Châu Âu có thể áp giá trần thế nào để giảm chi phí năng lượng cao kỷ lục?

Liên minh châu Âu (EU) đang chuẩn bị các kế hoạch khẩn cấp để áp trần giá khí đốt hoặc tách giá điện khỏi chi phí khí đốt đang tăng cao.

Ảnh minh họa: Reuters

Theo hãng tin Reuters, các bộ trưởng năng lượng EU họp vào ngày 9/9 để thảo luận khẩn cấp cách giảm gánh nặng giá năng lượng tăng cao đối với các doanh nghiệp và hộ gia đình.

Chi phí điện của châu Âu đã tăng trong năm ngoái, do giá khí đốt cao kỷ lục khi Nga hạn chế nguồn cung sang châu Âu.

Thay đổi hệ thống năng lượng của 27 quốc gia EU có thể phức tạp và tốn thời gian, vì hoạt động bán năng lượng xuyên biên giới giữa các thành viên đã mất hai thập kỷ mới hình thành và ổn định. Tuy nhiên, các nhà hoạch định chính sách đang chạy đua để tìm ra giải pháp ngắn hạn.

Tại sao giá điện lại gắn với giá khí đốt?

Tại châu Âu, các trang trại điện gió, nhà máy điện hạt nhân, than, khí đốt và tất cả nhà sản xuất điện khác tham gia vào thị trường điện. Các nguồn nhiêu liệu rẻ nhất đứng đầu hệ thống năng lượng EU, tiếp theo là các nguồn đắt hơn như khí đốt. Các nhà máy điện chạy bằng khí đốt thường định giá điện trong hệ thống này.

Nguyên nhân là bởi vì tất cả các máy sản xuất điện đều bán điện ở cùng một mức giá, nên các nhà máy sản xuất điện từ năng lượng tái tạo rẻ hơn sẽ có lợi nhuận lớn hơn. Đây là một yếu tố kích thích thúc đẩy đầu tư nhiều hơn vào sản xuất điện tái tạo mà châu Âu cần để đạt được các mục tiêu về biến đổi khí hậu.

Nhưng các quốc gia như Tây Ban Nha cho rằng hệ thống này là không công bằng, vì dẫn đến tình trạng năng lượng tái tạo giá rẻ tới tay người tiêu dùng lại bằng giá điện có nguồn gốc nhiên liệu hóa thạch đắt hơn.

Giá khí đốt đã tăng vọt do Nga cắt giảm khí đốt bán cho châu Âu. Tác động là làm tăng giá sản xuất điện từ khí đốt ở châu Âu, dẫn đến giá điện nói chung cao hơn.

Hợp đồng điện chuẩn của Đức cho năm 2023 đã tăng lên mức cao kỷ lục 1.050 euro một megawatt giờ (MWh) vào cuối tháng 8, gấp 14 lần mức một năm trước.

EU có thể thay đổi giá năng lượng thế nào?

Ngày 7/9, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cho biết Ủy ban châu Âu sẽ đề xuất giới hạn doanh thu đối với các nhà máy sản xuất điện không chạy bằng khí đốt.

Giá điện tăng vọt đã mang lại doanh thu lớn cho các nhà máy sản xuất điện không dùng khí đốt (như trang trại điện gió và nhà máy điện hạt nhân) do họ có chi phí vận hành rẻ hơn. Bà von der Leyen cho rằng các nước nên sử dụng trần giá với các nhà máy này để giảm bớt những khoản thu đó và dành tiền để giảm hóa đơn điện cho người dân.

Theo dự thảo đề xuất của Ủy ban châu Âu, mức trần sẽ là 200 euro mỗi megawatt giờ – thấp hơn một nửa giá điện bán buôn hiện tại ở Đức. Các trang trại năng lượng mặt trời, năng lượng gió, nhà máy điện sinh khối, nhà máy điện hạt nhân và máy phát điện than sẽ là trong số những nhà máy bị ảnh hưởng.

Trần giá sẽ được áp dụng và các khoản thu vượt mức được thu lại sau khi thanh toán hết các hóa đơn điện. Vì vậy, biện pháp này sẽ không ảnh hưởng trực tiếp đến giá trên thị trường buôn bán điện của châu Âu.

Cơ sở nhận và chuyển khí đốt thuộc dự án Dòng chảy phương Bắc 1 ở Lubmin, Đức ngày 30/8/2022. Ảnh: AFP/TTXVN

Cộng hòa Séc, nước giữ chức chủ tịch luân phiên của EU, cũng đã đưa ra các phương án. Trong đó, có biện pháp áp giá trần khí đốt nhập khẩu từ một số quốc gia nhất định, áp giá trần khí đốt được sử dụng để sản xuất điện hoặc tạm thời loại bỏ các nhà máy điện chạy bằng khí đốt khỏi hệ thống ấn định giá điện hiện hành của EU.

Các bộ trưởng năng lượng EU sẽ thảo luận về các lựa chọn trong cuộc họp ngày 9/9.

Ý tưởng áp giá trần khí đốt hoặc điện từ lâu đã được Tây Ban Nha, Bỉ và các nước khác ủng hộ. Các quốc gia ban đầu miễn cưỡng như Áo và Đức cũng bắt đầu ủng hộ. Pháp nằm trong số các quốc gia ủng hộ tách giá khí đốt và giá điện.

Một lựa chọn khác có thể là để các chính phủ áp giá trần khí đốt và trả cho các công ty khí đốt khoản chênh lệch giữa giá trần và giá thị trường cao hơn.

Các quốc gia như Đức và Hà Lan trước đây đã phản đối lựa chọn này vì sẽ không khác gì trợ cấp cho sản xuất điện từ nhiên liệu hóa thạch.

Bất lợi tiềm tàng

Giá khí đốt cao khiến các ngành công nghiệp và hộ gia đình giảm tiêu thụ khí đốt. Đây là thay đổi hành vi mà các chính phủ đang cố gắng khuyến khích để đảm bảo có đủ nhiên liệu vượt qua mùa đông.

Việc áp giá trần khí đốt sẽ khiến các ngành và hộ gia đình không tiết kiệm như hiện nay. Các nhà phân tích cho rằng biện pháp này thậm chí có thể khuyến khích sử dụng nhiều khí đốt hơn trong khi các chính phủ cần đưa ra các chính sách để giảm tiêu thụ.

Một số nhà phân tích cho rằng hỗ trợ tài chính cho các hộ gia đình và doanh nghiệp bị tác động nhiều nhất sẽ là giải pháp tốt hơn là vội vàng cải tổ thị trường.

Các câu hỏi khác là làm thế nào các chính phủ có thể áp trần giá điện sản xuất từ khí đốt mà không khiến các nhà máy sản xuất ít điện hơn trong bối cảnh hiện nay.