Chiếc giếng cổ đột ngột bốc cháy, đội khảo cổ liều mạng trèo xuống kiểm tra: Vô tình hé mở bí mật dưới đáy giếng

Theo dõi VGT trên

Cảnh tượng ma quái khiến cư dân địa phương vô cùng sợ hãi nhưng đội khảo cổ hiện trường vẫn giữ được sự bình tĩnh, họ tin rằng mọi sự kiện đều có thể giải thích bằng khoa học.

Đầu những năm 80 của thế kỷ trước, vị trí làng Lý Gia thuộc vùng núi Long Sơn, tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc vốn chỉ là một vùng quê hẻo lánh với phong cảnh thiên nhiên hữu tình.

Đến năm 1985, điều bất ngờ xảy ra khi một nhóm người dân phát hiện đồ gốm và vũ khí khi đang đào khu đất sau nhà, cảm thấy những món đồ cổ này ở đây ắt phải có lý do đặc biệt nên họ đã lên trình báo với chính quyền địa phương.

Khi đội khảo cổ đến nơi và tiến hành khai quật, các chuyên gia đã có thể xác định khu vực ngôi làng Lý Gia hiện nay thực tế là một cổ trấn sầm uất xuất hiện từ khoảng 6.000 năm trước.

Chiếc giếng cổ đột ngột bốc cháy, đội khảo cổ liều mạng trèo xuống kiểm tra: Vô tình hé mở bí mật dưới đáy giếng - Hình 1

Cảnh sắc Lý Gia cổ trấn. Ảnh: Sohu.

Những ghi chép trong “Long Sơn quận chí” cho thấy, Lý Gia từng là một thị trấn của nước Sở dưới thời Chiến Quốc, tuy nhiên, kể từ khi nhà Tần phát triển phương Bắc lớn mạnh, cổ trấn này đã sát nhập vào nước Tần.

Tại di chỉ khảo cổ này, người ta đã tìm thấy một đoạn tường thành còn tương đối nguyên vẹn cùng với nhiều ngôi mộ cổ từ thời nhà Tần và nhà Hán, giúp đóng góp cho việc nghiên cứu lịch sử hai triều đại này.

Không dừng lại ở đó, điểm hấp dẫn nhất của Lý Gia cổ trấn còn phải kể đến chiếc giếng được mệnh danh là “Trung Hoa đệ nhất giếng”. Vậy chiếc giếng cổ này có gì đặc biệt?

Video đang HOT

Chiếc giếng cổ phun lửa

Trong một lần hợp tác xây dựng trạm thủy điện tại Lý Giang cổ trấn, các chuyên gia đã tiến hành khai quật cứu hộ để đảm bảo không có bất kỳ di vật văn hóa nào bị bỏ sót hay làm hư hại trong quá trình thi công. Kết quả là trong lần khai quật này, người ta phát hiện ra ba chiếc giếng có tuổi đời hàng nghìn năm.

Bất ngờ hơn nữa, khi các chuyên gia dùng dụng cụ để khảo sát độ sâu của một chiếc giếng, một ngọn lửa xanh bí ẩn đã bất ngờ bùng lên từ miệng giếng.

Chiếc giếng cổ đột ngột bốc cháy, đội khảo cổ liều mạng trèo xuống kiểm tra: Vô tình hé mở bí mật dưới đáy giếng - Hình 2

Chiếc giếng cổ được phát hiện đột ngột bùng lên ngọn lửa xanh. Ảnh: QQ.

Lửa cháy không quá to nhưng đủ khiến cư dân địa phương chứng kiến cảnh tượng ma quái này cảm thấy vô cùng sợ hãi. Đội khảo cổ hiện trường thì vẫn vô cùng bình tĩnh, họ tin rằng mọi sự kiện đều có thể giải thích bằng khoa học nên đã quyết định khi ngọn lửa tắt sẽ trực tiếp trèo xuống đáy giếng xem xét tình hình.

Sau khi tiến hành kiểm tra, nhóm khảo cổ nhanh chóng kết luận được lý do đơn giản khiến giếng bốc cháy là do một hỗn hợp khí bao gồm metan (CH4), hydro sunfua (H2S) và carbon dioxide (CO2) tích tụ bên dưới đáy giếng.

