Cảnh báo thảm họa nhân đạo do sông Euphrates ngày càng thu hẹp

“Chúng tôi như đang ở trên sa mạc vậy” – lời chia sẻ của người nông dân Khaled al-Khamees 50 tuổi ở Syria, người đã sống dựa vào dòng sông Euphrates vốn là nguồn cung cấp nước chính và vô cùng quan trọng đối với hoạt động nông nghiệp trong khu vực.

Ảnh: egypttoday.com

Sông Euphrates là con sông dài nhất ở Syria, từng chảy qua rừng ô liu của gia đình ông Khamees, nhưng ngày nay, khúc sông qua khu vực này đã cạn nước, khiến cây cối bị khô héo và gia đình ông gần như không còn lấy một giọt nước uống. Đứng ở chỗ năm ngoái từng là đáy sông Euphrates, ông Khamees cho biết: “Chúng tôi đang nghĩ đến việc rời đi vì không còn nước để uống hoặc tưới cây”. Người cha của 12 đứa con cho biết thêm ông chưa bao giờ thấy sông ở cách xa làng của họ đến như vậy, khiến những người phụ nữ trong làng phải đi bộ 7km mới lấy được 1 xô nước uống về cho con của họ.

Các nhóm viện trợ nhân đạo và chuyên gia về môi trường đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra thảm họa nhân đạo ở miền Đông Bắc Syria, nơi dòng chảy của sông Euphrates ngày càng bị thu hẹp đang làm trầm trọng hơn những tổn thất nặng nề sau 1 thập kỷ xảy ra xung đột tại đây. Họ cho biết mực nước giảm mạnh tại các đập thủy điện kể từ tháng 1 vừa qua đang đe dọa khoảng 5 triệu người dân Syria bị mất điện và không có nước sinh hoạt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đang hoành hành và khủng hoảng kinh tế.

Sông Euphrates dài khoảng 2.800 km, chảy qua Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và Iraq. Con sông này cung cấp nước cho 3 đập thủy điện phục vụ điện và nước uống cho hàng triệu người. Tuy nhiên, trong 8 tháng qua, lòng sông đã bị thu hẹp, làm giảm mực nước tại các hồ chứa và các nhà máy thủy điện có nguy cơ phải ngừng hoạt động. Tại đập Tishrin, nơi đầu tiên sông Euphrates đổ vào bên trong lãnh thổ Syria, mực nước giảm “đáng báo động”, xuống mức chưa từng thấy kể từ khi đập này được hoàn thiện năm 1999. Kể từ tháng 1, mực nước ở đập Tishrin đã giảm 5 mét và hiện chỉ cách “mực nước chết” vài chục cm. Nếu tiếp tục giảm xuống “mực nước chết”, các tua-bin sản xuất điện sẽ ngừng hoạt động hoàn toàn. Một quan chức quản lý đập Tishrin cho rằng “đó sẽ là một thảm họa nhân đạo”. Kể từ năm ngoái đến nay, sản lượng điện ở Đông Bắc Syria đã giảm 70%. Trong khi đó, 2 trong số 3 trạm xử lý nước sạch dọc sông Euphrates đang hoạt động dưới công suất hoặc đã ngừng hoạt động.

Trong số 5 triệu người phụ thuộc vào nguồn nước uống từ sông Euphrates, ngày càng nhiều hộ gia đình phải sử dụng nước bẩn, không an toàn. Họ đã phải trả tiền để mua nước từ những nhà cung cấp tư nhân, nhưng các xe chở nước thường lấy nước trực tiếp từ sông Euphrates, vốn chứa nồng độ nước thải cao vì lưu lượng thấp và chưa qua xử lý.

Các nhóm cứu trợ cho biết tình trạng hạn hán đã tàn phá những khu vực cây trồng rộng lớn dựa vào nguồn nước mưa ở Syria, nơi mà 60% người dân phải chật vật để có được lương thực, thực phẩm. Tại một số nơi, động vật đã bắt đầu chết. Liên hợp quốc (LHQ) cho biết sản lượng lúa mạch có thể giảm 1,2 triệu tấn trong năm nay, khiến thức ăn chăn nuôi khan hiếm hơn.

Không chỉ ở Syria, tại vùng hạ lưu sông Euphrates ở Iraq, 7 triệu người cũng có nguy cơ thiếu nước ngọt.

Báo cáo về biến đổi khí hậu của LHQ công bố trong tháng này cho thấy hành động của con người đã làm gia tăng tần suất các đợt nắng nóng và hạn hán trên thế giới. Những đợt khô hạn sẽ kéo dài hơn và gây hậu quả nghiêm trọng hơn ở khu vực Địa Trung Hải, trong đó Syria có nguy cơ cao nhất.