Căng thẳng nóng từng ngày, “thùng thuốc súng” Trung Đông cận kề chiến tranh

Căng thẳng leo thang giữa Israel và lực lượng Hezbollah ở Li Băng sau loạt vụ nổ thiết bị liên lạc đã làm dấy lên lo ngại về nguy cơ bùng phát cuộc chiến khốc liệt ở “thùng thuốc súng” Trung Đông.

Ngày 23/9, ít nhất 274 người đã thiệt mạng, trong đó có phụ nữ, trẻ nhỏ và nhân viên y tế, cùng 1.024 người bị thương ở miền nam Li Băng sau chiến dịch không kích quy mô lớn của Israel. Đây được coi là cuộc tấn công đẫm máu nhất kể từ chiến tranh Israel – Hezbollah năm 2006.

Ngày 20/9, một cuộc không kích của Israel đã biến một tòa chung cư 9 tầng ở vùng ngoại ô phía nam thủ đô Beirut thành một đống đổ nát lớn. Những thi thể trong túi đựng xác được đưa lên xe cứu thương.

Đó là một trong những thời khắc đen tối nhất của Hezbollah. Một cuộc họp của các chỉ huy lực lượng tinh nhuệ Radwan của Hezbollah tại tầng hầm của tòa nhà đã bị máy bay chiến đấu của Israel tấn công.

Ít nhất 45 người, bao gồm phụ nữ và trẻ em, đã thiệt mạng, cùng với 16 chiến binh Hezbollah, trong đó có thủ lĩnh lực lượng Radwan Ibrahim Aqil và chỉ huy cấp cao Ahmad Wehbe.

Chỉ hai ngày trước đó, hàng trăm bộ đàm của các thành viên Hezbollah đã phát nổ chỉ trong một phút. Vụ việc xảy ra chỉ một ngày sau khi hàng nghìn máy nhắn tin của Hezbollah phát nổ khiến hàng trăm người bị thương.

Ít nhất 80 người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công từ ngày 17/9. Hầu hết trong số đó là các thành viên của lực lượng Hezbollah, nhưng thương vong cũng bao gồm cả phụ nữ và trẻ em.

Xe quân sự Israel gần biên giới Li Băng (Ảnh: AFP).

Theo CNN, Hezbollah, một trong những lực lượng vũ trang phi nhà nước lớn nhất thế giới, đang chao đảo vì đòn tấn công lớn nhất từ trước đến nay nhằm vào cơ cấu quân sự của phong trào này, cũng như sự xâm nhập nghi do Israel thực hiện vào hàng ngũ và hạ tầng liên lạc nội bộ trong lịch sử hơn 40 năm của Hezbollah.

Các nguồn tin an ninh Li Băng tiết lộ, việc xâm nhập vào hạ tầng nội bộ Hezbollah đã tạo điều kiện cho những đòn tấn công liên tiếp nghi do Israel thực hiện trong tuần này và gieo rắc sự hoảng loạn trong nội bộ Hezbollah.

Trong cuộc họp báo vào ngày 21/9, Bộ trưởng Nội vụ Li Băng Bassam Mawlawi tuyên bố tình hình hiện nay rất nghiêm trọng và Li Băng đang bị Israel “xâm phạm”. Quan chức Li Băng cam kết sẽ tăng cường giám sát “người nước ngoài, khách sạn và các trại tị nạn Syria”.

Hỏa lực của Israel đã tấn công Hezbollah đến tận căn cứ của nhóm, tấn công cả các chỉ huy của lực lượng này.

Khi bị suy yếu về mặt quân sự và bị tước bỏ “lớp áo” bí mật, Hezbollah đã đến giai đoạn nguy hiểm nhất trong cuộc chiến kéo dài hàng thập niên chống lại Israel.

