Chiến thuật mới đầy rủi ro của Israel

Giai đoạn hai của lệnh ngừng bắ.n tại Gaza, theo đó Israel và Hamas sẽ chính thức chấm dứt chiến tranh, lẽ ra đã bắt đầu vào ngày 2/3.

Tuy nhiên, Israel đã từ chối khởi động các cuộc đàm phán mà nước này đã cam kết trong một thỏa thuận hồi tháng Giêng.

Binh sĩ Israel được triển khai tại thành phố Hebron, Bờ Tây. Ảnh: THX/TTXVN

Thay vào đó, Israel yêu cầu kéo dài giai đoạn một của lệnh ngừng bắ.n, trong thời gian đó, họ muốn Hamas trả tự do thêm cho 59 con tin còn bị giam giữ. Để gây sức ép buộc Hamas chấp nhận thỏa thuận sửa đổi, Israel đã cắt nguồn viện trợ nhân đạo tới dải Gaza vốn đang bị chiến tranh tàn phá.

Theo tờ Economist, việc đình trệ lệnh ngừng bắ.n là một phần của sự thay đổi chiến lược lớn hơn khi quân đội Israel tìm cách duy trì sự hiện diện trên phạm vi rộng hơn, bao gồm cả những khu vực không thuộc chủ quyền của Israel. Israel đã bắt đầu thiết lập các “vùng đệm” vô thời hạn trên bốn mặt trận: tại Gaza, biên giới với Liban và Syria, cũng như tại Bờ Tây.

Động thái này bị thúc đẩy bởi tình trạng hỗn loạn tại các khu vực này, dư chấn từ vụ tấ.n côn.g của Hamas vào tháng 10/2023, cũng như áp lực từ các đảng cánh hữu trong liên minh cầm quyền của Thủ tướng Binyamin Netanyahu. Nó cũng phản ánh sự tự tin của ông Netanyahu rằng chính quyền Tổng thống Trump sẽ tiếp tục ủng hộ Israel mà không tìm cách kiềm chế quân đội nước này.

Thỏa thuận ngừng bắ.n mong manh

Không chỉ tại Gaza, các thỏa thuận ngừng bắ.n khác của Israel cũng đang sụp đổ. Theo một thỏa thuận do Mỹ làm trung gian với phong trào Hezbollah – lực lượng kiểm soát một phần Liban trước cuộc chiến với Israel năm ngoái – Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) lẽ ra phải rút khỏi lãnh thổ Liban vào cuối tháng 1. Tuy nhiên, Israel yêu cầu gia hạn thời gian rút quân cho đến khi quân đội Liban tiếp quản khu vực. Ngay cả khi thời hạn mới kết thúc vào ngày 18/2, Israel vẫn duy trì sự hiện diện tại năm vị trí kiên cố ở miền nam Liban.

Israel biện minh cho sự chậm trễ bằng lý do bảo vệ các cộng đồng Israel gần biên giới, lo ngại rằng Hezbollah có thể quay trở lại và đ.e dọ.a họ. Chính phủ Israel tuyên bố IDF sẽ rút quân chỉ khi tin tưởng quân đội Liban đủ khả năng bảo vệ khu vực và ngăn Hezbollah quay trở lại, nhưng chưa xác định rõ thời điểm hay điều kiện để đạt được sự tin tưởng này.

Xa hơn về phía Đông, tại Cao nguyên Golan, lệnh ngừng bắ.n giữa Israel và Syria cũng đang lung lay. Thỏa thuận này được ký với chính quyền Hafez al-Assad vào năm 1974. Khi lực lượng đối lập Syria lật đổ con trai ông, Bashar al-Assad, vào tháng 12/2024, IDF đã vượt biên giới và chiếm đóng lãnh thổ Syria.

Israel ban đầu biện minh rằng không có lực lượng nào đủ khả năng bảo vệ biên giới, nhưng kể từ đó, phong trào Hayat Tahrir al-Sham (HTS) đã thành lập chính phủ tại Damascus. Dù vậy, HTS vẫn chưa kiểm soát hoàn toàn đất nước và các nhóm vũ trang đối địch vẫn hoạt động.

Kết quả là IDF bắt đầu xây dựng các vị trí cố định tại Syria. Ngày 23/2, ông Netanyahu tuyên bố Israel “sẽ không cho phép lực lượng HTS hay quân đội Syria mới tiến vào khu vực phía nam Damascus”, đồng thời yêu cầu “phi quân sự hóa hoàn toàn miền Nam Syria tại các tỉnh Quneitra, Daraa và Suwayda khỏi các lực lượng của chính quyền mới”.

