Cảnh báo: Thuốc lá điện tử, nung nóng đang quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội

Trong giai đoạn từ tháng 9/2019 – tháng 8/2020, có tổng số 249.410 bài đăng/ video quảng cáo liên quan đến các loại thuốc lá điện tử trên mạng xã hội ở Viêt Nam

2,6% học sinh từ 13-17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử

Ở Việt Nam, báo cáo kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trường thành (GATS 2015) đã cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 1,1% và chiếm 0.2% số người hiện đang sử dụng thuốc lá truyền thống.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam đang ngày một gia tăng ở các thành phố lớn, đặc biệt là với nhóm có mức sống khá và trong giới trẻ.

Trong một nghiên cứu về điều tra sức khoẻ học đường toàn cầu thực hiện tại Việt Nam năm 2019 bởi Trường Đại học Y tế công cộng cho thấy, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh từ 13-17 tuổi là 2,6% (nam 3,6% và nữ 1,5%). Trong đó, học sinh 15-17 tuổi có tỉ lệ hút thuốc lá điện tử khá cao là 3,1%. Tỉ lệ này ở nam học sinh 15-17 tuổi là 4,8% và nữ học sinh là 1,4%.

Xu hướng sử dụng thuốc lá điện tử ở Việt Nam đang ngày một gia tăng ở các thành phố lớn, đặc biệt là với nhóm có mức sống khá và trong giới trẻ

Theo các chuyên gia, thuốc lá điện tử, vape, thuốc lá nung nóng hay còn được gọi chung là thuốc lá thế hệ mới được quảng cáo như dòng sản phẩm thay thế cho thuốc lá truyền thống hiện đang là mối đe doạ khẩn cấp đối với sức khoẻ cộng đồng trên toàn cầu.

Với thiết kế có vẻ sành điệu, sang chảnh, đa dạng về hương vị kèm theo những lời quảng cáo về tính tiện lợi, giảm hại, an toàn…thuốc lá thế hệ mới thu hút sự quan tâm và sử dụng của giới trẻ như một trào lưu có tính thời thượng. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết đằng sau hình ảnh mang tính thời thượng đó là những tác hai khôn lường đến sức khoẻ.

Thuốc lá điện tử (ENDs) hay còn gọi là vape/POD hoạt động bằng cách làm nóng dung dịch lỏng (chất lỏng điện tử) tạo ra sol khí cho người dùng hít vào. Chúng được thiết kế với nhiều màu sắc, đa dạng hình dáng như cây bút, USB,… cùng nhiều hương vị hấp dẫn như trái cây, bạc hà,…. Dung dịch trong thuốc lá điện tử thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật

Thuốc lá nung nóng là thiết bị chạy bằng pin được sử dụng để làm nóng điếu hoặc ngăn nén thuốc lá. Việc làm nóng tạo nên sol khí, chứa nicotine và các hóa chất khác, được người dùng hít vào. Nicotine trong cả thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là chất độc hại, có tính gây nghiện cao, là nguyên nhân gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hoá và ung thư.. Đặc biệt, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã có khuyến cáo: Đây là những sản phẩm độc hại và không giúp cai nghiện thuốc lá.

PGS.TS Lê Thị Thanh Hương – Trường Đại học Y tế công cộng, điều phối viên dự án “Đề xuất khuyến nghị chính sách tăng cường quy định cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá theo luật phòng chống tác hại thuốc lá thông qua theo dõi các hình thức quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá trên Internet và mạng xã hội” đang được triển khai tại Việt Nam, nhận định rằng sự ra đời của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đi kèm với chiến dịch quảng cáo của các công ty thuốc lá đã làm gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử của người dân, đặc biệt ở thanh thiếu niên.

Hơn 80% quảng cáo thuốc lá điện tử trên mạng xã hội

Theo thống kê từ dự án này, chỉ tính trong giai đoạn từ tháng 9/2019 – tháng 8/2020, có tổng số 249.410 bài đăng/video quảng cáo liên quan đến các loại thuốc lá điện tử trên mạng xã hội ở Viêt Nam. Trong đó, lượng bài trên Facebook chiếm phần lớn, với hơn 80%.