Hezbollah từng hy vọng rằng các cuộc tấn công với cường độ thấp ở biên giới Israel sẽ giúp lực lượng Hamas củng cố vị thế trong các cuộc đàm phán, nhưng lệnh ngừng bắn ở Gaza dường như khó nắm bắt hơn bao giờ hết.

Giờ đây, cuộc đối đầu cường độ thấp giữa Hezbollah và Israel đã leo thang thành một cuộc đối đầu mới, thậm chí buộc nhóm chiến binh Li Băng phải trả giá đắt. Cuộc xung đột có thể đưa “thùng thuốc súng” Trung Đông, khu vực vốn tiềm ẩn nhiều bất ổn và tranh chấp, đến gần hơn tới bờ vực của một cuộc chiến thảm khốc.

Phát biểu tại lễ tang ông Ibrahim Aqil, một thành viên cấp cao của Hezbollah mới thiệt mạng do cuộc không kích của Israel, Phó Tổng thư ký Hezbollah Naim Qassem ngày 22/9 lên án Israel đã phạm phải “tội ác chiến tranh khiến chúng tôi đau đớn” và kết quả là “một trận chiến không giới hạn” đã bắt đầu. Chỉ huy cấp cao của Hezbollah tuyên bố “một chương mới” đã mở ra trong cuộc đối đầu với Israel.

Đòn trả đũa của Hezbollah vào rạng sáng ngày 22/9 dường như là cuộc tấn công mạnh mẽ nhất của lực lượng này kể từ khi các cuộc giao tranh tại biên giới Israel – Li Băng bắt đầu nổ ra vào tháng 10 năm ngoái. Hezbollah cho biết đã nhắm mục tiêu vào căn cứ không quân Ramat David ở đông nam Haifa và khu công nghiệp quân sự Rafael, phía bắc Haifa.

Đây là một trong những đòn tấn công mạnh nhất của Hezbollah vào Israel kể từ cuộc xung đột toàn diện gần đây nhất giữa Li Băng và Israel nổ ra vào năm 2006. Hezbollah cũng cho biết đã sử dụng tên lửa tầm trung mới có tên gọi Fadi-1 và Fadi-2. Nếu thông tin này là chính xác, đây sẽ là một trong những lần đầu tiên Hezbollah sử dụng vũ khí ngoài kho vũ khí tầm ngắn của lực lượng này để tấn công Israel.

Hezbollah hy vọng sẽ khôi phục một phần sức mạnh răn đe của mình và buộc Israel phải chấm dứt “chương mới” trong cuộc chiến chống lại Hezbollah.

Vài giờ trước cuộc không kích của Israel hôm 20/9, thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah tuyên bố các cuộc tấn công vào các thiết bị liên lạc không dây là hành động “chưa từng có và nghiêm trọng”. Ông dường như thừa nhận rằng Hezbollah đã thua trận chiến này, nhưng không phải là thua toàn bộ cuộc chiến.

Những người ủng hộ Hezbollah đang tỏ ra can đảm. “Chiến tranh là một trận đấu quyền anh. Một ngày bạn thắng, một ngày khác bạn thua. Chúng tôi mạnh mẽ trong đức tin của mình… Tất cả chúng tôi đều sẵn sàng đổ máu vì thủ lĩnh Nasrallah”, một người nói khi tham dự lễ tang của 3 chiến binh Hezbollah thiệt mạng trong cuộc tấn công hôm 20/9.

Cuộc chiến thay đổi toàn bộ Trung Đông

Nhân viên cứu hộ làm việc tại khu vực xảy ra cuộc không kích của Israel ở vùng ngoại ô phía nam Beirut, Li Băng ngày 21/9 (Ảnh: Reuters).

Những ngày gần đây, Israel liên tục tấn công các mục tiêu Hezbollah ở Li Băng. Một trong những chỉ huy cấp cao của Hezbollah đã thiệt mạng khi Israel tập kích vào ngoại ô thủ đô Li Băng sáng 20/9.