Các loại khí này thường xuất hiện trong các đầm lầy tự nhiên, môi trường tương tự với lớp bùn dày ở đáy giếng. Khi đột ngột tiếp xúc với không khí, hỗn hợp chất khí sẽ gây ra hiện tượng cháy, xuất hiện ngọn lửa màu xanh.

Bí mật dưới đáy giếng

Chính lúc đi xuống đáy giếng để tìm câu trả lời cho vụ hỏa hoạn, đội khảo cổ lại tình cờ tìm thấy những mảnh thẻ tre trộn lẫn trong bùn đất. Lúc này, họ mới bất ngờ nhận ra mình vừa khai quật được một báu vật vô giá đã ngủ yên suốt 2.000 năm dưới đáy giếng, đó chính là những tài liệu chép sử.

30.000 tấm thẻ tre khắc ký tự này chính là tài liệu lịch sử thất lạc từ thời nhà Tần. Cuốn sử viết trên nan tre được ghi chép rất chi tiết, cụ thể từng sự kiện lịch sử đương thời.

Chiếc giếng cổ đột ngột bốc cháy, đội khảo cổ liều mạng trèo xuống kiểm tra: Vô tình hé mở bí mật dưới đáy giếng - Hình 3

30.000 tấm thẻ tre được phát hiện bên dưới đáy giếng. Ảnh: Sohu.

Tài liệu được đánh giá là vô cùng quý giá, đóng vai trò lấp đầy những khoảng trống lịch sử quan trọng của cả một triều đại bởi rất nhiều sử liệu của thời Tần từng bị thiêu rụi trong cung A Phòng khi Hạng Vũ tiến vào Hàm Dương đốt thành. Đây cũng chính là lý do chiếc giếng trong Lý Gia cổ trấn được mệnh danh là “Trung Hoa đệ nhất giếng”.

Khó có thể tưởng tượng được đội khảo cổ lúc ấy đã phấn khích ra sao khi tình cờ phát hiện được báu vật vô giá này trong một chiếc giếng tưởng như rất bình thường. Đây quả là một sự kiện vô cùng hy hữu trong ngành khảo cổ!

Phát hiện 'báu vật ma thuật' quý hơn vàng giữa 25 hài cốt 5.000 tuổi

Phát hiện khảo cổ tại Tây Ban nha được coi là báu vật cổ đại được chế tác từ kỹ thuật tinh vi bậc nhất thế giới, bằng những vật liệu quý giá nhất và với tuổi đời 5.000 năm, nó trở nên vô giá.

Đó là một con dao bí ẩn được khai quật từ di tích mộ cự thạch Montelirio tholos ở thung lũng Guadalquivir, thuộc khu vực đô thị của khu định cư Seville hưng thịnh từ thời cổ đại. Con dao dài 21,6 cm với phần lưỡi làm bằng tinh thể pha lê trong suốt và cán bằng ngà voi, điêu khắc tinh xảo. Chế tác ra một hiện vật như thế với kỹ thuật thời tiền sử 5.000 năm về trước gần như là điều không tưởng.

Phát hiện báu vật ma thuật quý hơn vàng giữa 25 hài cốt 5.000 tuổi - Hình 1

Cận cảnh báu vật quý giá nhất trong ngôi mộ xa hoa - Ảnh do nhóm nghiên cứu cung cấp.

Theo bài công bố trên tạp chí Quaternary International, ngôi mộ cổ nơi món vũ khí này được chôn cất rất ra các mỏ pha lê. Trong điều kiện điều kiện vận chuyển khó khăn của thời đó, điều này cho thấy chủ nhân của con dao không những giàu có mà còn thuộc thành phần ưu tú trong xã hội. Đã trả giá rất cao cũng như được ưu tiên để mua những nguyên liệu cực phẩm.

Phát hiện báu vật ma thuật quý hơn vàng giữa 25 hài cốt 5.000 tuổi - Hình 2

Hiện trường khai quật ngôi mộ cổ khổng lồ - Ảnh do nhóm nghiên cứu cung cấp.

