Chuối bơm là giống gì mà đội sỏi đá vươn lên, cho toàn trái ngon, thu cả hoa lẫn lá?

Tuy giá bán không cao nhưng cây chuối bơm ít tốn công chăm sóc, trái chuối ăn tươi cũng được, chế biến làm chuối sấy cũng được.

Có lẽ vì vậy mà cây chuối bơm ở Đồng Nai vẫn lặng lẽ vươn mình trên đất sỏi, bất chấp thị trường xuất khẩu bấp bênh hay dịch Covid-19.

Cùng với chuối sứ, chuối bơm là một trong 2 giống chuối truyền thống có mặt từ lâu trên đất Đồng Nai.

Vươn mình trên đất sỏi

Huyện Thống Nhất được biết đến là địa phương có diện tích trồng chuối lớn nhất nhì tỉnh Đồng Nai. Trước làn sóng người dân ồ ạt chuyển đổi cây trồng sang chuối cấy mô để xuất khẩu, nhiều nông dân ở địa phương vẫn duy trì diện tích trồng chuối truyền thống. Trong đó, cây chuối bơm đã gắn bó rất lâu trên mảnh đất xã Quang Trung.

Nông dân trồng chuối bơm ở xã Quang Trung (huyện Thống Nhất). Ảnh: Duy Tân

Hiện toàn xã Quang Trung có gần 1.000ha chuối bơm. Để bảo đảm đầu ra cho giống chuối truyền thống, các hộ dân đã cùng với các cơ sở sản xuất chuối sấy, vựa thu mua chuối tạo thành mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ vụ sản phẩm chuối bền vững.

Ông Vũ Viết Châu – người dân xã Quang Trung cho biết, nơi đây là vùng bán sơn địa, đất canh tác trong vùng lẫn với nhiều sỏi đá nhưng lại rất thích hợp với cây chuối.

Dù đất khô cằn nhưng nhiều cây chuối vẫn đội đá vươn lên tươi tốt, vừa cho trái ngon, vừa cho hoa, lá, giúp người trồng kiếm thêm thu nhập. Hai năm trước, khi hồ tiêu rớt giá, ông Châu quyết định chặt bỏ 1ha vườn tiêu để quay lại trồng giống chuối bơm. Trước đó, vườn chuối bơm 1ha ở kế bên vẫn được ông duy trì liên tục từ hàng chục năm nay.

Theo ông Châu, chuối bơm thích ứng tốt với mọi điều kiện thời tiết. Khi trồng, không cần phải bón lót, rắc vôi hay phun các loại thuốc khử trùng. Công chăm sóc cũng nhàn hơn vì không phải dùng các loại thuốc trị nấm, trị rệp hay nhện đỏ.

Hiện nay, nhiều vườn chuối bơm được người dân đầu tư thêm hệ thống đường ống, béc phun tự động để tiết kiệm nước. Chuối bơm trồng mùa nắng vẫn cho sản lượng thu hoạch tương đương như mùa mưa.

Chuối bơm trồng chừng nửa năm là có thể cho thu hoạch. Bình quân trên 1ha, mỗi lứa ông Châu thu được 16 tấn trái, giá bình quân gần 4.000 đồng/kg. Không tốn chi phí đầu tư, kể cả trái chuối có tỳ vết vẫn bán được, nên đầu ra của chuối bơm rất thuận lợi. Hiện ông Châu tiếp tục đào mầm giống để mở rộng diện tích.

Chia sẻ điều này, ông Nguyễn Ngọc Diện – nông dân cùng xã cho biết, tuy giá bán không cao nhưng chưa thấy năm nào chuối bơm rơi vào tình trạng ế ẩm vì không bị ảnh hưởng bởi thị trường xuất khẩu

Người dân huyện Thống Nhất phân loại chuối trước khi đưa đi tiêu thụ.

