Cậu học trò nghèo và mấy dây bầu

Nhà tôi nghèo lắm, ở thành thị mà chẳng biết đến ánh đèn điện, vẫn tranh tre như ở quê. Mẹ mua gánh bán bưng độ nhật qua ngày, nên chuyện học hành là cả một cuộc vật lộn ghê gớm. Tôi thường đói lòng đến lớp, và triền miên làm đơn xin miễn giảm học phí, cho dù khi ấy mức đóng góp chẳng là bao.

Thui thủi học rồi về, chẳng có được mấy người bạn. Quần áo cũ mèm, tập vở thiếu thốn. Cái nghèo của hơn 20 năm trước thật khó diễn tả. Nhưng tôi rất cố gắng học, và có kết quả tốt. Trường phổ thông cơ sở của thị trấn rêu phong được xây dựng từ thời thuộc Pháp, tường vách bong tróc. Các dãy phòng học chắn ba phía, dãy nhà tập thể cho giáo viên mới dựng sau ngày giải phóng rất cho đơn sơ, cũng tranh tre nứa lá như nhà của tôi thôi.

Cô hiệu trưởng ở phòng đầu tiên của dãy nhà tập thể, một cái phòng bé xíu. Cô nghiêm nghị, mảnh khảnh, có phần khắc khổ. Cô đến từ miệt sông Tiền, gắn bó với ngôi trường miền cuối đất này đã khá lâu. Cái nghèo, cái khổ, sự cố gắng của tôi đã được cô chú ý. Cô âm thầm quan sát và hỗ trợ bằng tấm lòng nhạy cảm của một người mẹ, người chị. Cô cho tôi mượn sách, nhờ đó mà tôi được đọc rất nhiều. Hàng loạt tác phẩm kinh điển đã được tôi nghiền ngẫm trong thời gian đó, và đấy thực sự là một cái vốn văn hóa cần thiết cho một học trò nghèo. Tôi vẫn nhớ như in những quyển sách cô cho mượn khi ấy: Những người khốn khổ, Không gia đình, Sông Đông êm đềm, Ngõ hẻm dưới ánh trăng, Thép đã tôi thế đấy…

Cạnh nhà kho thiết bị, cô trồng mấy dây bầu. Sức sống của loại thực vật này khiến tôi kinh ngạc: bức tường nóng như thế, trơn tru như thế, mà dây bầu vẫn sống vẫn leo tít lên cao, lá to và xanh trông vô cùng khỏe khoắn. Cô tưới nước thường xuyên, và tôi nhớ là cô tưới nhiều lắm. Tôi cũng giúp cô tưới. Dây bầu to gần bằng cổ tay tôi, gân guốc. Trái thì nhiều đến khó tin, và to nữa. Mấy dây bầu bò trên tường đủ cho cô dùng suốt năm.

Cô không có gia đình riêng, cho dù cô khá xinh đẹp và đứng tuổi. Nơi chôn nhau cắt rốn thì rất xa, và cô cứ sống như thế với công việc quản lý một trường học, chăm sóc ngôi nhà tranh nhỏ xíu và tất nhiên là cả mấy dây bầu. Tất cả chỉ có thế.
Những quyển sách văn chương của cô hiệu trưởng đã nuôi tình yêu văn học trong tôi. Ngoài ra, đấy còn là sự chăm sóc một học sinh nghèo hiếu học, theo cách của cô. Ngày tôi vào đội tuyển học sinh giỏi văn dự thi vòng tỉnh, cô rất vui, cho dù chẳng nói gì. Khi ấy, chuyện học trò nghèo nhất trường là tôi được lên tỉnh thi học sinh giỏi là cả một sự kiện.

Đến mãi sau này, khi đã xa cô rồi, nhớ lại mấy dây bầu mà cô và tôi âm thầm vun tưới. Ngẫm nghĩ mãi, tôi vỡ ra: hay đấy là thông điệp mà cô muốn tôi mang vào đời: “Dù khó khổ đến đâu, nghị lực mạnh mẽ sẽ giúp ta vươn lên, ra hoa kết trái như mấy dây bầu đã kiên cường làm được”. Thực ra, so sánh thân phận tôi với mấy dây bầu kia cũng khá tương đồng.
Không biết giờ cô đang ở đâu, đã yên bề gia thất chưa, và chắc là vẫn nhớ nhiều về ngôi trường cấp II ngày ấy, cả mấy dây bầu và cậu học trò nghèo rớt mồng tơi mà cô coi như một đứa con, một đứa em.

Viết những dòng này gửi đến cô, như những lời tri ân tận đáy lòng. Mong cô, dù ở đâu, cũng luôn được bình an, hạnh phúc. Cô đáng được như thế, thưa cô!

Theo người lao động