Chuyên gia đánh giá về việc Nga thay tư lệnh chiến dịch ở Ukraine giữa lúc chiến sự ác liệt

Khoảng 2 tháng sau khi được bổ nhiệm làm Tổng chỉ huy chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine, Tướng Sergey Surovikin bất ngờ xuống làm phó, thay vị trí của ông là Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, Valery Gerasimov.

Sự thay đổi nhân sự này có thể cho thấy nhiều điều.

Đại tướng Valery Gerasimov trở thành tổng chỉ huy mới của lực lượng Nga tại Ukraine. Ảnh: Anadolu/Getty Images

Bộ Quốc phòng Nga ngày 11/1 đã công bố một cuộc tái tổ chức mới nhằm vào các chỉ huy chiến dịch ở Ukraine, trong bối cảnh những chỉ trích gia tăng về việc xử lý chiến dịch đang bị đình trệ của họ.

Tuyên bố của bộ trên nói rằng Đại tướng Valery Gerasimov, Tổng tham mưu trưởng Nga, sẽ trở thành Tổng chỉ huy của chiến dịch quân sự đặc biệt, và vị tư lệnh hiện tại, Tướng Sergey Surovikin, trở thành một trong ba cấp phó của ông. Hai vị phó còn lại gồm Tướng Oleg Salyukov – Tư lệnh Lục quân Nga và Thượng tướng Aleksey Kim, Phó Tổng tham mưu trưởng.

Mới hai tháng trước, hồi tháng 10/2022, Tướng Surovikin được bổ nhiệm làm Tổng chỉ huy chiến dịch ở Ukraine. Ông này rất nhanh sau đó đã đề xuất rút lui lực lượng khỏi thủ phủ Kherson của tỉnh cùng tên để tránh tổn thất lực lượng.

Theo CNN, xét về hệ thống phân cấp trong quân đội thì thông báo nói trên hầu như không phải là một biến động, bởi bình thường thì ông Surovikin đã phải báo cáo với cấp trên Gerasimov.

“Các tướng được điều chuyển, xáo trộn từ Mặt trận về Tổng hành dinh. Từ Tổng hành dinh đến Mặt trận”, nhà bình luận truyền hình Nga Sergey Markov cho biết cùng ngày trên Telegram. “Ông Surovikin không bị trừng phạt và Gerasimov cũng không bị trừng phạt. Họ cùng một đội”.

Tuy nhiên, quyết định trên đã đặt Tướng Gerasimov, người giữ chức Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga trong hơn một thập kỷ qua, gần hơn với việc giám sát trực tiếp chiến dịch, và chịu trách nhiệm về nó. Mặc dù Gerasimov được cho là nhân vật chủ chốt trong việc lên kế hoạch cho chiến dịch ở Ukraine, nhưng dường như ông không trực tiếp tham gia sau đó, với chỉ một chuyến thăm được cho là đến Sở chỉ huy chiến dịch bên trong lãnh thổ Ukraine mặc dù Bộ Quốc phòng Nga không xác nhận điều này.

Chuyên gia Mark Galeotti, cộng tác viên cấp cao của Viện Các lực lượng Thống nhất Hoàng gia, cho biết “đó là một kiểu giáng chức [đối với Gerasimov]. Bây giờ [vấn đề] là ở ông ấy, và tôi không rằng ông Putin lại có những kỳ vọng không thực tế”.

Đại tướng Gerasimov đã nhiều tuần không xuất hiện trước công chúng và không xuất hiện tại cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng ở Moskva vào năm ngoái, từng dẫn đến đồn đoán về vị trí của ông vào thời điểm đó.

Hiện tại, ông kết hợp việc chỉ huy trực tiếp chiến dịch Ukraine với vai trò của người đối thoại chính với Mỹ về các vấn đề như “giảm xung đột” quân sự.

Nhưng tại sao Bộ Quốc phòng Nga lại thực hiện động thái trên vào thời điểm này thì vẫn chưa rõ ràng. Tuyên bố của Bộ nói rằng “cần tổ chức sự tương tác chặt chẽ hơn giữa các nhánh của Lực lượng Vũ trang” cũng như cải thiện sự hỗ trợ và hiệu quả việc “chỉ huy và kiểm soát các nhóm quân”.

Cấu trúc mới

Tổng chỉ huy tại Ukraine Gerasimov sẽ có ba cấp phó – ông Surovikin, Tư lệnh lục quân Oleg Salyukov và Phó Tổng tham mưu trưởng Aleksey Kim.

Cấu trúc mới có thể cho thấy rằng thâm niên của ông Gerasimov sẽ cải thiện khả năng phối hợp trong một chiến dịch mà các nhánh khác nhau của lực lượng vũ trang thường có vẻ kém đồng bộ.

Một số nhà phân tích tin rằng động thái này cũng có thể là một nỗ lực của Bộ Quốc phòng Nga nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn chiến dịch trước một vài tháng quan trọng, trong đó phần còn lại của lực lượng dự bị, vốn được huy động vào mùa thu năm 2022, sẽ được triển khai sau khi huấn luyện.

