Chiến sự Nga – Ukraine “vỗ béo” nhà sản xuất máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ?

Trong những tháng đầu tiên của cuộc chiến Nga-Ukraine, máy bay không người lái (UAV) Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ được ca ngợi là vị cứu tinh cho Ukraine và là tương lai của chiến tranh.

Việc Ukraine phá hủy các hệ thống pháo và xe bọc thép của Nga bằng UAV Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ khiến “cả thế giới” mong muốn trở thành khách hàng của họ, theo một nhà thiết kế sản phẩm này cho hay. Nhiều báo cáo và video có nội dung về việc Ukraine sử dụng vũ khí trên để tấn công xe tăng, thiết giáp và tàu tuần tra của Nga. Sự nổi tiếng của chúng thậm chí còn truyền cảm hứng cho một bài hát dân ca lan truyền phổ biến.

Cả thế giới muốn là khách hàng

Selcuk Bayraktar, người điều hành công ty Baykar ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ cùng với anh trai Haluk, cho biết các máy bay không người lái đã cho thấy công nghệ cách mạng hóa chiến tranh hiện đại như thế nào. Ông tiết lộ với Reuters bằng tiếng Anh bên cạnh máy bay không người lái mới Akinci tại một cuộc triển lãm ở Baku, Azerbaijan. “Cả thế giới sẽ là khách hàng của chúng tôi”. Trong thời gian ngắn, TB2, có sải cánh dài 12 mét và có thể bay cao tới 25.000 feet trước khi lao xuống tiêu diệt xe tăng và pháo binh bằng bom xuyên giáp dẫn đường laser, khả năng làm suy yếu ưu thế quân sự áp đảo của Nga.

Một máy bay chiến đấu không người lái Bayraktar TB2 trong chuyến bay trình diễn tại lễ hội hàng không và công nghệ Teknofest ở Baku, Azerbaijan ngày 27/5/2022.

Chiếc máy bay không người lái này nổi tiếng đến mức nó đã trở thành chủ đề của một bài hát được yêu thích ở Ukraine với điệp khúc “Bayraktar, Bayraktar”. Máy bay không người lái Bayraktar đã nhận được sự chú ý từ Tổng thống Nga Vladimir Putin và Bộ Quốc phòng Nga kể từ khi cuộc chiến bắt đầu vào ngày 24/2/2022. “Máy bay không người lái Bayraktar TB2 đang làm những gì nó phải làm – hạ gục các hệ thống phòng không, hệ thống pháo và xe bọc thép tiên tiến nhất thế giới. Cả thế giới đang muốn là khách hàng của chúng tôi”, ông Bayraktar, con rể của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan và là cựu sinh viên của Học viện Công nghệ Massachusetts chia sẻ.

Với chiều dài 6,5m, sải cánh rộng 12m và khả năng bay với tốc độ tối đa 220 km/h trong phạm vi tác chiến tối đa khoảng 6.000km, UAV Bayraktar TB2 đã làm rất tốt nhiệm vụ cung cấp thông tin tình báo và cập nhật tình hình chiến trường theo thời gian thực, qua đó hỗ trợ quân đội Ukraine trong việc trinh sát và chỉ thị mục tiêu.

Ngoài ra, với trọng lượng cất cánh tối đa lên tới 650kg, UAV Bayraktar TB2 có thể mang theo các tên lửa MAM L và MAM C nhằm nhiệm vụ tấn công các lực lượng đối phương trên mặt đất.

Nhiều người tạo dáng chụp ảnh trước máy bay chiến đấu không người lái Bayraktar TB2 tại lễ hội hàng không và công nghệ Teknofest ở Baku, Azerbaijan ngày 27/5/2022.

Tham gia nhiều chiến trường

Baykar, được thành lập vào những năm 1980 bởi cha của Ozdemir Bayraktar, bắt đầu tập trung vào máy bay không người lái vào năm 2005 khi Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách tăng cường ngành công nghiệp quốc phòng địa phương. TB2 đã từng là một nhân tố tham gia các cuộc xung đột ở Syria, Iraq, Libya và Nagorno-Karabakh cũng như Ukraine, hiện thiết bị đang là mũi nhọn thúc đẩy xuất khẩu quốc phòng toàn cầu của Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổng thống Tayyip Erdogan cho biết nhu cầu quốc tế là rất lớn đối với TB2 còn với Akinci thì mới hơn. Bayraktar, người đã kết hôn với con gái của ông Erdogan, cho biết: Baykar có thể sản xuất 200 máy bay không người lái TB2 mỗi năm. Ông tự hào rằng các máy bay không người lái đã được sử dụng ở Nagorno-Karabakh, một vùng đất của người Armenia thuộc đồng minh Azerbaijan của Thổ Nhĩ Kỳ, nơi lực lượng của Baku đã chiếm lại các vùng lãnh thổ vào năm 2020, và ở Ukraine. Ông Bayraktar nói: “Việc chiếm đóng bất hợp pháp Karabakh giống như vết thương lòng từ thời trẻ của chúng tôi. Và với tư cách là các kỹ sư phát triển công nghệ, thật vinh dự khi được giúp các anh chị em của chúng tôi ở đây lấy lại đất đai của họ”.

