Cho vay ngang hàng và nỗi lo mang tên “đa cấp”

Cho vay ngang hàng ( P2P lending) sẽ góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt là tại các địa bàn mà hệ thống tài chính chưa phát triển. Tuy nhiên, không loại trừ khả năng xảy ra những biến tướng từ hình thức cho vay này nhằm trục lợi cho một số cá nhân, tổ chức hoạt động P2P.

Phát biểu tại Tọa đàm khoa học “Cho vay ngang hàng ( P2P lending) – Lợi ích, rủi ro và quản lý” tổ chức mới đây tại Hà Nội, ông Phạm Xuân Hòe, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, Ngân hàng nhà nước Việt Nam ( NHNN) cho rằng, trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, các công ty fintech trong những năm gần đây đã có sự phát triển mạnh mẽ, cung cấp các giải pháp tài chính mới trên nền tảng số. Trong đó, mô hình các công ty cho vay ngang hàng (P2P Lending) cung cấp các nền tảng kết nối platform giữa người đi vay và cho vay trực tiếp.

ThS. Phạm Xuân Hòe – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, Ngân hàng nhà nước Việt Nam

Theo ông Hòe, P2P Lending không chỉ mang lại lợi ích cho người vay như dễ tiếp cận vốn, dễ ứng dụng, thời gian xét duyệt khoản vay nhanh. Đối với người cho vay, lợi nhuận mang lại cao hơn, nhiều cơ hội lựa chọn người vay. Đối với thị trường, đa dạng hơn về kênh dẫn vốn, tiếp cận tài chính. Đồng thời, tài nguyên dữ liệu về dân cư, doanh nghiệp được khai thác hiệu quả. Đây cũng là yếu tố quan trọng hỗ trợ, thúc đẩy cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển. Thậm chí, nếu quản lý tốt thúc đẩy cạnh tranh, “đổi mới sáng tạo” phân bổ vốn hiệu quả theo nguyên tắc thị trường, chi phí đi vay có thể giảm.

Nói về lợi ích từ P2P Lending, chuyên gia Cấn Văn Lực cũng thừa nhận, nếu được quản lý tốt, P2P Lending sẽ góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt là tại các địa bàn mà hệ thống tài chính chưa phát triển, người dân, các hộ kinh doanh, doanh nghiệp nhỏ và vừa ít có khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính-ngân hàng với chi phí thấp, ít thủ tục.

“Những cái gì mới ta phải chấp nhận và cởi mở với nó. Tôi cho rằng, nếu như ta phát triển tốt sẽ giảm trừ đáng kể tín dụng đen. Thực tế như Tima giải ngân tới 64 nghìn tỷ tương đương 1 ngân hàng nhỏ nhất ở Việt Nam hiện nay. Trong khi đó, Tima hoạt động chỉ có 200 nhân viên. Rất hiệu quả”, ông Lực nhấn mạnh.

TS. Cấn Văn Lực – Chuyên gia Kinh tế trưởng – Giám đốc Trường Đào tạo BIDV

Mặc dù vậy, theo ông Lực hình thức cho vay này đang chứa đựng nhiều rủi ro. Nguyên nhân chính dẫn đến rủi ro được các bên chỉ ra là do sự thiếu hụt về hành lang pháp lý. Chính vì thế, khi xảy ra rủi ro, sự phân định trách nhiệm giữa các bên sẽ gặp khó khăn.

Ngoài ra, rủi ro đạo đức xảy ra khi bên vay không trả được nợ, và/hoặc công ty P2P dùng tiền đầu tư sai mục đích, quản lý kém hoặc phá sản… dẫn đến khả năng mất một phần vốn của nhà đầu tư…

“Mô hình P2P này không phải là không qua trung gian. Trung gian ở đây không phải là trung gian tài chính mà là trung gian công nghệ. Vấn đề đặt ra, bên cho vay với bên đi vay quan hệ trực tiếp như thế nào? Khác với Uber và Grab, ông lái xe và người đi xe được gặp nhau. Với P2P Lending này thì gần như người đi vay và người cho vay không gặp nhau. Cho nên vai trò của công ty đứng giữa là công ty P2P vô cùng quan trọng.