Một ngày sau đó, Israel tiếp tục nhắm vào hàng trăm mục tiêu liên quan đến Hezbollah tại Li Băng, phá hủy hơn 100 bệ phóng tên lửa của lực lượng này. Làn sóng tấn công diễn ra giữa lúc hỗn loạn bao trùm Li Băng do hàng loạt máy nhắn tin, bộ đàm bất ngờ phát nổ.

“Trong vài ngày qua, chúng ta đã tấn công Hezbollah bằng một loạt đòn tấn công mà họ không thể tưởng tượng được. Nếu Hezbollah chưa nhận được thông điệp, tôi hứa cuối cùng họ sẽ nhận được”, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuyên bố.

Người đứng đầu Bộ Tư lệnh phía Bắc của quân đội Israel Ori Gordin cũng khẳng định họ đã “gây tổn hại đáng kể cho Hezbollah và Israel sẽ tăng cường hơn nữa những cuộc tấn công như vậy. “Chúng ta đang ở giai đoạn chuyển đổi”, ông Ori Gordin nói.

Những diễn biến gần đây làm dấy lên lo ngại xung đột Israel – Hezbollah sẽ lan rộng hơn thành một cuộc chiến toàn khu vực.

Politico dẫn nguồn thạo tin cho hay, giới chức Mỹ lo ngại xung đột giữa Israel và Hezbollah sẽ leo thang đáng kể trong những ngày tới và có nguy cơ biến thành một cuộc chiến toàn diện.

Người phát ngôn Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng John Kirby cho biết các quan chức Mỹ đang nỗ lực kêu gọi Israel giảm căng thẳng trong bối cảnh căng thẳng gia tăng sau các cuộc tấn công xuyên biên giới của Israel.

Michael Maloof, cựu chuyên gia phân tích chính sách an ninh của Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, cho rằng, cuộc chiến của Israel nhằm vào lực lượng Hezbollah ở Li Băng sẽ định hình lại toàn bộ khu vực Trung Đông khi Israel tấn công nhiều đối thủ hơn và cố gắng lôi kéo đồng minh Mỹ tham gia cuộc chiến của mình.

“Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu sẽ cố gắng mở rộng cuộc xung đột và khu vực Trung Đông sẽ trở nên hỗn loạn trong một thời gian khá dài. Nó sẽ thay đổi toàn bộ cục diện khu vực Trung Đông”, chuyên gia Maloof giải thích với Sputnik.

Ông nói thêm rằng nếu Iran bị tấn công, cuộc xung đột có thể kéo theo Nga và Thổ và Nhĩ Kỳ, tạo ra một cuộc chiến tranh thế giới với mặt trận ở châu Âu và Trung Đông.

Vị trí khu vực Israel, Li Băng (Ảnh: BBC).

Vào tháng 3/2023, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich đã giới thiệu một bản đồ trong bài phát biểu về cái gọi là “Đại Israel”, bao gồm không chỉ Bờ Tây và Dải Gaza là một phần của Israel mà còn cả một phần của Jordan. Vào tháng 9/2023, chỉ hai tuần trước các cuộc tấn công ngày 7/10, Thủ tướng Netanyahu đã giới thiệu một bản đồ “Trung Đông mới” tại Liên hợp quốc, trong đó không vẽ biên giới cho Dải Gaza và Bờ Tây, mà sáp nhập chúng vào Israel.

Đại Israel là một khái niệm được phe cánh hữu trong chính trường Israel ủng hộ, nhằm mở rộng biên giới của Israel ra toàn bộ Palestine và theo các phiên bản cực đoan nhất, bao gồm toàn bộ Jordan, hầu hết Syria, hầu hết Iraq và một số vùng của Ai Cập, Ả Rập Xê Út và Thổ Nhĩ Kỳ.

