Chuyên gia chỉ cách phòng hai bệnh ung thư hay gặp nhất ở đường tiêu hoá
Theo TS.BS Phạm Văn Bình, Bệnh viện K, ung thư đại trực tràng và ung thư dạ dày là hai loại ung thư đường tiêu hoá phổ biến nhất tại Việt Nam, đang có xu hướng gia tăng.
Ung thư đại trực tràng
Theo số liệu của WHO năm 2018, ung thư đại trực tràng là ung thư phổ biến thứ 5 tại Việt Nam sau ung thư gan, phổi, dạ dày, vú. Năm 2000, số ca mắc mới ung thư đại trực tràng ở cả 2 giới là 5.400 ca, đến năm 2010 là hơn 13.000 ca và đến năm 2018 đã tăng lên gần 15.000 ca (tỉ lệ 13,4/100.000 dân), gấp gần 3 lần trong vòng 18 năm, trong đó có gần 9.300 ca tử vong, tỉ lệ 13,4/100.000 dân.
Trong những năm qua, ung thư đại trực tràng là một trong những ung thư phổ biến nhất trên thế giới và tại Việt Nam.
Theo các chuyên gia, nguyên nhân dẫn đến thực trạng này phần lớn do lôi sống, thói quen ăn uống.
Theo đó, người dân dần thích nghi với lối sống của phương Tây, ăn nhiều thịt đỏ, đồ ăn nhanh, lười ăn rau xanh, trái cây. Kèm theo đó là uống rượu, hút thuốc, ít vận động… làm gia tăng tình trạng béo phì. Lối sống không lành mạnh làm gia tăng nguy cơ ung thư nói chung, trong đó có ung thư đại trực tràng.
Các khối u đại trực tràng ở bệnh nhân trẻ có tốc độ phát triển nhanh hơn những người lớn tuổi và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn hơn. Ung thư đại trực tràng có thể phòng ngừa và phát hiện sớm, ở giai đoạn đầu tỉ lệ sống sau 5 năm lên tới 90%; dưới 10% bệnh nhân phát hiện ở giai đoạn muộn sống quá 5 năm.
Tuy nhiên tại Việt Nam, có tới 70-80% bệnh nhân ung thư đại trực tràng ở nước ta được phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, chủ yếu là giai đoạn 3-4 nên điều trị gặp nhiều hạn chế.
Để phòng bệnh, TS Bình khuyến cáo người dân hãy điều chỉnh chế độ ăn uống, vận động, khám sức khoẻ định kỳ để được tầm soát sớm nguy cơ mắc bệnh. Phát hiện bệnh ung thư càng sớm, cơ hội điều trị khỏi càng cao đại đa số bệnh nhân ung thư đại trực tràng được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã gây nhiều triệu chứng.
Khối u đại tràng gây ra nhiều triệu chứng, phụ thuộc vào kích thước khối u cũng như vị trí mà khối u phát triển.
Trong đó, dấu hiệu phổ biến thường gặp như: có máu trong phân, chảy máu hậu môn, thay đổi thói quen đại tiện, đau hoặc khó chịu ở bụng, buồn nôn và nôn, có thể tự sờ thấy u, khó nuốt, người mệt mỏi suy nhược, sụt cân không rõ lý do… Vì vậy các bác sĩ khuyến cáo người dân nên khám sức khỏe định kỳ, sau 40 tuổi cần được nội soi đường tiêu hóa để kiểm tra, phát hiện nguy cơ ung thư đại trực tràng.
Hầu hết các ca mắc thường không có nguyên nhân rõ ràng, tuy nhiên những trường hợp sau có nguy cơ cao hơn ở những đối tượng sau: Ngoài 50 tuổi; Gia đình có tiền sử bị bệnh này; Có tiền sử polyp đại tràng; Đã từng mắc chứng viêm ruột; Có lối sống không lành mạnh.
Video đang HOT
Ung thư dạ dày
TS Bình cho biết, ung thư dạ dày là một trong những bệnh lý ung thư tiêu hóa thường gặp hiện nay và con số mắc ung thư dạ dày hàng năm trên thế giới có xu hướng gia tăng.
