Chính quyền Trump, các tiểu bang tranh cãi nảy lửa về thuế quan ‘Ngày giải phóng’

Trí Đỗ22:38 22/05/2025

Mười hai tiểu bang Mỹ đã yêu cầu tòa án liên bang dừng áp dụng thuế quan ‘ Ngày giải phóng ’ của Tổng thống Mỹ Donald Trump với lý do rằng ông đã vượt quá thẩm quyền khi tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia để áp đặt thuế quan lên các đối tác.

Một hội đồng gồm 3 thẩm phán của Tòa án Thương mại quốc tế ( Manhattan , tiểu bang New York ) ngày 21.5 nghe các lập luận của các bên trong vụ kiện do các tổng chưởng lý đảng Dân chủ của các tiểu bang New York, Illinois, Oregon và 9 tiểu bang khác của Mỹ đệ trình. Đây là vụ kiện có phạm vi rộng hơn so với vụ kiện pháp lý trước đó do một nhóm doanh nghiệp nhỏ đệ trình lên tòa án, theo Reuters ngày 22.5.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu về thuế quan tại Nhà Trắng ngày 2.4.2025 . ẢNH: REUTERS

Các tiểu bang cáo buộc Tổng thống Trump đã hiểu sai nghiêm trọng Đạo luật Quyền hạn kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA) để biện minh cho việc áp thuế quan, coi đó là “tờ séc trắng” để điều chỉnh thương mại.

Ông Brian Marshall, một luật sư tại tiểu bang Oregon, lập luận rằng Tổng thống Trump đã tuyên bố sai rằng IEEPA cho phép ông “áp dụng bất kỳ mức thuế nào, đối với bất kỳ quốc gia nào, trong bất kỳ khoảng thời gian nào và không tòa án nào có thể xem xét lại”.

Tuy nhiên, IEEPA nhằm giải quyết các mối đe dọa “bất thường và đặc biệt” đối với Mỹ và nó yêu cầu các hành động của tổng thống phải gắn chặt với một trường hợp khẩn cấp cụ thể. Do đó, một tổng thống không thể sử dụng thuế quan hoặc các hành động khác “chỉ để tạo đòn bẩy” theo IEEPA, theo ông Marshall.

Ngoại trưởng ‘đấu’ thượng nghị sĩ, bảo vệ chính sách của ông Trump

Về phần mình, ông Brett Shumate, đại diện cho chính quyền Tổng thống Trump, nói với các thẩm phán rằng nhà lãnh đạo Mỹ đã hành động đúng thẩm quyền khi áp dụng thuế quan đối với Trung Quốc, Canada và Mexico cũng như thuế quan đối ứng đối với tất cả các đối tác thương mại khác.

Ông Shumate lập luận rằng ông Trump đã quyết định rằng tình trạng khẩn cấp quốc gia đã cận kề khi ma túy bất hợp pháp tràn vào Mỹ và thâm hụt thương mại “làm rỗng ruột cơ sở sản xuất trong nước”. Ông Shumate cho hay thêm rằng: “Mục đích của các mức thuế quan này là tạo áp lực và đưa các đối tác thương mại vào bàn đàm phán”.

Phía chính quyền ông Trump cũng lập luận rằng tuyên bố tình trạng khẩn cấp của tổng thống không phải chịu sự xem xét của cơ quan tư pháp vì vấn đề này thuộc “vấn đề chính trị” và chỉ có Quốc hội Mỹ mới có thể can thiệp. Ông Shumate nói với các thẩm phán rằng Quốc hội Mỹ đã có một số biện pháp để kiểm tra quyền hạn của tổng thống và ông Trump đã tham vấn cơ quan lập pháp về thuế quan.

Ông Shumate cho hay thêm rằng việc bãi bỏ thuế quan sẽ “hoàn toàn làm suy yếu” chính quyền đương nhiệm khi đội ngũ Tổng thống Trump đang đàm phán về thâm hụt thương mại và cuộc khủng hoảng fentanyl của Mỹ.

Tổng thống Trump hôm 2.4 đã công bố chính sách thuế quan mới đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ với các mức khác nhau, đồng thời gọi đó là “Ngày giải phóng”. Kể từ sau động thái trên, chính quyền Tổng thống Trump đối mặt với làn sóng thách thức pháp lý đến từ các doanh nghiệp Mỹ, chính quyền tiểu bang và các nhóm vận động. Tám vụ kiện đã được đệ trình, 6 trong số đó đang được Tòa án Thương mại quốc tế thụ lý.

Eurasianet: Trung Quốc thay đổi chiến lược viện trợ, lấp khoảng trống do USAID để lại ở Trung Á

Khi Mỹ rút lui, Trung Quốc nhanh chóng tận dụng cơ hội bằng chiến lược viện trợ mới, kết hợp dự án cơ sở hạ tầng lớn và các sáng kiến nhân đạo, mở rộng ảnh hưởng sâu rộng tại Trung Á.