Theo chuyên gia Maloof, sự chú ý của Thủ tướng Netanyahu hiện đã chuyển hướng nhiều hơn về phía bắc, rời khỏi Gaza và hướng tới Li Băng như ông từng cam kết, và mục tiêu cuối cùng của ông là Iran.

“Chúng ta không thể quên điều đó. Ông ấy đã nói rất rõ điều đó khi ông ấy phác thảo kế hoạch chiến tranh của mình với Quốc hội và Quốc hội đã hoan nghênh”, chuyên gia Maloof nói thêm.

Vào tháng 3, Thủ tướng Netanyahu đã phát biểu trước Quốc hội và cáo buộc rằng Iran là mối đe dọa đối với thế giới.

“Chính quyền Iran gây ra mối đe dọa nghiêm trọng, không chỉ đối với Israel mà còn đối với hòa bình của toàn thế giới”, ông Netanyahu tuyên bố. Nhà lãnh đạo Israel đã nhận được tràng pháo tay từ Quốc hội trong bài phát biểu đó.

Chuyên gia Maloof nhận định, điều đó ngụ ý rằng ông Netanyahu đã nhận được “sự ủng hộ của Mỹ cho bất cứ điều gì ông ấy làm, bất cứ nơi nào ông ấy đến, bao gồm cả Li Băng và cuối cùng là Iran”.

Sau trận tập kích vào ngoại ô Beirut của Li Băng khiến thủ lĩnh Hezbollah cùng nhiều thành viên cấp cao khác của Hezbollah thiệt mạng, Đại sứ quán Iran tại Li Băng cho rằng Israel đã “vượt mọi giới hạn”.

Trước đó, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian hồi tháng 7 cảnh báo bất kỳ cuộc tấn công nào của Israel vào Li Băng “có thể phản tác dụng và gây ra hậu quả khốc liệt cho chính những người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái”.

Theo chuyên gia Maloof, Mỹ dường như không có nhiều khả năng trong việc ngăn chặn nguy cơ leo thang xung đột, vì các lực lượng trong và xung quanh chính phủ Mỹ có lợi ích cố hữu trong việc duy trì chiến tranh.

“Mỹ có cả những người vận động hành lang Israel và những người vận động hành lang của nhà thầu quốc phòng, những người sẽ khăng khăng cho rằng Mỹ tiếp tục ủng hộ Israel”, chuyên gia Mỹ thừa nhận.

Trong khi Hezbollah tập trung vào các mục tiêu quân sự vì cả hai bên đều buộc phải sơ tán các khu vực xung quanh biên giới của họ, chuyên gia Maloof dự đoán nhiều dân thường Israel sẽ bị tấn công sau cuộc tấn công bằng máy nhắn tin ở Li Băng.

“Với mức độ lan rộng của các cuộc tấn công bằng máy nhắn tin trên khắp Li Băng, tôi nghĩ rằng chúng ta có thể hình dung các cuộc tấn công ngày càng nhiều vào các mục tiêu dân sự như một hậu quả. Và điều này thật không may, nhưng đây là cuộc chiến toàn diện”, chuyên gia Maloof nhận định.

Hezbollah đã nhiều lần tuyên bố các cuộc tấn công của họ vào Israel sẽ dừng lại khi lệnh ngừng bắn đạt được ở Gaza. Tuy nhiên, Thủ tướng Netanyahu đã cam kết sẽ đưa người Israel trở lại biên giới phía bắc bằng cách xây dựng một vùng đệm đến Sông Litani ở Li Băng.

“Nhưng điều đó sẽ không xảy ra. Hezbollah sẽ không đồng ý với điều đó. Và họ sẽ đáp trả bằng cách biến miền bắc Israel thành nơi không thể ở được”, chuyên gia Maloof giải thích.

“Cuộc chiến này sẽ mở rộng theo từng đợt. Sẽ không chỉ có Hamas tiếp tục trên mặt trận này, mà khu vực Bờ Tây đang bị tranh chấp. Sẽ có chiến tranh du kích ở đó. Sau đó sẽ đến Syria và Iraq, nơi cũng sẽ tham gia cùng với Li Băng và Yemen, cuối cùng là Iran”, chuyên gia Maloof dự đoán.