Theo WHO, năm 2018, ước tính trên thế giới có hơn 1.033.000 ca ung thư dạ dày mới mắc và số ca tử vong là khoảng 800.000 ca. Đây là con số rất đáng báo động. Ở Việt Nam thì cũng ước tính năm 2018 có 17.527 ca ung thư dạ dày mới mắc, và tỉ lệ tử vong là hơn 15.000 ca, căn bệnh này hiện ngày càng gia tăng và có xu hướng trẻ hóa.
Đáng nói, căn bệnh ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm thường không có triệu chứng rõ ràng, bệnh nhân thường đến với dấu hiệu đau vùng thượng vị một cách mơ hồ, đau có thể lan ra sau lưng kèm theo bệnh nhân có thể cảm thấy mệt mỏi, chán ăn và cảm giác nóng rát.
Trong thực tế, nhiều người cứ đau bụng, đầy hơi, khó tiêu họ nghĩ ngay đau dạ dày, tự mua vài liều thuốc về uống, thấy đỡ rồi thôi chứ không có ý thức đi khám. Hoặc giả đi khám nhưng lại ngại nội soi dạ dày. Trong khi đó, dạ dày là một tạng rỗng, có thể hình dung nó như một quả bóng, vì thế khám bên ngoài sẽ không thể thấy được những tổn thương bên trong. Việc siêu âm, chụp dạ dày có cản quang cũng chỉ phát hiện ở một chừng mực nhất định, khi bệnh đã ở giai đoạn muộn do khối u quá lớn.
“Nhiều người đến viện khám với tâm lý kiểm tra dạ dày vì chỉ nghĩ đơn giản là bị đau dạ dày, một căn bệnh rất phổ biến của người Việt. Vì thế, không ít người sốc khi được chẩn đoán ung thư dạ dày từ những dấu hiệu dễ nhầm lẫn với đau dạ dày thông thường”, TS Bình cho biết.
Trong những trường hợp mà bệnh ung thư tiến triển hơn thì chúng ta có thể thấy những hấu hiệu rõ hơn ví dụ như bệnh nhân có khối u lớn, gây hẹp một phần dạ dày, bệnh nhân có thể đau, buồn nôn, và thể trạng toàn thân thiếu máu, gầy sút. Đây là những biểu hiện bệnh tiến triển của ung thư giai đoạn muộn hơn.
Việc phát hiện sàng lọc sớm ung thư dạ dày hiện nay, phương pháp hữu hiệu nhất vẫn là phương pháp nội soi dạ dày bằng ống mềm cho phép chúng ta đánh giá toàn bộ niêm mạc trọng dạ dày, và nếu có tổn thương chúng ta có thể sinh thiết để chẩn đoán sớm ung thư dạ dày.
Vì thế, mỗi người nên khám đầy đủ sức khỏe định kỳ 6 tháng một lần để kịp thời phát hiện bệnh lý và được điều trị. Đặc biệt với ung thư dạ dày, để phát hiện không chỉ đơn giản khám sức khỏe thông thường, mà buộc phải tiến hành nội soi dạ dày để có thể phát hiện sớm ung thư.
Để chẩn đoán ung thư dạ dày là phải làm nội soi để có thể nhìn thấy tổn thương và lấy mẫu tế bào để sinh thiết, làm các xét nghiệm khác. Phương pháp nội soi không chỉ phát hiện mà còn là phương pháp điều trị. Như với người mắc bệnh ở giai đoạn sớm, người ta có thể qua nội soi hớt phần niêm mạc bị ung thư và giữ nguyên dạ dày, bệnh nhân sống thêm vài năm. Trong khi đó, ở giai đoạn muộn bệnh nhân vừa phải phẫu thuật, xạ trị mà cơ hội sống vẫn rất khó khăn. Vì thế, việc nội soi định kỳ ở người có tiền sử đau dạ dày, nhiễm vi khuẩn HP là vô cùng quan trọng.
