Chiến thắng của ‘Ký sinh trùng’: Sự cởi mở của Viện Hàn lâm hay nỗ lực bào chữa ‘Oscar quá trắng’?

‘ Ký sinh trùng’ đã lên ngôi vào một thời khắc lịch sử – thời khắc Viện Hàn lâm Hoa Kỳ ‘chịu’ trao giải quan trọng nhất cho một bộ phim không nói tiếng Anh.

Ngày hôm qua (10/2 theo giờ Việt Nam), Ký sinh trùng chính thức trở thành niềm tự hào của châu Á khi được gọi tên 4 lần tại giải thưởng Oscar uy tín. Không chỉ là bộ phim Hàn Quốc đầu tiên đoạt giải Phim quốc tế xuất sắc nhất, mà Ký sinh trùng còn thu về giải Kịch bản gốc xuất sắc nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, và đặc biệt là Phim hay nhất.

Trailer Ký sinh trùng

Lần đầu tiên trong lịch sử, có một bộ phim không mà ngôn ngữ chính không phải là tiếng Anh có được kỳ tích này. Chiến thắng của Ký sinh trùng được đông đảo nghệ sĩ, báo giới, người hâm mộ ủng hộ. Song song với sự đồng tình đó là cảm xúc bất ngờ, bởi những thành viên của Viện Hàn lâm vốn nổi tiếng bảo thủ lần này lại quyết định phá lệ.

Ký sinh trùng vừa có chiến thắng lịch sử tại Oscar 2020.

Một Viện Hàn lâm bảo thủ

Người ta vẫn hay truyền tai nhau rằng, nếu muốn được xướng danh Best Picture, hãy làm những bộ phim ‘cúng cụ’. Đó là các tác phẩm về đề tài chiến tranh, tình yêu, sắc tộc – lĩnh vực được hội đồng bình chọn ưa chuộng. Hơn nữa, Viện Hàn lâm gồm nhiều người lớn tuổi lại không hề ưa thích phim kinh dị, hay có màu sắc quá u tối (như Ký sinh trùng chẳng hạn). Họ không xem đó là tác phẩm điện ảnh mang tính chất hàn lâm.

Ký sinh trùng chỉ nằm trong 6 bộ phim từng được đề cử Best Picture tại Oscar.

Trong suốt lịch sử 92 năm của lễ trao giải, chỉ có 6 phim quốc tế được đề cử ở hạng mục Phim hay nhất. Có một luật bất thành văn, đó là giải thưởng uy tín này chỉ hiện diện để tôn vinh phim của người Mỹ, vì thế, giải thưởng tối ưu cũng không được phép trao cho bất kỳ một quốc gia nào không sử dụng tiếng Anh là tiếng mẹ đẻ.

‘Oscar quá trắng’

Năm 2016, một làn sóng phản đối Oscar lấy lên với hashtag #OscarSoWhite (Tạm dịch: Oscar quá trắng). Đó là sự phẫn nộ của giới mộ điệu khi nhìn vào bảng đề cử mà Viện Hàn lâm bị cho là ưu tiên những nghệ sĩ da trắng, hay tác phẩm điện ảnh được sáng tạo bởi người da trắng. Nghệ sĩ, công chúng, nhất là cộng đồng người da màu lên tiếng đòi tẩy chay Oscar vì sự thiên vị người da trắng và coi thường người da màu.

Một áp phích cho phong trào chỉ trích ‘Oscar quá trắng’.

Ở giải thưởng năm nay, khi danh sách đề cử vừa được công bố, dân tình lại đặt ra câu hỏi: ‘Những người có màu da khác ở đâu?’ – ám chỉ sự thiếu sót của cái tên đến từ cộng đồng Mỹ – Phi hay châu Á, mặc cho Oscar đã đưa ra các đại diện từ khắp châu lục.

Phải chăng, việc trao giải Oscar Phim hay nhất cho Ký sinh trùng là để ‘khóa miệng’ những thành viên tích cực của phong trào ‘Oscar quá trắng’. Một lời phản hồi của Viện Hàn lâm kiểu như: ‘Ừ, bây giờ thì đã có phim nước ngoài được giải rồi đấy. Các bạn có nói chúng tôi ‘quá trắng’ nữa không?’

Cả Hollywood mừng rỡ khi ‘con cưng’ Ký sinh trùng có cái kết đẹp.

