng đồng không thể đạt được trong ngắn hạn. Chủ quan cho rằng vaccine là giải pháp tốt nhất để kiểm soát đại dịch COVID-19, các nước có thể không còn tập trung vào công tác giám sát như xét nghiệm, truyền thông, hướng dẫn người dân thực hiện các biện pháp chống dịch, vốn đóng vai trò quan trọng bởi bản thân vaccine cũng cần thời gian để có thể tiếp cận với những đối tượng cần được tiêm chủng và phát huy hiệu quả phòng bệnh.
Video đang HOT
Thế giới đã ghi nhận hơn 90 triệu ca mắc COVID-19 và hơn 1,9 triệu người tử vong do dịch bệnh nguy hiểm này kể từ khi virus SARS-CoV-2 lần đầu tiên được ghi nhận tại Trung Quốc vào tháng 12/2019. Một số quốc gia như Mỹ, Singapore, Anh và một số nước thuộc Liên minh Châu Âu (EU)… đã bắt đầu triển khai tiêm chủng vaccine phòng COVID-19, trong đó có vaccine của hai hãng dược Pfizer (Mỹ)-BioNTech (Đức) và vaccine của Đại học Oxford/AstraZeneca (Anh). Indonesia và Ấn Độ đã lên kế hoạch bắt đầu tiêm chủng đại trà vào cuối tuần này. Các nước giàu có hơn đang đứng đầu danh sách đặt hàng vaccine, khiến WHO cảnh báo các nước thu nhập thấp và trung bình sẽ bị hạn chế trong việc tiếp cận và mua vaccine phòng COVID-19. Việc một bộ phận người dân thiếu niềm tin vào vaccine cũng ảnh hưởng đến chương trình tiêm chủng, trong khi khả năng virus SARS-CoV-2 tiếp tục biến đổi đang là vấn đề còn bỏ ngỏ.
Câu hỏi bỏ ngỏ với vaccine của Pfizer
Đối với vaccine BNT162b2 của hãng Pfizer và BioNTech, giới khoa học tỏ ra lạc quan một cách thận trọng với câu hỏi "tác dụng bảo vệ con người đến mức nào".
Giới khoa học đánh giá đây là niềm hy vọng trong cuộc đua phát triển vaccine, song cũng nhấn mạnh chưa thể khẳng định liệu vaccine từ Pfizer và các ứng viên khác có thể ngăn ngừa đại dịch hay không.
"Chúng tôi vẫn phải xem xét các dữ liệu cuối cùng, nhưng điều này chẳng làm giảm nhiệt huyết của tôi. Thông tin thật tuyệt vời. Tôi hy vọng mình không nằm trong nhóm dùng giả dược", Florian Krammer, chuyên gia virus tại Trường Y Icahn ở Mount Sinai, New York, chia sẻ. Ông là một trong hơn 44.000 người tham gia thử nghiệm giai đoạn ba vaccine BNT162b2.
Vaccine chứa các mRNA thông tin, nhiệm vụ hướng dẫn tế bào người tạo ra protein gai của nCoV, kích thích hệ miễn dịch sản sinh kháng thể chống lại virus. Trong thông cáo báo chí, Pfizer và BioNtech cho biết 94 tình nguyện viên đã nhiễm nCoV. Theo CNN , khoảng 10% trong số họ tiêm vaccine thật, còn lại dùng giả dược. Điều này cho thấy sản phẩm hiệu quả hơn 90%. Thử nghiệm sẽ tiếp tục cho đến khi ghi nhận đủ 164 trường hợp dương tính nCoV trong số những tình nguyện viên giai đoạn ba. Do đó, kết quả có thể thay đổi.
Theo Eric Topol, bác sĩ tim mạch, Giám đốc Viện Dịch thuật Nghiên cứu Scripps, vaccine có thể không còn đạt hiệu quả 90% khi thử nghiệm kết thúc, nhưng mức bảo vệ của nó vẫn sẽ trên 50%, vượt ngưỡng an toàn của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA).