Các đại biểu chụp ảnh khi tham dự Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc-Trung Á lần thứ 6 được tổ chức tại Almaty, Kazakhstan ngày 26/4/2025. Ảnh: THX

Khi Mỹ giảm bớt sự hiện diện ở Trung Á, Trung Quốc đang nhanh chóng nắm bắt cơ hội để củng cố dấu ấn của mình. Theo mạng tin Âu-Á (Eurasianet.org) mới đây, bên cạnh các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn quen thuộc, Bắc Kinh đang chuyển hướng sang các chương trình viện trợ nhỏ hơn nhằm xây dựng thiện chí và mở rộng ảnh hưởng sâu rộng hơn trong khu vực chiến lược này.

Cụ thể, trong bối cảnh chính quyền Trump giải thể Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) và cắt giảm viện trợ nước ngoài, một khoảng trống đáng kể đã xuất hiện ở Trung Á. Trung Quốc, vốn đã có Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) với các dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ, nay đang điều chỉnh chiến lược của mình để lấp đầy khoảng trống trên. Thay vì chỉ tập trung vào các dự án lớn, Trung Quốc đang triển khai các chương trình hạn chế hơn, tiếp cận trực tiếp cấp cơ sở và hợp tác với các tổ chức quốc tế.

Sáng kiến tiêu biểu nhất vừa được triển khai vào ngày 16/5 là một dự án chung giữa Cơ quan Hợp tác Phát triển Quốc tế Trung Quốc (CIDCA) và Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) của Liên hợp quốc. Dự án này nhằm mục tiêu cung cấp bữa ăn tại trường cho hơn 100.000 học sinh ở miền Nam Kyrgyzstan. Đây được WFP mô tả là "sáng kiến đa phương đầu tiên" của CIDCA tại Trung Á dưới sự bảo trợ của Quỹ Phát triển Toàn cầu và Hợp tác Nam-Nam.

Ông Kojiro Nakai, đại diện WFP và Giám đốc quốc gia, đã bày tỏ lòng biết ơn đối với sự đóng góp này của Chính phủ Trung Quốc tại sự kiện ra mắt ở Osh, thủ đô phía Nam Kyrgyzstan. Ông nhấn mạnh sự hỗ trợ này "sẽ giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt chất dinh dưỡng nghiêm trọng đang ảnh hưởng đến trẻ em tiểu học". Theo kế hoạch, vào cuối năm nay, Trung Quốc dự kiến sẽ cung cấp khoảng 1.700 tấn bột mì tăng cường dinh dưỡng, dầu thực vật, gạo và đậu cho 300 trường học tại ba tỉnh phía Nam Kyrgyzstan là Osh, Jalal-Abad và Batken.

Giai đoạn mới của BRI

Dự án tại Kyrgyzstan là một trong những minh chứng rõ ràng cho cách tiếp cận mới của CIDCA, được gọi là các dự án "nhỏ và ý nghĩa" (S&B). Đây là những sáng kiến mà Bắc Kinh hy vọng sẽ thúc đẩy thiện chí giữa người dân "Nam toàn cầu". Một báo cáo gần đây của CIDCA đã coi S&B là giai đoạn thứ hai của BRI, được thiết kế để "thể hiện sự nhân văn của viện trợ nước ngoài và hợp tác phát triển quốc tế của Trung Quốc".

Tài liệu của CIDCA cũng chỉ rõ rằng Trung Quốc sẽ "mở rộng" các sáng kiến S&B này trong những tháng tới. Điều đáng chú ý là các dự án này sẽ được phối hợp chặt chẽ với hoạt động phát triển cơ sở hạ tầng liên quan đến BRI đang diễn ra. Mục tiêu là "giúp các nước tiếp nhận củng cố nền tảng phát triển đồng thời giải quyết hiệu quả các vấn đề sinh kế".

Sự thay đổi trong chiến lược viện trợ của Trung Quốc cho thấy một cách tiếp cận toàn diện và tinh tế hơn nhằm mở rộng ảnh hưởng ở Trung Á. Thay vì chỉ tập trung vào các khoản đầu tư lớn có thể gây ra lo ngại về nợ nần hoặc sự phụ thuộc, Trung Quốc đang tìm cách xây dựng mối quan hệ bền vững hơn thông qua các chương trình trực tiếp hỗ trợ cộng đồng.

Việc hợp tác với các tổ chức quốc tế như WFP cũng giúp Trung Quốc nâng cao hình ảnh quốc tế và giảm bớt những chỉ trích về "ngoại giao bẫy nợ" thường gắn liền với BRI. Bằng cách kết hợp các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn với các sáng kiến nhân đạo "nhỏ và ý nghĩa", Bắc Kinh đang đặt nền móng cho một sự hiện diện lâu dài và đa chiều hơn tại khu vực Trung Á. Điều này không chỉ củng cố vị thế kinh tế mà còn tăng cường ảnh hưởng chính trị và văn hóa của Trung Quốc, đặc biệt trong bối cảnh các cường quốc khác đang giảm bớt sự can dự.

Mỹ so sánh việc nhận máy bay từ Qatar với tượng Nữ thần Tự do từ Pháp Quan chức Mỹ lên tiếng bảo vệ quyết định nhận máy bay Boeing từ Qatar của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent (Ảnh: Reuters). Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent hôm 18/5 đã lên tiếng bảo vệ quyết định của chính quyền Trump về việc chấp nhận một chiếc máy bay hạng sang trị giá 400...