Tổng thống Nga Vladimir Putin trao đổi với ông Valery Gerasimov trong cuộc họp của lãnh đạo Bộ Quốc phòng ở Moskva ngày 21/12/2021. Ảnh: Sputnik/AFP

Quân đội Ukraine hiện đã cảnh báo một cuộc tấn công mới của Nga vào đầu mùa xuân. Tổng chỉ huy quân sự của Ukraine, Tướng Valery Zaluzhny, nói với tờ The Economist vào tháng 12 năm ngoái rằng: “Họ [lực lượng Nga] đang chuẩn bị 100%”. Một cuộc tấn công lớn của Nga có thể xảy ra “vào tháng 2, khả năng nhất là vào tháng 3 và tệ nhất là vào cuối tháng 1″, ông Zaluzhny nhận định.

Một phản ứng trước ảnh hưởng của nhóm Wagner?

Chuyên gia Rob Lee tại Đại học King’s College London ngày 11/1 nhận xét rằng, quyết định thay tư lệnh chiến dịch “khẳng định lại quan điểm của Bộ Quốc phòng Nga trong việc giám sát cuộc chiến… đây cũng có thể là một phần phản ứng trước vai trò ngày càng có ảnh hưởng của nhóm quân sự tư nhân Wagner (mà phương Tây gọi là nhóm lính đánh thuê) trong cuộc xung đột.”

Thủ lĩnh của Wagner, Yevgeny Prigozhin, vừa có tiếng nói vừa có mặt ở tiền tuyến, vì các chiến binh hợp đồng của ông ta đã tham gia nổi bật trong cuộc tấn công vào thị trấn Soledar ở vùng Donetsk. Prigozhin đã nhiều lần nói rằng các chiến binh đánh thuê Wagner chịu trách nhiệm hoàn toàn về những bước tiến trong khu vực Soledar.

Người đứng đầu Wagner Group, Yevgeny Prigozhin tham dự lễ tang một thành viên của nhóm, tại St. Petersburg, Nga, ngày 24/12/2022. Ảnh: AP

Theo CNN, căng thẳng giữa Prigozhin và Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigu đã có từ lâu. Trong khi đó, thủ lĩnh Wagner lại ca ngợi Tướng Surovikin vì đã xử lý việc rút lui có trật tự của lực lượng Nga ở khu vực phía Nam Kherson.

Vào tháng 11/2022, Prigozhin cho biết trên kênh Telegram của mình: “Các tướng lĩnh phải giành hết chiến thắng này đến chiến thắng khác mỗi ngày. Surovikin có thể được so sánh với ai? Surovikin là người trung thực và có nguyên tắc, ông ấy được quân đội tin tưởng.”

Một số nhà bình luận tự hỏi liệu Bộ Quốc phòng Nga có đang “đi vòng quanh” hay không khi những lời chỉ trích vẫn tiếp diễn về cách xử lý chiến dịch của họ. Thông báo hôm 11/1 được đưa ra sau thông tin rằng người mất chức Tư lệnh Quân khu Trung tâm vào tháng 10/2022, Đại tá Aleksandr Lapin, đã được bổ nhiệm làm Tổng Tham mưu trưởng Lực lượng Mặt đất – theo hãng tin TASS. Cả Prigozhin và lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov đều chỉ trích ông Lapin.

Việc bổ nhiệm Đại tướng Gerasimov chắc chắn đã diễn ra với sự chấp thuận của Tổng thống Vladimir Putin và nhiều khả năng là mệnh lệnh của ông. Nếu Gerasimov lật ngược tình thế ở Ukraine, thì đó sẽ là một bước đi tuyệt vời. Nếu thất bại, ông sẽ phải chịu lỗi.

Dara Massicot, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Rand Corporation, nhận xét rằng Bộ Quốc phòng Nga đang “hạ cấp chỉ huy cấp cao có năng lực nhất của họ và thay thế ông ta bằng một người không đủ năng lực”.

Theo BBC, ông Gerasimov, sinh năm 1955 tại Kazan, gia nhập quân đội Liên Xô vào năm 1977, trở thành thành viên của Lực lượng Phương Bắc đóng tại Ba Lan. Sau đó, ông phục vụ tại các quân khu Viễn Đông và Baltic trước khi trở thành tham mưu trưởng Tập đoàn quân 58 thuộc Quân khu Bắc Kavkaz vào năm 1999.

Cuộc chiến Chechnya lần thứ hai bắt đầu vào cuối năm đó khi giao tranh nổ ra giữa phe ly khai ở tỉnh Chechnya và các lực lượng chính phủ Nga. Ông Gerasimov được bổ nhiệm làm Tư lệnh Tập đoàn quân 58 vào năm 2001 khi xung đột vẫn tiếp diễn.

Tướng Gerasimov từng là Tham mưu trưởng của Quân khu Viễn Đông. Ông cũng từng là chỉ huy Quân khu của St. Petersburg – Moskva và Quân khu Trung tâm, chiếm một phần lớn miền Trung nước Nga.

Tờ Financial Times cho rằng Tướng Gerasimov được biết đến là người ít nói và không xuất hiện nhiều trước công chúng. Năm 2013, ông từng đưa ra lập luận trên một tờ báo Nga rằng ranh giới giữa chiến tranh và hòa bình trong thế kỷ 21 đã trở nên “mờ mịt” vì chiến tranh không còn được tuyên bố chính thức.