Câu hỏi bỏ ngỏ về vũ khí hạt nhân của Israel và Iran
Câu hỏi về vũ khí hạt nhân đã đè nặng lên cuộc chiến ngấm ngầm kéo dài giữa Israel và Iran.
Israel được cho là một trong 9 quốc gia hạt nhân trên thế giới dù chưa bao giờ thừa nhận, trong khi Iran bị phương Tây nghi ngờ tìm cách trở thành quốc gia hạt nhân thứ 10.
Một người dân đi ngang qua áp phích mô tả hình ảnh Iran phóng tên lửa, vào ngày 15/4/2024. Ảnh: Getty Images
“Cuộc chiến tranh bóng tối” kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Iran đã “lộ diện” vào cuối tuần này với cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái chưa từng có của Tehran nhằm thẳng lãnh thổ Israel, cho dù phần lớn đã bị lực lượng phòng thủ của Israel và đồng minh vô hiệu hóa. Sự kiện này thể hiện bước leo thang lớn giữa hai quốc gia đối địch địa chính trị.
Theo tờ Newsweek, câu hỏi về vũ khí hạt nhân đã đè nặng lên cuộc chiến ngấm ngầm kéo dài giữa Israel và Iran. Israel được cho là một trong 9 quốc gia hạt nhân trên thế giới dù họ chưa bao giờ thừa nhận, trong khi Iran bị phương Tây nghi ngờ tìm cách trở thành quốc gia hạt nhân thứ 10.
Cuộc tấn công của Tehran vào cuối tuần chỉ gây ra thương vong cho một dân thường và gây thiệt hại nhỏ tại một căn cứ không quân của Israel, nhưng được cho là đã tiêu tốn của Tel Aviv hơn 550 triệu USD chi phí đạn dược phòng thủ. Cuộc tấn công, dù có quy mô lớn, dường như được thiết kế để tránh leo thang hơn nữa trong khi vẫn thỏa mãn mong muốn của Iran là trả đũa việc Israel g.iết c.hết một chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo trong vụ không kích khu phức hợp đại sứ quán ở Damascus, hôm 1/4.
Israel hiện đang cân nhắc một phản ứng khả thi, trong khi Tổng thống Joe Biden được cho là đang thúc giục Thủ tướng Benjamin Netanyahu từ bỏ leo thang hơn nữa. Bộ trưởng Nội các chiến tranh của Israel Benny Gantz cho biết hôm 14/4 rằng nước này sẽ “xây dựng một liên minh khu vực và đưa ra một cái giá chính xác với Iran, theo cách thức và thời điểm phù hợp”.
Chương trình và cơ sở hạt nhân của Iran vốn là mục tiêu chính cho các hoạt động đặc biệt của Israel và Mỹ trong những thập kỷ gần đây, và môi trường an ninh ngày càng suy thoái có thể một lần nữa khiến khả năng hạt nhân của Tehran rơi vào tầm ngắm.
Thủ tướng Israel Netanyahu xem xét một tên lửa của nước này. Ảnh: SAWT BEIRUT
Israel luôn từ chối xác nhận việc sở hữu kho vũ khí hạt nhân và theo đuổi “chính sách mơ hồ” về vấn đề này.
“Sự cố Vela” năm 1978 được cho là đ.ánh dấu buổi bình minh kỷ nguyên hạt nhân của Israel. Khi đó, cái gọi là “tia sáng kép” đã được vệ tinh Mỹ phát hiện vào tháng 9/1979 gần Quần đảo Prince Edward, vùng lãnh thổ thuộc Nam Phi ở Ấn Độ Dương. Những tia sáng này được nhiều chuyên gia cho là xuất phát từ một cuộc thử nghiệm hạt nhân chung không được công bố do Nam Phi và Israel tiến hành.
Video đang HOT
Nam Phi – lúc đó nằm dưới sự kiểm soát của một chính phủ phân biệt chủng tộc – cuối cùng đã dỡ bỏ chương trình hạt nhân vào cuối những năm 1980 và tham gia Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân năm 1991. Nhưng Israel không phải là một bên tham gia hiệp ước mang tính bước ngoặt này và hiện được ước tính có từ 90 đến 400 đầu đạn hạt nhân.
Các nhà lãnh đạo Israel nhìn chung giữ im lặng về năng lực nguyên tử, mặc dù Bộ trưởng Nội các theo đường lối cực hữu Amichai Eliyahu đã ngầm thừa nhận điều này vào tháng 11 năm ngoái khi nói rằng tiến hành một cuộc tấn công hạt nhân vào Dải Gaza là “một lựa chọn”.
Những đ.ánh giá bị rò rỉ của các đồng minh Israel cũng đưa ra một số gợi ý về khả năng hạt nhân của nước này. Trong kho email từ cựu Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell bị rò rỉ vào năm 2016 có một email có nội dung: “Những cậu bé ở Tehran biết Israel có 200 [vũ khí hạt nhân], tất cả đều nhắm vào Tehran, và chúng tôi có hàng nghìn.”