TS Bình đánh giá, ung thư đường tiêu hóa là bệnh ung thư thường gặp đặc biệt ung thư đại trực tràng và ung thư dạ dày đang có xu hướng tăng lên.
Để phòng ngừa ung thư đường tiêu hóa, mọi người nên hạn chế ăn nhiều thịt, chất béo có nguồn gốc từ đạm động vật; bổ sung đầy đủ chất xơ từ lúa mạch, trái cây, rau tươi, các vitamin E, C, và A …và duy trì chế độ sinh hoạt năng động, luyện tập thể dục thường xuyên.
“Những người có tiền sử viêm đại tràng, dạ dày mạn tính, trong gia đình có người thân từng mắc ung thư đường tiêu hóa (thực quản, dạ dày, đại trực tràng), hoặc khi có triệu chứng sụt cân không rõ lý do, táo bón, đầy bụng, đi tiêu ra máu, ói ra máu … thì nên đi khám ngay để tầm soát, phát hiện và điều trị kịp thời”, TS Bình cảnh báo.
Tầm soát, phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa
Nhờ ứng dụng các kỹ thuật cao như nội soi phóng đại, nội soi nhuộm màu, siêu âm nội soi Doppler màu, siêu âm nội soi độ phân giải cao... mà các bác sĩ có thể phát hiện chính xác sự xuất hiện của tế bào ung thư đường tiêu hóa ngay ở giai đoạn sớm, tạo điều kiện thuận lợi trong việc điều trị cho bệnh nhân.
Phóng viên Trung tâm Truyền thông tỉnh đã trao đổi cùng bác sĩ CKII Lê Thị Kim Liên (ảnh), Trưởng khoa Thăm dò chức năng, Bệnh viện Bãi Cháy, về hiệu quả của kỹ thuật siêu âm nội soi phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa.
- Xin bác sĩ cho biết ung thư đường tiêu hóa là gì, các dấu hiệu nhận biết?
Ung thư đường tiêu hóa là sự xuất hiện của các khối u ác tính trong hệ thống tiêu hóa ở thực quản, dạ dày, gan, túi mật, đường mật, tuyến tụy, u thần kinh nội tiết (NET), ruột non, đại trực tràng và hậu môn.
Các triệu chứng bệnh phụ thuộc vào vị trí và giai đoạn của ung thư và có thể bao gồm kém ăn, sụt cân, đau bụng, nuốt khó, đại tiện phân táo hoặc lỏng, đại tiện khó, xuất huyết trực tràng, v.v..
Nhưng cũng có thể không có biểu hiện triệu chứng lâm sàng ở giai đoạn ung thư sớm.
- Tầm soát, phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa giúp ích như thế nào trong việc điều trị bệnh, thưa bác sĩ?
Khi được chẩn đoán ở giai đoạn có triệu chứng thì hầu hết các bệnh ung thư đường tiêu hóa đã ở giai đoạn tiên lượng xấu, nhất là đối với ung thư tuyến tụy thì thời gian sống 5 năm là dưới 10%. Ung thư giai đoạn cuối là một gánh nặng kinh tế và tài chính vì điều trị giảm nhẹ và các phương pháp điều trị sinh học mới là rất tốn kém.
Tầm soát ung thư đường tiêu hóa có ý nghĩa rất quan trọng giúp phát hiện sớm bệnh, từ đó bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp đối với từng bệnh nhân.
Một số đối tượng cần tầm soát đường tiêu hóa sớm, như có người thân trong gia đình mắc ung thư đại tràng, dạ dày, thực quản, các bệnh ung thư di truyền; các bệnh có nguy cơ ung thư đường tiêu hóa như có polyp, bị viêm loét dạ dày có vi khuẩn HP, viêm loét đại trực tràng xuất huyết...
Để phát hiện sớm ung thư đường tiêu hóa thì nội soi và siêu âm nội soi đường tiêu hóa, gan, mật, tụy kết hợp sinh thiết, chọc hút tế bào làm xét nghiệm là tiêu chuẩn "vàng".