Tờ Daily Mail trích dẫn lý giải của nhóm khảo cổ từ Đại học Granada, Đại học Seville và Hội đồng Nghiên cứu cấp cao Tây Ban Nha, rằng những con dao quý được cho là đắt giá nhất cùng thời chỉ được làm bằng đá lửa hoặc một số loại đá hiếm. Ngoài con dao, người ta còn tìm thấy một loạt báu vật khác tuy giá trị có phần kém hơn vì cán làm bằng những nguyên liệu thông thường, nhưng vẫn vô giá vì cũng sở hữu phần lưỡi pha lê. Đó là 10 đầu mũi tên, 4 lưỡi kiếm. Ngoài ra còn có một dụng cụ chế tạo vũ khí.

Phát hiện báu vật ma thuật quý hơn vàng giữa 25 hài cốt 5.000 tuổi - Hình 3

Một số các vật dụng pha lê được khai quật trong mộ - Ảnh do nhóm nghiên cứu cung cấp.

Tinh thể pha lê còn được tìm thấy rải rác nhiều nơi trong mộ cổ, là một phần của cấu trúc ngôi mộ kích thước lên tới 44x39 m này. Theo các tác giả, tinh thể pha lê đã được xem như biểu tượng của sự xa hoa, quyền lực vào thời điểm đó.

Ngôi mộ cổ đầy báu vật này là nơi an nghỉ của 25 người, bao gồm cả phụ nữ và đàn ông, đều qua đời do bị nhiễm độc. Các nhà khảo cổ vẫn chưa tìm ra nguyên nhân dẫn đến bi kịch này.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Đĩa chuối lột vỏ xuất hiện bí ẩn đều đặn mỗi tháng gây sốtĐĩa chuối lột vỏ xuất hiện bí ẩn đều đặn mỗi tháng gây sốt
12:15:04 08/02/2025
Người đàn ông bất ngờ nhận được mảnh giấy ghi "Bố là người bố tệ nhất thế giới" từ con trai 5 tuổi: 10 phút sau, mọi thứ thay đổiNgười đàn ông bất ngờ nhận được mảnh giấy ghi "Bố là người bố tệ nhất thế giới" từ con trai 5 tuổi: 10 phút sau, mọi thứ thay đổi
10:33:41 08/02/2025
Ít hơn vợ 45 tuổi, người đàn ông nói 2 câu sau nhiều năm chung sốngÍt hơn vợ 45 tuổi, người đàn ông nói 2 câu sau nhiều năm chung sống
09:39:33 08/02/2025
Cô gái ăn nhầm quả pháo vì nghĩ là kẹo sữaCô gái ăn nhầm quả pháo vì nghĩ là kẹo sữa
09:40:28 08/02/2025
Phát hiện số vàng trị giá 1,7 tỷ đồng giấu bên trong máy xay sinh tốPhát hiện số vàng trị giá 1,7 tỷ đồng giấu bên trong máy xay sinh tố
08:46:50 09/02/2025
Kinh ngạc với hiện tượng 'mưa nhện'Kinh ngạc với hiện tượng 'mưa nhện'
09:38:44 08/02/2025
Gia đình hải ly chỉ mất 2 ngày để xây dựng những con đập mà chính phủ đã 'loay hoay' suốt 7 nămGia đình hải ly chỉ mất 2 ngày để xây dựng những con đập mà chính phủ đã 'loay hoay' suốt 7 năm
12:43:03 09/02/2025
Sự thật về bức ảnh nhìn thấy đường cong Trái Đất từ đỉnh EverestSự thật về bức ảnh nhìn thấy đường cong Trái Đất từ đỉnh Everest
12:45:07 09/02/2025