Theo chuyên gia, lực lượng các nước trong khu vực “bắt đầu thực hiện nhiều cuộc tấn công phối hợp hơn”. “Yemen đã sử dụng vũ khí siêu vượt âm. Đó là lý do tên lửa không thể bị đánh chặn”, chuyên gia Maloof nói.

Theo chuyên gia Maloof, Mỹ dường như không chuẩn bị và có lẽ sẽ không bao giờ có thể chuẩn bị cho một cuộc chiến lớn như vậy, mặc dù trước đây và hiện tại họ vẫn kiên định ủng hộ Israel.

“Tôi nghi ngờ rằng theo thời gian, người Mỹ sẽ mệt mỏi với điều này. Làm sao Mỹ thể tiếp quản toàn bộ một khu vực với sự bế tắc và cam kết mạnh mẽ như vậy?”, chuyên gia Maloof đặt câu hỏi.

Theo nhà phân tích Ishaan Tharoor của báo Washington Post, các cuộc tấn công ở Li Băng đã giáng thêm một đòn vào những nỗ lực của Mỹ nhằm giảm căng thẳng trong khu vực và sẽ đưa khu vực Trung Đông đến bờ vực của một cuộc chiến tranh quy mô lớn. Israel, đồng minh của Washington, đang ngày càng thách thức các nỗ lực của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden nhằm hạ nhiệt căng thẳng ở Trung Đông.

Các nhà ngoại giao Mỹ trước đó đã mô tả việc không có một cuộc chiến toàn diện giữa Israel và Hezbollah là “thành tựu cốt lõi” của họ kể từ khi xung đột ở Dải Gaza bắt đầu. Tuy nhiên, với tình hình leo thang, quyền kiểm soát của Washington đối với khu vực này dường như yếu hơn bao giờ hết, theo Washington Post.

Israel “gài bẫy” Hezbollah vào cuộc chiến lớn?

Nhân viên cứu hộ làm việc tại khu vực có những ngôi nhà bị hư hại sau cuộc tấn công bằng tên lửa từ Li Băng tại Kiryat Bialik, Israel vào ngày 22/9 (Ảnh: Reuters).

Hàng chục người đã thiệt mạng và gần 3.500 người bị thương trong loạt vụ nổ máy nhắn tin, bộ đàm và các thiết bị điện tử khác trong 2 ngày 17-18/9 nhằm vào phong trào chính trị và dân quân Hezbollah của Li Băng.

Lãnh đạo Hezbollah Hassan Nasrallah cáo buộc các cuộc tấn công này là “hành động khủng bố, thảm sát, diệt chủng” của Israel và là một “lời tuyên chiến” sẽ phải chịu “sự trừng phạt thích đáng”.

Ngoại trừ cố vấn của Thủ tướng Netanyahu đã ám chỉ về trách nhiệm của Israel đối với vụ nổ hàng loạt ở Li Băng, các quan chức Israel không công khai phủ nhận hoặc xác nhận có liên quan đến vụ việc này.

“Thiệt hại rất nặng nề. Chúng tôi không chỉ nói về thiệt hại vật chất”, Yeghia Tashjian, một nhà phân tích và nghiên cứu chính trị tại Beirut, điều phối viên nhóm các vấn đề khu vực và quốc tế tại Viện Chính sách công và Quan hệ quốc tế Issam Fares, đã so sánh sự hỗn loạn sau các vụ nổ với bầu không khí sau vụ nổ tại cảng Beirut ngày 4/8/2020.

Theo ông Tashjian, các cuộc tấn công bằng máy nhắn tin là hành động “khủng bố tâm lý và chiến tranh tâm lý mà Israel đang gây ra cho người dân Li Băng”.