Khi rủi ro xảy ra, bên cho vay hay nhà đầu tư có ủy quyền, ủy thác cho công ty P2P thu nợ hay không cũng là vấn đề. Nếu các công ty P2P Lending phá sản thì ai sẽ là người bảo vệ NĐT, ai là người xử lý tiếp những hợp đồng còn lại?

Rủi ro tín dụng ai chịu? Công ty P2P chắc chắn không chịu. Như vậy, người cho vay sẽ là người phải chịu rủi ro tín dụng. Nếu mất vốn thì sao? Cho nên những người tham gia trò chơi này rủi ro tương đối cao. Chính vì thế nên lãi suất cho vay cũng sẽ cao”, ông Lực cho hay.

Cũng phải nói thêm rằng, đây là vấn đề mới tại Việt Nam. Hiện cơ quan quản lý còn đang loay hoay không biết làm thế nào. “Ở Việt Nam chúng ta là sợ trách nhiệm, không biết tôi không làm, khó quá thôi không cho làm. Uber và Grab loay hoay 2 năm vừa qua chính là dẫn chứng. NHNN nếu không quyết tâm thúc đẩy hình thức cho vay qua P2P Lending thì sẽ rơi vào tình trạng tương tự như Uber và Grab”, ông Lực nhấn mạnh.

Đóng góp về sự phát triển của cho vay ngang hàng tại Việt Nam, một vài quan điểm cho rằng, cho vay ngang hàng có những lợi ích nhãn tiền song với trình độ dân trí còn thấp như hiện nay, nhiều khả năng xảy ra những biến tướng của hình thức cho vay này như công ty P2P lừa đảo, áp dụng lãi suất và phí cao bất chấp khả năng trả nợ của bên vay, hoặc bên vay trốn tránh trả nợ.

Nghiêm trọng hơn là công ty P2P hoạt động như các hình thức đa cấp, lôi kéo và lợi dụng người dân thiếu hiểu biết về tài chính ở những vùng nông thôn để trục lợi. Điều này dễ dẫn tới những rủi ro và kéo theo những bất ổn về xã hội không khác gì hình thức tín dụng đen hiện nay.

Thậm chí, là nhiều khả năng xảy ra những biến tướng của hình thức cho vay này như công ty P2P lừa đảo, áp dụng lãi suất và phí cao bất chấp khả năng trả nợ của bên vay, hoặc bên vay trốn tránh trả nợ…

PGS.TS Trần Đăng Khâm

Cùng quan ngại, PGS.TS Trần Đăng Khâm cho rằng, chúng ta cần hết sức cần thận khi cho phép phát triển P2P Lending.

“Chúng ta cứ cho hình thức này phát triển và chỉ đặt vấn đề về quản lý. Nhưng câu hỏi đặt ra là liệu chúng ta có quản lý được không? Và ai là người đứng ra quản lý?Nếu quản lý chúng ta quản lý cái gì?”, ông Khâm đặt vấn đề.

Theo ông Khâm, chúng ta cần nhìn nhận thấu đáo cho sự phát triển của hình thức này. Bên cạnh đó, các quốc gia đều xem hoạt động này là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện và phải được cơ quan thẩm quyền cấp phép. Tuy nhiên, theo cách nhìn khác nhau nên tại mỗi nước việc quản lý hoạt động P2P được giao cho các cơ quan khác nhau như Ngân hàng Trung ương, Cơ quan quản lý tài chính, Ủy ban Chứng khoán, Ủy ban Dịch vụ tài chính…

Tại Việt Nam, theo ông Khâm, NHNN cần xác định rõ lĩnh vực, hoạt động nào cần cấp giấy phép để từ đó có sự quản lý, kiểm soát hiệu quả nhất khi phát triển cho vay ngang hàng thời gian tới.

Theo danviet.vn