Tin đang nóng

Khởi tố nhà báo quay clip san ủi đất để đe dọa, vòi tiềnKhởi tố nhà báo quay clip san ủi đất để đe dọa, vòi tiền
09:30:57 09/02/2025
Bắt khẩn cấp tài xế xe khách tự tông dải phân cách khiến 3 người tử vongBắt khẩn cấp tài xế xe khách tự tông dải phân cách khiến 3 người tử vong
09:59:34 09/02/2025
Trải lòng của các nạn nhân trở về từ công ty lừa đảo qua mạng ở CampuchiaTrải lòng của các nạn nhân trở về từ công ty lừa đảo qua mạng ở Campuchia
09:33:38 09/02/2025
Vụ lật xe khách ở Phú Yên: Đau xót cảnh người mẹ mù lòa túc trực bên con gái bị đứt lìa cánh tayVụ lật xe khách ở Phú Yên: Đau xót cảnh người mẹ mù lòa túc trực bên con gái bị đứt lìa cánh tay
09:40:42 09/02/2025
Biệt thự nhà chồng Đỗ Mỹ Linh qua góc nhìn của người đi đường: "Cánh cổng hào môn" sừng sững trên "đất vàng"Biệt thự nhà chồng Đỗ Mỹ Linh qua góc nhìn của người đi đường: "Cánh cổng hào môn" sừng sững trên "đất vàng"
09:51:56 09/02/2025
Nữ sinh mất liên lạc ở TPHCM chính thức lên tiếngNữ sinh mất liên lạc ở TPHCM chính thức lên tiếng
09:39:47 09/02/2025
Hỷ sự Vbiz đầu năm: Á hậu 99 bí mật tổ chức lễ dạm ngõ, dung mạo chú rể lần đầu được hé lộ!Hỷ sự Vbiz đầu năm: Á hậu 99 bí mật tổ chức lễ dạm ngõ, dung mạo chú rể lần đầu được hé lộ!
07:40:56 09/02/2025
1 cặp diễn viên "phim giả tình thật" Vbiz sắp kết hôn?1 cặp diễn viên "phim giả tình thật" Vbiz sắp kết hôn?
06:46:32 09/02/2025

Tin mới nhất

Sự thật 'vật thể bí ẩn' dưới đáy biển Baltic

Sự thật 'vật thể bí ẩn' dưới đáy biển Baltic

13:23:41 09/02/2025
Vật thể dị thường dưới đáy biển Baltic được nhóm thám hiểm thuộc Công ty Ocean X Team (đơn vị chuyên tìm kiếm kho báu thất lạc) phát hiện mùa hè năm 2011.
Cận cảnh loài chim nguy hiểm nhất thế giới

Cận cảnh loài chim nguy hiểm nhất thế giới

10:58:21 07/02/2025
Đó là chim đà điểu đầu mào Australia được kỷ lục Guiness ghi nhận là loài chim nguy hiểm nhất thế giới năm 2007.
Rùng mình trước cảnh 102 con rắn độc làm ổ trong vườn nhà ở Australia

Rùng mình trước cảnh 102 con rắn độc làm ổ trong vườn nhà ở Australia

10:56:53 07/02/2025
Một người đàn ông ở Sydney (Australia) ban đầu phát hiện 6 con rắn trong đống phân sau vườn, nhưng số lượng nhanh chóng tăng lên khi những con rắn cái sinh con này đến con khác .
Người đàn ông cứu được con mèo đã kinh ngạc khi biết sự thật về sinh vật này

Người đàn ông cứu được con mèo đã kinh ngạc khi biết sự thật về sinh vật này

22:24:48 06/02/2025
Trong một diễn biến ấm lòng và đầy bất ngờ, những gì tưởng chừng là một cuộc giải cứu mèo con đã trở thành câu chuyện đầy thú vị.
Hơn 2,8 tỷ đồng quay lại với chủ sau 8 tháng bị bỏ quên ở bãi đỗ xe

Hơn 2,8 tỷ đồng quay lại với chủ sau 8 tháng bị bỏ quên ở bãi đỗ xe

11:04:51 06/02/2025
Một vali đầy tiền mặt trị giá khoảng 2,8 tỷ đồng đã được trả lại cho chủ nhân sau 8 tháng được tìm thấy tại bãi đỗ xe.
Bắt sống 'quái thú' dài 6m ẩn nấp trong nhà vệ sinh

Bắt sống 'quái thú' dài 6m ẩn nấp trong nhà vệ sinh

11:04:05 06/02/2025
Theo Newsflare, con trăn dài 6m được một nhân viên dọn dẹp khu chung cư phát hiện khi thò đuôi qua lỗ nhỏ trong nhà vệ sinh. Người này đã nhanh chóng báo tin cho lực lượng chức năng tới xử lý.
Các hẻm núi lớn được khắc lên mặt trăng trong chớp mắt

Các hẻm núi lớn được khắc lên mặt trăng trong chớp mắt

10:21:58 06/02/2025
Hẻm núi lớn (Grand Canyon) ở bang Arizona của Mỹ phải mất hàng triệu năm mới tượng hình, trong khi hai hẻm núi kích thước tương tự được khắc lên bề mặt mặt trăng chỉ trong vòng 10 phút.
Phát hiện thiên hà 9 vòng, nhiều nhất từ trước đến nay