Nga vừa chào hàng một thế hệ vũ khí laser mới bao gồm một hệ thống di động mà Moscow cho rằng có thể làm mù các vệ tinh quay quanh quỹ đạo và tiêu diệt các máy bay không người lái. Nhưng Bayraktar, người sinh ra ở Istanbul và học tại Đại học Pennsylvania và Viện Công nghệ Massachusetts, nói rằng những vũ khí như vậy không hiệu quả với TB2. Ông nói: “Phạm vi của chúng bị hạn chế nên nếu phạm vi cảm biến và đạn dược của bạn nhiều hơn, thiết bị trên sẽ trở lên không hiệu quả”.

Baykar đang nghiên cứu một máy bay TB3, cánh có thể gập lại và có thể cất cánh hoặc hạ cánh trên tàu sân bay đường băng ngắn, và một máy bay chiến đấu không người lái có tên MUIS hoặc Kizilelma. “Chuyến bay đầu tiên của Kizilelma sẽ là vào năm sau, và TB3 vào cuối năm nay hoặc đầu năm sau” – Bayraktar nói. “Nếu bạn nhìn vào thời gian dài hơn, chúng tôi đang làm việc trên máy bay không người lái taxi – vì chúng tôi cần phát triển công nghệ tự chủ cấp cao hơn – về cơ bản là AI (trí tuệ nhân tạo) – nhưng nó sẽ cách mạng hóa cách mọi người sẽ được di chuyển trong các thành phố”.

Cuộc tấn công của Nga đã khiến hàng nghìn người thiệt mạng, hàng triệu người phải di dời và làm dấy lên lo ngại về một cuộc đối đầu trực tiếp giữa Nga và Mỹ. Ông Putin nói rằng Washington đang sử dụng Ukraine để đe dọa Nga thông qua việc mở rộng NATO, và rằng Moscow phải bảo vệ những người nói tiếng Nga khỏi bị đàn áp. Ukraine và các đồng minh phương Tây của họ bác bỏ những điều này là vô căn cứ để xâm lược một quốc gia có chủ quyền.

Máy bay không người lái Bayraktar được nhìn thấy trong một cuộc diễn tập cho cuộc diễu hành quân sự Ngày Độc lập ở trung tâm Kiev, Ukraine ngày 18/8/2021.

Vai trò không thể thay thế

Thực tế, cuộc xung đột giữa 2 quốc gia láng giềng Nga và Ukraine đã và đang mang đến cho nhà sản xuất máy bay không người lái Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ nhiều lợi ích cả về mặt thương mại lẫn công nghệ. Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga tại Ukraine đã khẳng định vai trò không thể thay thế của các UAV trong chiến tranh hiện đại. Ngay từ trước khi xung đột nổ ra, chính quyền của Tổng thống Zelensky đã đầu tư trang bị cho quân đội nước này nhiều máy bay không người lái Bayraktar TB2 của Thổ Nhĩ Kỳ. Bên cạnh các UAV hạng nhẹ được sản xuất trong nước và viện trợ từ nước ngoài, loại UAV này đã cho thấy hiệu quả đáng kinh ngạc trên chiến trường.

Nhờ màn thể hiện vượt trội tại Ukraine, nhà sản xuất máy bay Baykar của Thổ Nhĩ Kỳ thừa nhận các sản phẩm của công ty này đang nhận được sự quan tâm của các khách hàng từ khắp nơi trên thế giới và nhiều đơn đặt hàng đang liên tục đổ về.

Selcuk Bayraktar, người điều hành nhà sản xuất Baykar ở Istanbul, khẳng định các máy bay không người lái của họ là một minh chứng cho thấy công nghệ đã cách mạng hóa chiến tranh hiện đại như thế nào.

