Cảnh báo đỏ cho hành tinh xanh: Thế giới bỏ lỡ mục tiêu tăng nhiệt độ dưới 1,5 độ C

Trả lời tờ The Guardian trước Hội nghị thượng đỉnh khí hậu COP30 diễn ra tại Brazil vào tháng tới, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres đã nhấn mạnh rằng thế giới đã thất bại trong giới hạn mức tăng nhiệt toàn cầu ở 1,5C theo Thỏa thuận Paris .

Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres phát biểu tại New York, Mỹ. Ảnh: THX/TTXVN

“Hãy thừa nhận thất bại của chúng ta. Chúng ta đã không thể tránh khỏi việc vượt mức 1,5C trong vài năm tới và điều đó sẽ kéo theo hậu quả nghiêm trọng, từ việc rừng Amazon có nguy cơ biến thành thảo nguyên, cho đến tan băng ở Greenland, Tây Nam Cực hay tình trạng tẩy trắng san hô trên toàn cầu”, ông nói với tờ The Guardian.

Ông cũng kêu gọi các nhà lãnh đạo tham dự COP30 tại thành phố Belém (nằm giữa rừng Amazon) nhận thức rằng càng trì hoãn cắt giảm phát thải, nhân loại càng tiến gần hơn tới các “điểm bùng phát thảm họa”.

Theo Tổng Thư ký Liên hợp quốc, ưu tiên hàng đầu của COP30 là đổi hướng càng sớm càng tốt: “Chúng ta cần đảm bảo mức vượt ngưỡng này diễn ra ngắn nhất và nhẹ nhất có thể, nhằm tránh những điểm không thể đảo ngược như Amazon. Nếu không thay đổi, Amazon có thể biến mất – đó là rủi ro thực sự”.

Trong thập kỷ qua, Trái Đất đã ghi nhận chuỗi 10 năm nóng nhất trong lịch sử. Dù cảnh báo của giới khoa học ngày càng mạnh mẽ, nhưng các cam kết của chính phủ vẫn chưa đáp ứng đủ quy mô cần thiết. Tính đến nay, chưa đến 1/3 các quốc gia (62/197 nước) đã nộp Kế hoạch hành động khí hậu (NDC) theo Thỏa thuận Paris. Mỹ từng rút khỏi tiến trình này trong nhiệm kỳ trước của Tổng thống Donald Trump; châu Âu vẫn chưa thực hiện đúng cam kết; còn Trung Quốc – nước phát thải lớn nhất – chưa nỗ lực đủ.

Ông Guterres cho biết: “Các kế hoạch hiện có mới chỉ hướng đến việc giảm 10% lượng phát thải, trong khi con số cần thiết phải là 60% để giữ nhiệt độ dưới ngưỡng 1,5C. Vì thế, việc vượt ngưỡng này là điều không thể tránh khỏi”.

Tuy vậy, Tổng Thư ký Liên hợp quốc không bi quan. Ông cho rằng nếu các quốc gia thay đổi mạnh mẽ sau COP30, vẫn có thể tạm thời vượt ngưỡng rồi kéo nhiệt độ quay về dưới 1,5C vào cuối thế kỷ này. Ông cũng kêu gọi tăng tiếng nói của xã hội dân sự và cộng đồng bản địa tại các kỳ COP, thay vì để các tập đoàn chi phối.

Đồng thời, ông Guterres còn nhấn mạnh rằng việc chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch không chỉ là nghĩa vụ môi trường mà còn là lợi ích kinh tế, khi cuộc cách mạng năng lượng tái tạo đang diễn ra và kỷ nguyên nhiên liệu hóa thạch đang dần kết thúc.

Một trong những sáng kiến nổi bật của Brazil tại COP30 là Quỹ “Rừng Nhiệt đới Mãi mãi” trị giá 125 tỷ USD, nhằm bảo vệ các khu rừng nguyên sinh, trong đó 20% nguồn vốn sẽ được chuyển trực tiếp cho các cộng đồng bản địa – những “người gác rừng” hiệu quả nhất.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc cho rằng các nhà lãnh đạo thế giới cần học hỏi cộng đồng bản địa về cách sống hài hòa với tự nhiên. Ông nói: “Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế và khí hậu, nhiều chính trị gia bị cuốn vào các vấn đề ngắn hạn. Chính vì vậy, cần có ’sự chỉ dẫn dài hạn’ từ các cộng đồng bản địa để họ hiểu được ý nghĩa của mối quan hệ hài hòa với thiên nhiên”.

Dù hệ thống COP đang chịu nhiều chỉ trích, ông Guterres khẳng định vẫn không thể thay thế được: “Nếu không có COP, thế giới sẽ rơi vào tình trạng mạnh ai nấy làm. Khi đó, chỉ một nhóm nhỏ người giàu và các tập đoàn lớn có thể tự bảo vệ mình, trong khi phần còn lại của nhân loại phải hứng chịu thảm họa”.

Năm tới sẽ là năm cuối cùng trong nhiệm kỳ của ông Guterres. Nhìn lại chín năm qua, ông thừa nhận mình “ước gì đã hành động sớm hơn với vấn đề khí hậu”, nhưng khẳng định sẽ không bao giờ từ bỏ cam kết bảo vệ thiên nhiên. Ông nói: “Tôi sẽ không bao giờ từ bỏ cam kết hành động vì khí hậu, vì đa dạng sinh học, vì thiên nhiên – tài sản quý giá nhất mà chúng ta có”.