Bằng các kỹ thuật mới được trang bị như nội soi phóng đại, nội soi nhuộm màu, siêu âm nội soi Doppler màu, siêu âm nội soi độ phân giải cao, siêu âm nội soi đàn hồi mô đã giúp các bác sĩ phân tích, đánh giá mức độ ác tính của tổn thương đồng thời lấy tổ chức tổn thương làm xét nghiệm giải phẫu bệnh để chẩn đoán xác định.
Bác sĩ Lê Thị Kim Liên được chuyên gia y tế từ Úc hướng dẫn trực tiếp kỹ thuật siêu âm nội soi tiêu hóa.
- Bác sĩ có thể cho biết rõ hơn về kỹ thuật siêu âm nội soi (SANS) đang được ứng dụng tại Bệnh viện?
Tại Bệnh viện Bãi Cháy, chúng tôi đã ứng dụng SANS đường tiêu hóa từ năm 2018. Đây là kỹ thuật tiên tiến và hiện đại, đem lại hiệu quả chẩn đoán chính xác, nhanh về các bệnh đường tiêu hoá, đặc biệt là tầm soát sớm ung thư tuyến tụy.
SANS là kỹ thuật được kết hợp giữa nội soi và siêu âm, trong đó đầu dò siêu âm được gắn vào đầu xa của dây nội soi để thăm khám các tạng. Kỹ thuật SANS được tiến hành thông qua sử dụng các sóng siêu âm có tần số từ 5-30MHz, đầu dò siêu âm được tì trực tiếp lên thành ống tiêu hóa và gần cơ quan cần thăm khám.
SANS là một trong những phương tiện chẩn đoán hình ảnh đặc hiệu và chính xác nhất đối với tuyến tụy. Hình ảnh SANS cũng có thể được kết hợp với việc thu thập dịch tiết tuyến tụy hoặc mô của các khối u tuyến tụy để phân tích dấu ấn sinh học. SANS cũng giúp phân giai đoạn ung thư tụy.
Ngoài ra, SANS còn được chỉ định trong chẩn đoán các khối u dưới niêm mạc đường tiêu hóa và phân biệt với các tổn thương đè đẩy hoặc xâm lấn từ ngoài vào thành ống tiêu hóa; đánh giá kích thước và cấu trúc khối u; đánh giá độ lớn của các nếp niêm mạc của dạ dày... Kết quả đánh giá từ kỹ thuật này có độ chính xác rất cao và xâm lấn tối thiểu.
Bác sĩ thực hiện nội soi đại tràng cho người bệnh.
Nhằm phát triển kỹ thuật SANS, Bệnh viện Bãi Cháy đã trang bị 1 dàn máy siêu âm nội soi hiện đại; cử bác sĩ và kỹ thuật viên đi đào tạo trong nước và nước ngoài. Đến nay, chúng tôi đã làm chủ kỹ thuật SANS nhằm chẩn đoán chính xác cho nhiều ca bệnh khó từ đó có hướng xử trí hiệu quả cho người bệnh.
Ngoài thực hiện SANS trong chẩn đoán bệnh, chúng tôi tiếp tục phát triển siêu âm nội soi trong lĩnh vực điều trị, như: SANS hướng dẫn dẫn lưu nang giả tụy, phong bế đám rối thần kinh tạng để làm giảm/mất đau, hướng dẫn dẫn lưu mật kết hợp giữa nội soi và chụp đường mật, dẫn lưu mật trực tiếp qua dạ dày/tá tràng...
- Xin cám ơn bác sĩ!
3 lời khuyên của bác sĩ dành cho người bệnh ung thư đại trực tràng Ung thư đại trực tràng thường gặp ở những người trên 50 tuổi, tuy nhiên tỷ lệ mắc bệnh gần đây tăng nhanh ở giới trẻ. Tại Bệnh viện K, căn bệnh này đã được chẩn đoán ở cả những bệnh nhân 20 tuổi. Các khối u đại trực tràng ở bệnh nhân trẻ có tốc độ phát triển nhanh hơn những người...