Ông Tashjian cho biết, các cuộc tấn công bằng thiết bị điện tử liên tiếp “không chỉ giới hạn ở thủ đô” Beirut hay chỉ giới hạn vào mục tiêu của Hezbollah hay những người ủng hộ họ, mà là một “một cuộc tấn công vào toàn thể người dân Li Băng”, ảnh hưởng đến người dân trên khắp đất nước.

“Dựa trên lịch sử các cuộc tấn công mạng trên thế giới, thông thường các quốc gia khi định tấn công một quốc gia khác, họ sẽ bắt đầu bằng các cuộc tấn công an ninh mạng để gây ra tổn thất về mặt tâm lý, thiệt hại về cơ sở hạ tầng, và sau đó họ tấn công bằng chiến tranh thông thường”, nhà quan sát Tashjian cảnh báo.

Ông Tashjian nhận định, các cuộc tấn công bằng máy nhắn tin hay bộ đàm gần đây là nỗ lực khác của Israel nhằm “gài bẫy” Hezbollah vào một “cuộc chiến lớn”. Ông dự đoán lực lượng Hezbollah sẽ đáp trả theo cách phù hợp với chính sách “răn đe có tính toán” của họ, vì một cuộc chiến quy mô lớn với Israel có thể leo thang thành một cuộc chiến tranh khu vực và điều đó không phục vụ cho lợi ích của Li Băng.

Đối với sự leo thang của Israel, nhà quan sát cho biết, trong khi nội các và nhóm an ninh thân cận của Thủ tướng Netanyahu có thể tìm cách “tiến công” và bắt đầu một cuộc tấn công trên bộ, thời điểm họ tiến hành một chiến dịch như vậy “vẫn chưa rõ ràng” và có thể phụ thuộc vào “áp lực từ cộng đồng quốc tế và từ các cường quốc như Mỹ, Trung Quốc, Nga, Liên minh châu Âu và một số bên trong khu vực”, những bên ít nhất có thể tìm cách “phối hợp cùng nhau trong vấn đề này” để cố gắng đạt được lệnh ngừng bắn nhằm ngăn chặn sự leo thang.

“Nếu nguy cơ leo thang lớn diễn ra và Israel quyết định tiến hành một cuộc tấn công trên bộ, một cuộc chiến tranh khu vực có thể xảy ra. Đây sẽ là một cuộc chiến tranh thông thường rất khốc liệt, không chỉ lan rộng qua miền nam Li Băng mà còn lan ra các chiến trường xa xôi ở Yemen và Iraq, ảnh hưởng đến an ninh thương mại và năng lượng, thậm chí cả cuộc bầu cử tổng thống sắp tới của Mỹ”, chuyên gia Tashjian nhận định.

Theo chuyên gia, nếu kịch bản chiến tranh khu vực xảy ra, “sẽ có nhiều thương vong hơn, cơ sở hạ tầng sẽ bị phá hủy ở cả hai quốc gia và đây không phải là điều mà một số bên mong muốn”.

“Viễn cảnh này không mang lại lợi ích cho các nước vùng Vịnh… Iran cũng không muốn chiến tranh. Điều này thể hiện rõ qua phản ứng được tính toán và cân nhắc của Iran đối với Israel. Nếu Iran muốn một cuộc chiến tranh khu vực, họ có thể leo thang và có thể tấn công trực tiếp vào Israel từ nhiều tuần trước. Nhưng họ đang cố gắng chơi một trò chơi răn đe có giới hạn và được tính toán trước đối với Israel”, nhà quan sát nhấn mạnh, bình luận về nỗ lực kéo dài gần một năm của Tehran nhằm gây áp lực lên Tel Aviv và các đồng minh của Israel thông qua “Trục kháng chiến” mà không bị cuốn vào một cuộc xung đột gần như chắc chắn sẽ liên quan đến Mỹ.