Ông Powell cũng viết, các nhà lãnh đạo Iran khi đó biết rằng họ “không thể sử dụng một vũ khí [hạt nhân] nếu họ cuối cùng chỉ làm ra một [vũ khí hạt nhân]“.
Tổng thống Mỹ John F. Kennedy phát biểu sau khi ký Hiệp ước Cấm thử hạt nhân ngày 7/10/1963 Ảnh: Thư viện Tổng thống John F. Kennedy
Trong khi đó, chương trình hạt nhân của Tehran đã bị đóng băng bởi Kế hoạch Hành động Toàn diện chung năm 2016 (viết tắt là JCPOA), được biết đến phổ biến hơn với tên gọi Thỏa thuận hạt nhân Iran – yêu cầu dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt và giải phóng khoảng 100 tỷ USD quỹ bị đóng băng để đổi lấy việc Iran chấm dứt nghiên cứu vũ khí nguyên tử.
Thỏa thuận này được đàm phán dưới thời Tổng thống Barack Obama và được coi là một trong những thành tựu chính sách đối ngoại quan trọng trong hai nhiệm kỳ cầm quyền của ông. Tuy nhiên, người kế nhiệm ông, Tổng thống Donald Trump, đã rút Mỹ khỏi JCPOA vào năm 2018, trong bối cảnh cả Đảng Cộng hòa và Israel đều tuyên bố thất vọng trước việc Iran tiếp tục phát triển tên lửa đạn đạo và sử dụng các lực lượng ủy nhiệm trong khu vực.
Điều này khiến Iran phải chịu các biện pháp trừng phạt mới – được gọi là cách tiếp cận “áp lực tối đa” từ Mỹ – nhưng cũng loại bỏ các hạn chế hạt nhân do JCPOA đặt ra đối với Tehran, có thể mở đường cho các nhà lãnh đạo Iran một lần nữa thúc đẩy phát triển chương trình hạt nhân.
Uranium được làm giàu ở mức từ 3 – 5% phù hợp để sử dụng trong các cơ sở năng lượng dân sự. Để sử dụng trong vũ khí hạt nhân, nó phải được làm giàu tới 90%.
Việc nâng mức độ làm giàu lên 60% sẽ đưa uranium vào một bước nhảy vọt kỹ thuật ngắn tới ngưỡng cấp độ vũ khí 90%. Khoảng cách này có thể vượt qua tương đối dễ dàng và Tehran được cho là đã đạt mức làm giàu ước tính lên tới 84%.
Công trường xây dựng giai đoạn hai của Nhà máy điện hạt nhân Bushehr ở Bushehr, miền Nam Iran, vào ngày 10/11/2019. Ảnh: Xinhua/Getty Images
Báo cáo hàng quý gần đây nhất của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế đưa ra tổng trữ lượng uranium đã làm giàu của Iran là 5.525,5 kg tăng 1.038,7 kg kể từ báo cáo lần trước đó.
Trong số này, ước tính có khoảng 121,5 kg uranium đã được làm giàu tới 60%, giảm 6,8 kg so với ước tính trước đó. IAEA ước tính rằng 42 kg uranium được làm giàu tới 60% về mặt lý thuyết là đủ để sản xuất một đầu đạn hạt nhân.
Không rõ Iran có thể hoàn thành các bước cuối cùng cần thiết để chuyển từ kho dự trữ uranium đã làm giàu sang sở hữu vũ khí hạt nhân nhanh đến mức nào. Đây được gọi là “thời gian đột phá”. Năm ngoái, cựu Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách Colin Kahl phát biểu trước Quốc hội rằng “thời gian đột phá” của Iran có thể chỉ là 12 ngày.
Eric Brewer, Phó chủ tịch Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân có trụ sở tại Washington, nói với hãng tin AP hồi tháng 2: “Iran đã có đủ 60% nguyên liệu cho khoảng ba đơn vị vũ khí hạt nhân, nếu được làm giàu thêm tới 90%”.
Ông Brewer nói thêm: “Khi bạn tính cả kho dự trữ uranium được làm giàu ở cấp độ 20% và 5% của Iran, thì nước này có đủ nguyên liệu cho một số quả bom nữa”. Ông nhận định: “Iran sẽ chỉ cần vài tuần để sản xuất vật liệu cấp vũ khí đó, nhưng có lẽ lâu hơn nữa – một năm hoặc hơn – để chế tạo một quả bom thực sự”.
CNN: Mỹ đã chuẩn bị cho khả năng Nga tấn công hạt nhân nhằm vào Ukraine
Hai quan chức cấp cao chính quyền Mỹ đã tiết lộ với đài CNN rằng vào cuối năm 2022, Washington bắt đầu chuẩn bị kỹ lưỡng để đề phòng một cuộc tấn công hạt nhân tiềm tàng của Liên bang Nga nhằm vào Ukraine.
Tên lửa tầm ngắn Iskander-M trên bệ phóng tự hành của xe quân sự trong cuộc tập trận của Quân khu phía Đông ở vùng Primorsky, Nga. Ảnh: Sputnik
Tờ Kyiv Post ngày 9/3 dẫn thông tin cùng ngày đăng tải trên website của đài CNN cho biết do đặc biệt lo ngại về khả năng Nga sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật hoặc vũ khí hạt nhân chiến trường, chính quyền Biden cảm thấy buộc phải thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt để ngăn chặn một kịch bản như vậy.