Phát hiện thiên hà 9 vòng, nhiều nhất từ trước đến nay

21:53:27 05/02/2025
Kính viễn vọng Hubble của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) đã chụp được ảnh hồng tâm của vũ trụ, đó là thiên hà khổng lồ LEDA 1313424 với tổng cộng 9 vòng bao quanh.
Chuyện ít biết về người canh giữ 2 con voi vàng nguyên khối vua Hàm Nghi ban

Chuyện ít biết về người canh giữ 2 con voi vàng nguyên khối vua Hàm Nghi ban

10:42:06 05/02/2025
Qua lời giới thiệu của lãnh đạo xã Phú Gia, chúng tôi đến gặp ông Phan Hùng Vỹ ở thôn Phú Hồ, ngỏ ý muốn được chiêm ngưỡng bảo vật vua ban.
Nữ nhân viên bị sa thải vì không đủ năng lực làm việc: Tòa án tuyên bố công ty phải bồi thường hơn 127 triệu đồng

Nữ nhân viên bị sa thải vì không đủ năng lực làm việc: Tòa án tuyên bố công ty phải bồi thường hơn 127 triệu đồng

08:14:20 05/02/2025
Công ty đã kháng cáo và kiện lên tòa án cấp cao hơn nhưng vẫn phải bồi thường nữ nhân viên này. Nữ nhân viên được ký hợp đồng vô thời hạn bất ngờ bị sa thải
Cô gái nhai gãy đôi chiếc nhẫn cầu hôn mà bạn trai giấu trong bánh kem

Cô gái nhai gãy đôi chiếc nhẫn cầu hôn mà bạn trai giấu trong bánh kem

08:13:29 05/02/2025
Muốn tạo bất ngờ cho người yêu bằng màn cầu hôn lãng mạn, chàng trai bối rối khi chiếc nhẫn bí mật giấu trong bánh kem bị cô bạn gái đói bụng nhai gãy đôi.
Đám cưới "ông cháu" gây sốc: Cụ ông 75 tuổi linh đình rước cô dâu mới tròn 15 về dinh, phản ứng của hai bên gia đình càng bất ngờ

Đám cưới "ông cháu" gây sốc: Cụ ông 75 tuổi linh đình rước cô dâu mới tròn 15 về dinh, phản ứng của hai bên gia đình càng bất ngờ

08:11:53 05/02/2025
Một cặp đôi mới cưới tại Indonesia đã trở nên nổi tiếng vì khoảng cách tuổi tác quá lớn của họ. Khi biết khoảng cách tuổi của cặp đôi lên tới 60 tuổi, cư dân mạng đã vô cùng bàng hoàng.

Có thể bạn quan tâm

Cặp đôi Việt vướng ồn ào ngoại tình chấn động khẩn thiết mong mỏi 1 điều trước đám cưới

Cặp đôi Việt vướng ồn ào ngoại tình chấn động khẩn thiết mong mỏi 1 điều trước đám cưới

Sao việt

13:44:34 09/02/2025
Sau khi công khai khoảnh khắc đi chụp hình cưới, mối quan hệ của ca sĩ Chu Bin và bạn gái Ngọc Trà nhận được sự quan tâm của công chúng.
Bí ẩn cái chết Từ Hy Viên: Hỏa thiêu chỉ sau 1 ngày mất với vết tiêm bất thường?

Bí ẩn cái chết Từ Hy Viên: Hỏa thiêu chỉ sau 1 ngày mất với vết tiêm bất thường?