Trong 6 tháng đầu năm 2020, tổng số tin bài về quảng cáo các loại thuốc lá là 127.368 bài, trong đó quảng cáo thuốc lá điện tử chiếm 67,1% so với thuốc lá truyền thống (35,1%) và thuốc lá nung nóng (3,2%). Thuốc lá điện tử hay còn gọi là Vape/POD đang rất phổ biến với 78.545 bài quảng cáo, gấp 20 lần so với thuốc lá nung nóng với 4.163 bài. Việc tạo xu hướng thời thượng cho sản phẩm cũng như sử dụng những người nổi tiếng để quảng cáo sản phẩm trên mạng xã hội đang là một chiến lược chính, thu hút các đối tượng mới, đặc biệt là giới trẻ.

Chỉ tính riêng trong 6 tháng đầu năm đã có 72 bài đăng quảng cáo thuốc lá điện tử trên Facebook là từ những tài khoản có hơn 100.000 người theo dõi. Trong khi đó, các nghiên cứu cho thấy, thời lượng sử dụng mạng xã hội trung bình của người Việt Nam lên gần 2.5 giờ/ngày, bên cạnh đó các bài quảng cáo thuốc lá thế hệ mới còn hướng trực tiếp đến giới trẻ, độ tuổi từ 13 – 34 tuổi chiếm đến hơn 70% (theo cơ chế quảng cáo của mạng xã hội).

Từ tháng 9/2019 – tháng 8/2020, có tổng số 249.410 bài đăng/video quảng cáo liên quan đến các loại thuốc lá điện tử trên mạng xã hội ở Viêt Nam

Đây là nguy cơ rất lớn khiến giới trẻ ở Việt Nam phải tiếp xúc với các thông tin liên quan tới quảng cáo và bán các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Chỉ cần dùng các từ khóa đơn giản như “thuốc lá điện tử” trên thanh công cụ tìm kiếm thông tin Google, chỉ trong vòng 0,54 giây, Google đã cho tới 46.500.000 tin bài có liên quan.

Báo cáo của Fernion phối hợp với Trường Đại học Y tế công cộng thực hiện cho thấy có 15.411 tài khoản trên facebook tham gia quảng cáo thuốc lá điện tử và 1.204 tải khoản quảng cáo thuốc lá nung nóng. Trên mạng xã hội facebook, có 563 nhóm/hội liên quan tới thuốc lá điện tử và 46 nhóm/hội liên quan tới thuốc lá nung nóng.

Các nhóm/hội này là nơi có nhiều thông tin về mua, bán, hướng dẫn sử dụng, hướng dẫn nhả khói nghệ thuật đôi với thuốc lá điện tử, với những lời quảng cáo mời chào gia nhập thành viên nhóm với những ưu đãi về giá khi mua sản phẩm thuốc lá điện tử hoặc thuốc lá nung nóng.

Bà Đoàn Thị Thu Huyền, Giám đốc quốc gia của Tổ chức Chiến dịch vì Trẻ em không thuốc lá tại Việt Nam cho biết thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là những sản phẩm gây nghiện cao, gây hại và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe.

Cả thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đều là những loại sản phẩm thế hệ mới chứa nicotine thậm chí là các chất hướng thần hiện chưa được phép lưu hành tại Việt Nam và Chính Phủ đang trong quá trình xem xét áp dụng biện pháp quản lý phù hợp. Những sản phẩm có mặt trên thị trường hiện nay đều là các sản phẩm nhập lậu, được rao bán và quảng cáo mạnh mẽ trên mạng xã hội.

“Chính vì vậy cần có sự vào cuộc của cơ quan chức năng không để các sản phẩm chưa được phép lưu hành bán tự do trên thị trường, bảo vệ giới trẻ trước sự phơi nhiễm với các sản phẩm thuốc lá và nguy cơ gây nghiện thuốc lá trong tương lai”- bà Huyền nhấn mạnh.