Giải thích mối lo ngại của Washington, một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ nói với CNN: "Nỗi sợ hãi của chúng tôi không chỉ là giả thuyết, mà còn dựa trên một số thông tin mà chúng tôi đã thu thập được".
Thực tế cho thấy vào cuối mùa hè năm 2022, các lực lượng Nga đã phải đối mặt với tổn thất nặng nề khi quân đội Ukraine tiến vào Kherson, một thành phố trọng điểm phía Nam Ukraine mà Nga đã chiếm được trước đó và được nhìn nhận là chiến thắng lớn nhất của Moskva trước Kiev kể từ khi xung đột giữa hai bên bùng nổ vào ngày 24/2/2022.
Các quan chức Mỹ lo ngại rằng Tổng thống Liên bang Nga Vladimir Putin có thể nhìn nhận việc Ukraine tiến vào Kherson theo cách khác. Ông chủ Điện Kremlin từng nói với người dân Nga rằng Kherson hiện là một phần của nước Ngamình và do đó, theo một quan chức cấp cao chính quyền Mỹ khác, ông Putin có thể coi tổn thất nặng nề ở Kherson là mối đe dọa trực tiếp đối với bản thân cũng như đối với Nhà nước Liên bang Nga.
Với đ.ánh giá như vậy, Nga có thể coi một cuộc tấn công hạt nhân chiến thuật như một biện pháp ngăn chặn những tổn thất thêm nữa đối với lãnh thổ do Nga nắm giữ ở Ukraine cũng như bất kỳ cuộc tấn công tiềm tàng nào vào chính Nga.
Và thế là từ cuối mùa hè cũng như trong suốt mùa thu năm 2022, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đã triệu tập hàng loạt cuộc họp để xây dựng các kế hoạch dự phòng nhằm chuẩn bị cho khả năng xảy ra một cuộc tấn công hạt nhân của Nga nhằm vào Ukraine, bao gồm việc ngăn chặn và phản ứng như thế nào.
Mỹ cũng hợp tác chặt chẽ với các đồng minh của mình để phát triển các kế hoạch dự phòng cho một cuộc tấn công hạt nhân của Nga và truyền đạt cảnh báo cho phía Nga về hậu quả của một cuộc tấn công như vậy.
Ngoài ra, Mỹ còn tìm cách tranh thủ sự giúp đỡ của các nước không phải đồng minh, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, để ngăn cản Nga thực hiện một cuộc tấn công như vậy.
Binh sỹ thuộc lữ đoàn tấn công số 92, quân đội Ukraine đang điều khiển hoả lực trong tác chiến phòng không. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine
Về phía Ukraine, tờ Kyiv Post cho biết vài ngày trước khi CNN đăng tải thông tin nêu trên, cựu phát ngôn viên Bộ Tổng tham mưu các Lực lượng Vũ trang Ukraine (AFU), đại tá Vladyslav Seleznyov tiết lộ rằng quân đội nước này đã chuẩn bị cho một cuộc tấn công hạt nhân tiềm tàng của Nga vào tháng 4/2022.
Theo ông Seleznyov, việc Nga có thể thực hiện "bất kỳ hình thức khiêu khích nào kể cả bằng vũ khí hạt nhân là điều không có gì đáng ngạc nhiên" và "vào Lễ Phục sinh năm 2022, nhiều quân nhân Ukraine đóng ở thao trường Yavoriv thuộc vùng Lviv đã được đặt trong tình trạng cảnh giác cao độ".
Cựu phát ngôn viên Bộ Tổng tham mưu các Lực lượng Vũ trang Ukraine cho biết thêm lúc đó, ông cũng có mặt tại thao trường Yavoriv và các dấu hiệu về một cuộc tấn công hạt nhân có thể xảy ra đã đến "thông qua nhiều kênh khác nhau".
Tuy nhiên, đại tá Seleznyov tin rằng ông Putin đã được thông báo rõ ràng về những hậu quả nghiêm trọng, cả đối với Liên bang Nga lẫn đối với cá nhân nhà lãnh đạo này, nếu tham gia vào một hành động khiêu khích hạt nhân nhằm vào Ukraine và cuối cùng, chính sách ngoại giao hậu trường đã phát huy hiệu quả.
Nga hiện chưa bình luận gì về thông tin do đài CNN và tờ Kyiv Post đăng tải.
LHQ cảnh báo thảm họa toàn cầu do vũ khí hạt nhân Thế giới "đang bên bờ vực thảm họa toàn cầu hơn bất kỳ thời điểm nào khác trong thế kỷ này", Chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc (LHQ) nhấn mạnh tại phiên họp toàn thể cấp cao nhân Ngày Quốc tế chống thử nghiệm hạt nhân. Ảnh minh họa Getty Images. Phát biểu tại cuộc họp, Chủ tịch Đại hội đồng...