Ký sinh trùng được cả Hollywood ngưỡng mộ, ngay cả đạo diễn nổi tiếng khó tính như Quentin Tarantino cũng dành cho phim tràng pháo tay tán dương. Mỗi lần đọc đến tên Ký sinh trùng dù là đề cử hay chiến thắng, cả khán phòng Oscar cũng hò reo với âm lượng lớn hơn bình thường. Hay để ý thấy sự quan tâm mà báo chí dành cho Ký sinh trùng trước – trong – sau lễ trao giải Oscar 2020, cũng đủ biết bộ phim được yêu mến đến mức nào.

Nếu không ‘chịu’ trao giải cho Ký sinh trùng, Viện Hàn lâm có sợ sức ép truyền thông quá lớn ‘đạp đổ’ những giá trị tạo dựng lâu đời, đông đảo thành viên có lo ngại bị dân chúng gán cho cái mác ‘cổ hủ, lạc hậu’ (dù cho họ cũng chẳng lạ với ‘tiếng xấu’ này rồi). Hay cũng có thể, trong bối cảnh các lễ trao giải dần trở nên nhạt nhòa, thì sự đột phá, mới lạ ở kết quả chính là nước cờ thu hút truyền thông? Rồi với kết quả lịch sử Viện vừa đưa ra, người ta sẽ nói về lễ trao giải không chỉ một ngày, hai ngày, mà cả nhiều năm sau đó như nhớ về một dấu mốc đặc biệt.

Sự cởi mở chân thành

Nhìn với ánh mắt rộng mở hơn, thì chiến thắng của Ký sinh trùng không phải là bước đường ‘đập tan’ dư luận nào cả. Bộ phim xứng đáng, và Viện Hàn lâm đã thực sự có cái nhìn rộng mở hơn. Không bàn đến mặt xuất sắc của Ký sinh trùng nữa, hãy thử nhìn vào sự công nhận của Viện Hàn lâm.

Trao giải cho Ký sinh trùng và đạo diễn Bong Joon Ho là Viện Hàn lâm đã thực sự mở lòng.

Điện ảnh là bức tranh muôn màu. Những thước phim kiệt xuất không chỉ gói gọn trong lãnh thổ của các quốc gia nói tiếng Anh. Ở ngoài kia, có rất nhiều tác phẩm điện ảnh độc đáo, mới lạ, giàu giá trị nhân sinh lẫn nghệ thuật cần được công nhận, miễn là hội đồng bình chọn phải… đọc phụ đề. Qua hơn 90 năm, Viện Hàn lâm đã bỏ qua loạt rào cản khắt khe mà họ dựng lên để tạo nên một cuộc cách mạng. Và cuộc cách mạng đó khi được làm nên bởi Ký sinh trùng - một đại diện quá xuất sắc, thì không hề khiên cưỡng hay ‘chiêu bài’. Vậy là cuối cùng, họ – những con người cầm cân nảy mực cũng đã chịu… đọc phụ đề rồi đấy!

Sự đa dạng tại lễ trao giải Oscar 2020 đâu chỉ dừng lại ở Ký sinh trùng hay vấn đề sắc tộc. Có thể đưa ra một số dẫn chứng như Taika Waititi – nhà làm phim New Zealand được gọi tên ở Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất ( Jojo Rabbit). Hair Love của đạo diễn Matthew A Cherry và nhà sản xuất Karen Rupert Toliver – hai người da màu chiến thắng Phim hoạt hình ngắn hay nhất. American Factory kể câu chuyện về hợp tác sản xuất giữa Mỹ – Trung được giải Phim tài liệu hay nhất. Đó chẳng phải là sự đa dạng hóa hay sao?

Nhà làm phim New Zealand Taika Waititi với giải Oscar cho Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất.

Đạo diễn Matthew A Cherry và nhà sản xuất Karen Rupert Toliver chiến thắng với Hair Love.

Thêm nữa, Hildur Gunadóttir trở thành người phụ nữ đầu tiên chiến thắng ở hạng mục Nhạc phim xuất sắc nhất ( Joker). Số lượng nữ nghệ sĩ trình diễn trên sân khấu lễ trao giải năm nay cũng áp đảo so với nữ giới. Nữ quyền đã lên ngôi!

Xin được kết lại bằng lời bình của một khán giả: ‘Gửi tới Viện Hàn lâm, quý vị đã làm rất tốt! Đây là bước ngoặt cho sự đa dạng tại Oscar. Có rất nhiều nội dung để chia sẻ, những câu chuyện tuyệt vời để kể và tài năng tuyệt vời từ nhiều nơi trên thế giới. Hy vọng đây là đòn bẩy để duy trì cho tương lai.’

Theo tiin