Tại Bờ Tây, Israel cũng không tuân thủ các thỏa thuận trước đây tại các thành phố Jenin và Tulkarm, nơi khoảng 40.000 dân thường đã buộc phải rời bỏ nhà cửa do các chiến dịch quân sự của Israel nhằm vào các nhóm vũ trang. Các thành phố này thuộc “Khu vực A”, theo Hiệp định Oslo II ký năm 1995, vốn do Chính quyền Palestine kiểm soát.

Tuy nhiên, ngày 29/1, Bộ trưởng Quốc phòng Israel, Israel Katz, tuyên bố rằng “sau khi chiến dịch kết thúc, lực lượng IDF sẽ ở lại trại để đảm bảo khủn.g b.ố không quay trở lại”.

Giới chức an ninh Israel cho biết các sự kiện trong 17 tháng qua buộc nước này phải áp dụng “chiến lược quản lý rủi ro khác biệt”. Điều đó có nghĩa là Israel không chỉ phản ứng theo các đán.h giá tình báo về kế hoạch ngắn hạn của đối thủ mà còn dựa trên khả năng tiềm tàng của họ.

Rủi ro tiềm tàng

Khói bốc lên sau một vụ tấ.n côn.g của Israel tại Gaza ngày 19/1/2025. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Hiện tại, sự hiện diện quân sự mở rộng của IDF có thể vẫn duy trì được mà không gây phản ứng dữ dội. Hezbollah và Hamas đều đang suy yếu sau các chiến dịch quân sự dữ dội của Israel tại Gaza và Liban. Chính phủ lâm thời tại Damascus cũng có những ưu tiên khác, khi họ cố gắng ngăn chặn nền kinh tế Syria sụp đổ và đất nước rơi vào hỗn loạn hoặc nội chiến.

Mối quan tâm trước mắt vẫn là Gaza. Hamas có thể không muốn nối lại chiến tranh khi họ đang củng cố quyền kiểm soát dân sự và tái thiết lực lượng chiến đấu.

Tuy nhiên, nếu nhóm này tiếp tục từ chối sửa đổi thỏa thuận, Israel đang chuẩn bị một cuộc tấ.n côn.g quy mô lớn mới tại Gaza. Các sĩ quan Israel cho rằng điều này có thể mở đường cho kế hoạch do ông Trump đề xuất trước đây nhằm di dời dân số Gaza và xây dựng “Riviera Trung Đông”.

Tuy nhiên, chưa có quyết định nào được đưa ra cho đến khi đặc phái viên của ông Trump, Steve Witkoff, quay trở lại khu vực để theo đuổi một thỏa thuận mới. Nguy cơ chiến tranh tái bùng phát là hoàn toàn có thật.

Về dài hạn, Israel cũng phải đối mặt với những hệ lụy. Tại miền nam Liban, sự hiện diện kéo dài của Israel tạo điều kiện để Hezbollah duy trì lực lượng vũ trang, bất chấp sức ép từ chính phủ mới của Liban và công chúng nhằm giải giáp nhóm này.

Đối với Israel, việc duy trì sự hiện diện quân sự mở rộng sẽ tiêu tốn nguồn lực tài chính khổng lồ và đòi hỏi mức huy động quân dự bị cao, nhiều binh sĩ đã phải phục vụ liên tục trong nhiều tháng kể từ khi chiến tranh Gaza bắt đầu. Điều này cũng phụ thuộc vào sự ủng hộ liên tục từ chính quyền Tổng thống Trump, vốn nổi tiếng khó đoán.

Bên cạnh đó, việc mở rộng hiện diện quân sự có thể làm tổn hại đến những cơ hội ngoại giao của Israel. Kể từ khi ký hiệp ước đầu tiên với một quốc gia Arab – Ai Cập – vào năm 1978, Israel đã cân bằng giữa răn đe quân sự và ngoại giao.

Hiệp ước này và một hiệp định khác với Jordan vẫn đứng vững trước nhiều biến động trong khu vực. Các chính phủ mới ở Syria và Liban đang tìm cách hợp tác với phương Tây để chứng minh rằng họ không còn là nơi trú ẩn của các lực lượng ủy nhiệm thân Iran. Việc Israel tiếp tục chiếm đóng lãnh thổ của họ có thể không phải là cách khởi đầu tốt nhất để cải thiện quan hệ.