‘Chia sẻ gánh nặng’ Ukraine: Bài toán khó cho Anh và Pháp

Dù 20 quốc gia NATO đã tham gia chương trình PURL, Anh và Pháp vẫn do dự trước yêu cầu đóng góp lớn hơn, khiến nội bộ liên minh xuất hiện căng thẳng về trách nhiệm tài chính và chính trị.

Chương trình PURL của Mỹ khiến nhiều đồng minh như Anh, Pháp đối mặt sức ép tài chính và chính trị, khi Washington yêu cầu châu Âu phải gánh phần lớn chi phí viện trợ cho Ukraine. Ảnh: Reuters/TTXVN

Theo Politico châu Âu (politico.eu), áp lực đang ngày càng gia tăng lên các quốc gia thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) phải tham gia một cách toàn diện vào sáng kiến tài trợ vũ khí mới cho Ukraine, một chương trình do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng. Kế hoạch này, được gọi là Danh sách Yêu cầu Ưu tiên của Ukraine (PURL), đã nhận được sự hưởng ứng đáng kể từ nhiều đồng minh, nhưng cũng đẩy các nước chưa đóng góp vào thế khó xử.

Chuyển đổi trọng tâm viện trợ

Vào tháng 7 vừa qua, Tổng thống Trump tuyên bố Washington sẵn sàng giải phóng kho vũ khí quan trọng mà Ukraine đang rất cần, với điều kiện các đồng minh NATO sẽ chi trả cho các gói hỗ trợ này thông qua PURL. Khác với chính sách dưới thời người tiền nhiệm Joe Biden, trọng tâm của chính quyền hiện tại là bán vũ khí cho Ukraine thay vì viện trợ.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte xác nhận tại cuộc họp của các bộ trưởng quốc phòng liên minh ở Brussels: “Nhờ nguồn tài trợ từ các đồng minh, chúng tôi đang cung cấp cho Ukraine các thiết bị quan trọng của Mỹ. Và hôm nay, chúng tôi đã được nghe từ hết đồng minh này đến đồng minh khác về những đóng góp mới”.

Theo đó, PURL hoạt động bằng cách trực tiếp rút vũ khí khỏi kho dự trữ của Mỹ và sử dụng tiền của châu Âu để thay thế, đồng thời ký hợp đồng mua vũ khí và thiết bị khác để giao hàng sau, theo giải thích của một quan chức quốc phòng Mỹ.

Làn sóng cam kết

Chương trình PURL đã nhanh chóng thu hút sự tham gia từ phần lớn các thành viên NATO. Đan Mạch, Na Uy, Thụy Điển, Canada, Đức và Hà Lan đã cam kết 2 tỷ USD trong bốn gói PURL riêng biệt. Tiếp theo đó, Estonia, Latvia, Litva, Slovenia và Phần Lan cùng nhiều nước khác cũng đã sẵn sàng hoàn tất gói thứ năm, theo xác nhận từ ba nhà ngoại giao NATO giấu tên.

Bộ trưởng Quốc phòng Thụy Điển Pl Jonson cho biết tổng cộng đã có 20 đồng minh NATO cam kết hỗ trợ cho chương trình này. Tuy nhiên, bất chấp sự ủng hộ ngày càng tăng, Washington và các nước đồng minh đã tham gia vẫn muốn nhiều hơn nữa.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth, người trước đây từng tỏ ra nghi ngờ về viện trợ quân sự cho Ukraine, nay đã ca ngợi nỗ lực PURL và khẳng định: “Kỳ vọng của chúng tôi hiện nay là nhiều quốc gia sẽ quyên góp nhiều hơn nữa, mua nhiều hơn nữa để hỗ trợ Ukraine, nhằm đưa cuộc xung đột này đến hồi kết”.

Áp lực “hành động theo lời nói”

Sự tham gia rộng rãi của 20 thành viên đã tạo ra một áp lực đáng kể lên những nước chưa đóng góp, tiêu biểu là Anh và Pháp. Bộ trưởng Jonson nhấn mạnh: “Hiện nay, có kỳ vọng rằng cần phải chia sẻ gánh nặng một cách công bằng, và những ai chưa cam kết thì cần phải làm điều đó”. Ông cảnh báo thêm rằng việc chỉ dựa vào các quốc gia tài trợ hiện tại để có thêm tiền “là không bền vững về lâu dài”.

Bộ trưởng Quốc phòng Estonia Hanno Pevkur cũng lặp lại quan điểm trên: “Việc chia sẻ gánh nặng một cách công bằng là điều mà tất cả chúng tôi đều mong đợi. Việc giúp đỡ Ukraine ngày hôm nay cũng là một sự đảm bảo an ninh cho chúng tôi”.

Nhu cầu tài trợ cho Ukraine theo PURL là rất lớn. Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Denys Shmyhal cảnh báo rằng nhu cầu của Kiev “năm tới sẽ dao động từ 12 tỷ đến 20 tỷ USD”.

Áp lực này đã bắt đầu có tác động. Tây Ban Nha, quốc gia từng từ chối ủng hộ mục tiêu tăng chi tiêu của NATO, hiện đã để ngỏ khả năng gia nhập PURL. Bộ trưởng Quốc phòng Margarita Robles của Tây Ban Nha phát biểu: “Tây Ban Nha sẽ luôn là một phần của giải pháp cho các vấn đề”.

Những rào cản còn lại

Đối với một số quốc gia, lý do trì hoãn có thể khác nhau. Ed Arnold, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh RUSI có trụ sở tại Anh, nhận định rằng vấn đề “có thể” nằm ở ngân sách đối với Anh, xét đến khoản viện trợ quân sự dồi dào mà nước này đã dành cho Ukraine. Tuy nhiên, đối với Pháp, ông cho rằng “vấn đề có thể nằm ở chính trị”, do quốc gia này vốn dĩ không muốn chi tiền mua thiết bị của Mỹ.

Để khắc phục vấn đề tài chính, một nỗ lực đang được tiến hành nhằm chuyển tài sản Nga bị tịch thu sang chương trình vũ khí – một đề xuất nhận được sự ủng hộ của các đồng minh như Anh, Estonia và Thụy Điển. Các nước EU hiện đang thảo luận về việc sử dụng tài sản của Nga để tài trợ cho khoản vay bồi thường 140 tỷ euro cho Ukraine, một vấn đề sẽ được giải quyết tại các hội nghị của EU thời gian tới.

“PURL chỉ bền vững nếu các quốc gia thực sự ủng hộ. Vì vậy, đối với [những] quốc gia đó: Hãy hành động theo lời nói của mình”, một nhà ngoại giao cấp cao của NATO kết luận. Kế hoạch này cho thấy một sự thay đổi cơ bản trong cách thức NATO tài trợ cho nỗ lực chiến đấu của Ukraine, đặt ra yêu cầu mới về trách nhiệm tài chính chung giữa các đồng minh.