UBND huyện Thống Nhất cho biết sẽ tiếp tục hướng dẫn hoàn thiện quy trình sản xuất, hồ sơ đánh giá sản phẩm của 3 cơ sở thực hiện Chương trình OCOP năm 2020, trong đó có sản phẩm chuối sấy của cơ sở Cường Hoa xã Quang Trung.

Công chăm sóc đối với chuối truyền thống rất ít, chủ yếu là dọn lá, phát quang vườn tược. Trái chuối bơm ăn tươi được, chế biến làm chuối sấy cũng được. Ngoài bán trái, hoa chuối cũng được tận thu với giá hơn 6.000 đồng/kg tại vườn.

“Không bon chen với thị trường xuất khẩu đầy rủi ro nên cây chuối truyền thống vẫn có chỗ đứng ổn định và tồn tại đến ngày nay” – ông Diệp nói.

Thực tế thời điểm này, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, giống chuối cấy mô xuất khẩu đang gặp khó khăn về đầu ra. Hiện các thương lái thu mua giống chuối này tại vườn chỉ từ 2.000-2.500 đồng/kg, thấp hơn rất nhiều so với mức giá từ 10.000-15.000 đồng/kg vào thời điểm thị trường xuất khẩu tốt.

Làm OCOP cho chuối sấy

Chuyện chuối cấy mô hết tăng giá rồi rớt giá đã lặp đi lặp lại từ lâu nay không chỉ ở huyện Thống Nhất mà khắp tỉnh Đồng Nai. Việc người dân đua nhau trồng chuối già xuất khẩu khiến sản lượng mặt hàng này tăng cao, càng dễ đẩy chuối cấy mô vào thế khó khi thị trường gặp biến.

Không chỉ là vùng có diện tích trồng chuối lớn từ nhiều năm nay, huyện Thống Nhất còn được biết đến là “cái nôi” của nghề làm chuối sấy – một đặc sản của địa phương. Nghề chế biến chuối sấy (chủ yếu với chuối truyền thống) vì thế còn là thế mạnh mà chuối cấy mô khó sánh được.

Ông Trần Ngọc Đặng – nông dân có nhiều năm kinh nghiệm trồng chuối ở xã Quang Trung kể, nghề làm chuối sấy bắt nguồn từ xã Quang Trung cách đây hơn 20 năm. Nghề này từng phát triển ra nhiều địa phương nhưng chỉ có chuối bơm vùng xã Quang Trung mới cho ra miếng chuối sấy thơm ngon, giòn và có màu sắc đẹp sau khi chiên. “Nhờ vị ngọt, thơm, màu sắc bên trong rất vàng nên khi làm chuối sấy, sản phẩm nhìn bắt mắt và ăn ngon hơn chuối cấy mô” – ông Đặng nói.

Được biết, xã Quang Trung hiện có khoảng 10 hộ đang làm nghề sản xuất chuối sấy. Trong đó có một số hộ gia đình phát triển thành doanh nghiệp, tiêu thụ từ 8-10 tấn chuối mỗi ngày. Toàn bộ nguồn chuối nguyên liệu để sản xuất chuối sấy đều được làm từ giống chuối bơm của địa phương.

Bà Trần Thị Hoa – chủ cơ sở chế biến rau củ quả Cường Hoa, là một trong những người đầu tiên làm chuối sấy ở Quang Trung. Chuối sấy của cơ sở này từng được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu của Đồng Nai năm 2017. Đây cũng là một trong những mặt hàng thế mạnh của cơ sở từ nhiều năm nay với lượng hàng khá lớn bán ra khắp các tỉnh, thành trong cả nước.

Bà Lê Thị Thảo – cán bộ Địa chính – Nông nghiệp và Môi trường xã Quang Trung cho biết, địa phương ủng hộ người dân phát triển giống chuối truyền thống này vì cho năng suất và kinh tế ổn định. “Chuối bơm còn được định hướng phát triển trong Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP)” – bà Thảo nói.