Hợp tác quốc phòng

Không chỉ có những ưu thế về mặt thương mại, việc ủng hộ và hợp tác chặt chẽ với chính quyền Ukraine còn cho phép nhà sản xuất máy bay không người lái Thổ Nhĩ Kỳ tiếp cận với những công nghệ ưu việt của Kiev, đặc biệt là trong lĩnh vực động cơ.

Tuy nền công nghiệp quốc phòng Ukraine đã suy yếu đi đáng kể sau khi tách ra khỏi Liên Xô, công nghệ sản xuất động cơ cho tên lửa và máy bay của Kiev vẫn rất đáng nể. Tận dụng cơ hội này, Baykar đã thuyết phục Ukraine cho phép sử dụng động cơ AI-TLT do nhà máy Motor Sich chế tạo để trang bị cho máy bay không người lái siêu âm mới của hãng.

Cuộc thử nghiệm đầu tiên của máy bay không người lái Bayraktar Kizilelma sử dụng công nghệ động cơ Ukraine đã diễn ra thành công vào hôm 19/9. Giới phân tích nhận định, với việc Baykar đang trong quá trình xây dựng một nhà máy trên lãnh thổ Ukraine, khả năng nhà thầu quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ học hỏi được, thậm chí là nhận chuyển giao các công nghệ quân sự quan trọng từ Ukraine là một điều rất có khả năng.

Bị vô hiệu hóa?

Tuy nhiên, hơn một năm sau, những chiếc máy bay không người lái từng được đánh giá cao gần như đã bị bắn hạ hoàn toàn và những chiếc còn lại chỉ còn nhiệm vụ trinh sát, theo một chuyên gia. Samuel Bendett, nhà phân tích và chuyên gia về các hệ thống quân sự không người lái và robot tại Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ, nói với Insider: “Đánh giá chung về các máy bay không người lái như TB2 là chúng hoạt động tốt mà không cần hệ thống phòng thủ chiến tranh điện tử và không quân tinh vi chống lại chúng”.

“Là một UAV tương đối chậm và bay thấp, chúng có thể trở thành mục tiêu của nhiều hệ thống phòng không được tổ chức tốt chúng tôi đã thấy điều này ở Libya và ở Nagorno-Karabakh”. Mặc dù Nga dễ bị máy bay không người lái của Ukraine tấn công trong những tháng đầu của cuộc chiến, nhưng nước này đã sớm thích nghi để cải thiện tác chiến điện tử của mình và từ đó đã bắn hạ và gây nhiễu thành công nhiều máy bay không người lái của Ukraine.

Theo Bendett: “Một khi quân đội Nga cùng hành động, họ có thể hạ gục nhiều TB2. Ukraine cho biết năm ngoái họ đã nhận được 50 máy bay không người lái TB2 kể từ khi Nga bắt đầu tấn công, nhưng đến cuối năm 2022, UAV này đã biến mất phần lớn khỏi chiến trường.

Chỉ huy lực lượng phòng không Nga, Trung tướng Andrey Demin, tuyên bố rằng các lực lượng Nga đã phá hủy hơn 100 máy bay không người lái vào tháng 4. Giờ đây, Ukraine chủ yếu sử dụng TB2 cho mục đích tình báo, giám sát và trinh sát hơn là để tấn công, Bendett cho hay. Các lực lượng Ukraine đang sử dụng “các cảm biến và quang học tiên tiến của máy bay không người lái để định hướng các máy bay không người lái khác tấn công trong khi tránh xa tầm hoạt động của các hệ thống tác chiến điện tử và không quân của Nga”, ông nói. Một đánh giá gần đây lập luận rằng Nga đang đi đầu trong cuộc chiến về máy bay không người lái và ước tính rằng các lực lượng của họ đã bắn hạ khoảng 10.000 máy bay không người lái của Ukraine mỗi tháng.

Chiến tranh điện tử là một “phần quan trọng” trong chiến thuật của Nga và góp phần gây ra tổn thất to lớn cho máy bay không người lái của Ukraine, một báo cáo do Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia Anh công bố cho hay. Các nhà nghiên cứu của RUSI nói rằng sau “thảm họa” về thành tích của quân đội Nga khi bắt đầu cuộc tấn công, quân đội Nga đã thích nghi với sự đẩy lùi của Ukraine, ngay cả khi họ phải vật lộn với tinh thần sa sút và việc sử dụng hiệu quả các cuộc tấn công bằng thiết giáp hạng nặng và không quân. Ukraine vẫn có thế chủ động, nhưng “khi quân đội Nga thích nghi, sẽ gây khó khăn cho đối phương”, tuyên bố cho biết.