Câu chuyện của tư duy và tầm nhìn

Tới Đối thoại Shangri-la (SLD) lần thứ 22 năm nay, diễn đàn an ninh hàng đầu châu Á này vẫn duy trì được sức hút riêng.

Đối thoại Shangri-La năm nay diễn ra từ ngày 31/5 đến ngày 1/6. Ảnh: AP

Diễn ra từ ngày 30/5 đến ngày 1/6 tại Khách sạn Shangri-La ở Singapore, do Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tổ chức, SLD dự kiến sẽ đón hơn 550 đại biểu đến từ các cơ quan quốc phòng và an ninh của hơn 40 quốc gia trên toàn thế giới .

Sức hấp dẫn đó có lẽ là bởi SLD phản ánh kịp thời những biến động an ninh toàn cầu, đề cập những vấn đề đôi khi được coi là nhạy cảm. Và hơn thế, đây là cơ hội để các quan chức quốc phòng và an ninh của các nước quan sát, tư duy và từ đó thể hiện tầm nhìn qua việc hoạch định chính sách quốc phòng an ninh của quốc gia mình trong bối cảnh thế giới ngày càng bất ổn.

Được coi là hội nghị thượng đỉnh an ninh hàng đầu châu Á, SLD là nơi các bộ trưởng, quan chức quốc phòng các nước, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp và chuyên gia an ninh, từ khắp châu Á-Thái Bình Dương, châu Âu, Bắc Mỹ và hơn thế nữa, tranh luận về những thách thức an ninh cấp bách nhất của khu vực, tham gia các cuộc đàm phán song phương quan trọng và cùng nhau đưa ra những cách tiếp cận mới.

Từ năm 2023 đến nay, SLD thường xoay quanh hai vấn đề chủ chốt, đó là an ninh phi truyền thống của khu vực và quan hệ của các nước lớn tác động đến khu vực. Năm nay không ngoại lệ, song bối cảnh đã phức tạp hơn rất nhiều, đặt ra câu chuyện về tư duy và tầm nhìn chứ không chỉ là bàn thảo, nêu quan điểm.

Cụ thể, SLD lần thứ 22 nêu bật các vấn đề an ninh phi truyền thống như an ninh mạng , an ninh cáp ngầm , an ninh vũ trụ, an ninh hàng hải . Về quan hệ các nước lớn, SLD tiếp tục xoay quanh cặp quan hệ Mỹ-Trung. Điều này là tất yếu bởi cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung trong chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump lần này đang ngày một nóng lên, mới nhất là cuộc chiến thuế quan “Ngày Giải phóng” của Mỹ, đe dọa tác động tới an ninh kinh tế, an ninh chính trị và cả an ninh quốc phòng của khu vực và toàn cầu.

Theo giới phân tích, hiện chính quyền Tổng thống Trump vẫn đang ưu tiên đối nội và chưa dành nhiều sự chú ý cũng như nguồn lực cho châu Á – Thái Bình Dương, rộng hơn là Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Tuy nhiên, với đòn áp thuế đối ứng và tạm hoãn để thương thảo, song song với việc thúc đẩy giải quyết các cuộc xung đột Nga – Ukraine và ở Trung Đông, cuộc cạnh tranh Mỹ – Trung sẽ được kiểm soát để không đẩy lên cao trào, song sẽ âm ỉ đối đầu trong thương mại, công nghiệp, trong khoa học – công nghệ, trong đầu tư…

Đó là lý do thế giới không chỉ dõi theo bài phát biểu của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth tại SLD lần thứ 22 mà quan tâm tới bất kỳ động thái hay tuyên bố chính sách nào của Nhà Trắng, để dự đoán tình hình và bước đi phù hợp trong thời gian trước mắt.

Ở vế đối xứng, trong hàng chục năm trở lại đây, Trung Quốc đã nổi lên trở thành nhân tố quan trọng trong cấu trúc an ninh khu vực và toàn cầu, đặc biệt là khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Tại khu vực, Trung Quốc có vai trò rất quan trọng trong hợp tác thương mại và đầu tư. Khi cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung nổi lên, sức ép đối với khu vực đến từ cả hai phía và tạo rủi ro xung đột tiềm tàng cho khu vực.

Đơn cử như trong cuộc chiến thuế quan đối ứng gần đây, các quốc gia trong khu vực vừa phải tích cực đàm phán để bảo vệ lợi ích của đất nước, vừa phải khéo léo cân bằng chiến lược để không gây phương hại đến bên nào trong cặp quan hệ nước lớn Mỹ – Trung. Trong bối cảnh phức tạp đó, bài phát biểu của phía Trung Quốc tại SLD năm nay cũng được dư luận lưu tâm, bởi nó không chỉ thể hiện quan điểm của Bắc Kinh trong một số vấn đề mà còn là lời đáp từ đối với bài phát biểu trước đó của Mỹ.

Trước những biến động đe dọa đến an ninh mọi mặt, đại diện các nước sẽ có cơ hội để quan sát, đánh giá và dự báo tình hình thông qua SLD và các hoạt động liên quan. Giới phân tích nhận định đây cũng là thời điểm để Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), trong đó có Việt Nam, thận trọng cân nhắc cơ hội và thách thức.

Thứ nhất, làm sao để duy trì được vị thế trung tâm của ASEAN trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ – Trung và sự trỗi dậy của các nhóm tiểu đa phương, như Nhóm Bộ tứ, AUKUS… Cơ hội của ASEAN là khối này vẫn đáp ứng tốt lợi ích của các quốc gia. Thách thức đối với ASEAN là làm sao duy trì được sự tương thích và vai trò của mình đối với lợi ích của các cường quốc, từ đó duy trì được vai trò trung tâm trong cấu trúc an ninh khu vực trong bối cảnh cạnh tranh.

Thứ hai, trong hầu hết các cuộc SLD, vấn đề Biển Đông nói riêng và hợp tác an ninh hàng hải, an ninh trên biển nói chung luôn là chủ đề then chốt. Cơ hội là an ninh hàng hải vẫn được kiểm soát. Thách thức là xung đột nhỏ hoặc căng thẳng song phương vẫn tồn tại dai dẳng, làm sao để quản lý tốt các căng thẳng này và dự báo được xu hướng tranh chấp và hợp tác trong khu vực.

Đặc biệt, trong trường hợp có đủ sự quan tâm và tập trung thúc đẩy lợi ích từ an ninh hàng hải, các cường quốc có thể đưa ra các đề xuất trong bối cảnh cạnh tranh, và khi đó Việt Nam hay ASEAN sẽ phản ứng như thế nào để vừa bảo vệ lợi ích sống còn của mình, vừa giữ cân bằng chiến lược trong mối quan hệ với các nước lớn. Đây là tình huống cần đặt ra và dự phòng giải pháp.

Như thường lệ, SLD cần những tiếng nói, những sáng tạo để tìm ra giải pháp cho các vấn đề nóng. Nhưng năm nay, ý nghĩa hơn, SLD sẽ là chất xúc tác cho câu chuyện của tư duy và tầm nhìn.