Tình nguyện viên thử nghiệm vaccine Covid-19 của hãng dược Pfizer và BioNTech tại Brazil. Ảnh: Bloomberg
Giới chuyên gia cho biết câu hỏi hiện tại là: BNT162b2 chỉ có thể chống lại những ca nhiễm nCoV nhẹ, hay sẽ ngăn ngừa bệnh chuyển nặng, nghiêm trọng. "Tôi muốn biết vaccine bảo vệ con người ở mức độ nào. Nếu nhóm dùng giả dược có người bệnh nặng, chứng tỏ vaccine đủ khả năng ngăn ngừa cả các triệu chứng như vậy", Paul Offit, chuyên gia về vaccine, Đại học Pennsylvania, thành viên Uỷ ban Tư vấn của FDA, cho hay.
Cũng chưa rõ liệu các liều tiêm có thể chặn đứng đường truyền virus của bệnh nhân Covid-19 triệu chứng rất nhẹ hay không. Đây là yếu tố cần thiết giúp tiêu diệt nhanh đại dịch. Song rất khó để xác định điều này, bởi các nhà khoa học sẽ cần kiểm tra định kỳ tình nguyện viên tham gia thử nghiệm. "Bạn không thể làm điều này với gần 45.000 người", tiến sĩ Krammer nói.
Mảnh ghép còn thiếu khác trong bài toán vaccine là tác dụng của nó trong các nhóm đối tượng khác nhau. "Chúng tôi chưa biết nó có bảo vệ được người già hay không", tiến sĩ Krammer cho biết. Thử nghiệm sẽ dừng lại ngay khi đạt 164 tình nguyện viên nhiễm nCoV. Vì vậy khó xác định được chính xác hiệu quả của sản phẩm ở người trên 65 tuổi hoặc người Mỹ gốc Phi.
Song tiến sĩ Paul Offit nói thêm nếu thử nghiệm thu hút đủ số người tham gia từ các nhóm thiểu số, các nhà khoa học có thể khái quát tác dụng của vaccine từ hiệu quả tổng thể. Trong thông cáo báo chí, Pfizer và BioNtech nhấn mạnh 42% tình nguyện viên có "nguồn gốc đa dạng về chủng tộc và sắc tộc".
Hiện chưa rõ miễn dịch hình thành do vaccine có thể kéo dài trong bao lâu. Theo Rafi Ahmed, chuyên gia tại Đại học Emory ở Atlanta, Georgia, dựa trên thời điểm bắt đầu thử nghiệm và phản ứng ở tình nguyện viên trong giai đoạn đầu, có thể thấy nhiều người vẫn còn lượng kháng thể cao trong máu. "Vấn đề là ba tháng sau, 6 tháng sau thì sao?", ông đặt câu hỏi.
Để lý giải điều này, các nhà khoa học cần kéo dài thử nghiệm thêm vài tháng, tích về phản ứng của các tình nguyện viên giai đoạn đầu. Ông Ugur Sahin, giám đốc điều hành BioNTech lạc quan rằng hiệu quả miễn dịch của vaccine có thể kéo dài đến một năm.
Ngày 9/11, hãng dược Pfizer cùng đối tác BioNTech thông báo vaccine của họ đạt hiệu quả phòng ngừa Covid-19 đến 90%. Đây là một trong số 11 "ứng viên" vaccine Covid-19 trên thế giới đang trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng giai đoạn ba.
Anh gửi giấy mời người từ 80 tuổi đi tiêm vaccine COVID-19 Giới chức Anh đang gửi giấy mời cho những người từ 80 tuổi trở lên đi tiêm vaccine ngừa bệnh viêm đường hô hấp cấp COVID-19 nhằm sớm đạt mục tiêu tiêm chủng. Bà Margaret Keenan, 90 tuổi, là người đầu tiên tiêm vaccine COVID-19 tại Anh. Ảnh: AP Hãng tin AP dẫn lời các quan chức Anh cho biết động thái này...