Sao châu á

13:40:59 09/02/2025
Ngày 8/2, tờ Sohu gây chú ý khi đăng tải bài viết chỉ ra những điểm nghi vấn chưa có lời giải đáp xoay quanh sự ra đi đột ngột của Từ Hy Viên.
Ông Trump có thể siết trừng phạt Nga

Ông Trump có thể siết trừng phạt Nga

Thế giới

12:32:54 09/02/2025
Đặc phái viên Mỹ phụ trách vấn đề Ukraine và Nga cho biết lệnh trừng phạt đối với Nga hiện chỉ ở mức 3 trên thang 10 xét về mức độ gây tổn hại đến nền kinh tế.
Túi xách hình tôm hùm độc lạ, gây sốt với giá hơn 450 triệu đồng

Túi xách hình tôm hùm độc lạ, gây sốt với giá hơn 450 triệu đồng

Thời trang

11:26:01 09/02/2025
Trong bộ sưu tập thời trang nam Thu - Đông 2025, giám đốc sáng tạo đương nhiệm mảng trang phục nam - Pharrell Williams - kết hợp cả hai để tạo ra một chiếc túi xách gây sốt.
Ý nghĩa phong thủy của cây khế

Ý nghĩa phong thủy của cây khế

Trắc nghiệm

11:25:28 09/02/2025
Không đơn thuần là cây ăn quả, cây khế còn được trồng làm cảnh vì từ thân đến lá, quả đều đẹp,; ý nghĩa phong thủy của cây khế cũng là yếu tố thu hút nhiều người.
Bài tập làm có pha "bẻ lái" bị chấm dưới điểm trung bình, cô giáo không kìm được phải phê thêm 8 chữ

Bài tập làm có pha "bẻ lái" bị chấm dưới điểm trung bình, cô giáo không kìm được phải phê thêm 8 chữ

Netizen

11:17:47 09/02/2025
Trên MXH, không ít lần cộng đồng mạng có những trận cười lăn, cười bò khi bắt gặp những bài tập làm văn của học sinh tiểu học. Nhiều bố mẹ cũng phải bó tay , than trời vì không thể tưởng tượng được sự sáng tạo cũng như suy nghĩ hồn nhiê...
Chứng kiến Riot "tự hủy", cộng đồng LMHT ngán ngẩm hiến kế "bào tiền"

Chứng kiến Riot "tự hủy", cộng đồng LMHT ngán ngẩm hiến kế "bào tiền"

Mọt game

11:04:34 09/02/2025
Mới đây, Riot đã chính thức thông báo sẽ xóa bỏ hệ thống Rương Hextech. Ngay lập tức, động thái này đã khiến cộng đồng LMHT phát rồ .
Bé gái đi du lịch chụp ảnh lưu niệm, nhiều năm sau vẫn đứng ở nơi đó nhưng đã thành đại minh tinh

Bé gái đi du lịch chụp ảnh lưu niệm, nhiều năm sau vẫn đứng ở nơi đó nhưng đã thành đại minh tinh

Người đẹp

11:04:26 09/02/2025
Thời gian gần đây, Triệu Lệ Dĩnh càng thêm bùng nổ visual với mái tóc ngắn vừa cá tính nhưng không kém phần nhẹ nhàng, mềm mại. Kiểu tóc này không những giúp cô tôn lên gương mặt nhỏ nhắn mà còn mang lại cảm giác hack tuổi trông thấy.
Độc đáo ngôi nhà có mái hình cánh buồm

Độc đáo ngôi nhà có mái hình cánh buồm

Sáng tạo

11:03:05 09/02/2025
Một ngôi nhà có mái che hình cánh buồm, sân hiên lộ thiên và phòng vệ sinh ốp kính, tạo nên những boong tàu nhiều lớp... vô cùng độc đáo.
Simeone con 'nổi loạn' ở derby Madrid?

Simeone con 'nổi loạn' ở derby Madrid?

Sao thể thao

10:59:47 09/02/2025
Mười năm trước, tại Vicente Calderón, khi Atletico Madrid ghi bàn vào lưới Real Madrid, một cậu bé nhặt bóng nhỏ bé lao dọc đường biên rồi nhảy vào vòng tay HLV Diego Simeone trong niềm hạnh phúc vỡ òa.
Phong cách ngày càng xuất sắc của Thanh Thủy sau khi đăng quang Miss International 2024

Phong cách ngày càng xuất sắc của Thanh Thủy sau khi đăng quang Miss International 2024

Phong cách sao

10:40:14 09/02/2025
Tháng 11 năm ngoái, Huỳnh Thị Thanh Thủy đã xuất sắc đăng quang danh hiệu Miss International 2024 (Hoa hậu Quốc tế). Đây là 1 trong 4 cuộc thi sắc đẹp danh giá nhất hành tinh.