Căn bệnh nguy hiểm ẩn sau những bữa tiệc thịnh soạn

Bệnh viêm tụy cấp trước đây thường khởi phát từ giun sán, nay lại tăng mạnh do thói quen uống rượu bia và tiêu thụ thức ăn nhiều dầu mỡ.

Tiệc tùng cuối năm có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm. Ảnh: Shuttertsock.

Người đàn ông 40 tuổi nhập viện trong tình trạng đau đớn. Cơn đau dữ dội từ vùng thượng vị lan ra sau lưng, rồi tràn khắp bụng, khiến ông không thể trung tiện hay đại tiện.

Tại Bệnh viện Kiến An (Hải Phòng), các bác sĩ phát hiện một tình trạng nghiêm trọng: viêm tụy cấp thể hoại tử, tụ dịch quanh đầu tụy và thâm nhiễm mỡ. Điều gây sửng sốt hơn cả là chỉ số mỡ máu Triglyceride của bệnh nhân tăng cao gấp gần 50 lần mức bình thường, một con số đáng báo động.

Người đàn ông này không xa lạ với rượu bia. Theo lời kể của gia đình, ông có thói quen uống đến nửa lít rượu mỗi ngày suốt nhiều năm. Để cứu tính mạng bệnh nhân, bác sĩ buộc phải thực hiện lọc máu khẩn cấp do cơ thể đã nhiễm trùng nghiêm trọng.

Những trường hợp như vậy không phải hiếm, đặc biệt là vào dịp cuối năm, khi bàn tiệc với bia rượu và các món ăn nhiều dầu mỡ trở thành mối nguy tiềm ẩn cho sức khỏe, dễ dẫn đến viêm tụy cấp và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Huyết tương trắng đục như sữa của người bệnh viêm tụy cấp. Ảnh: Trung tâm Y tế huyện Cẩm Khê.

Số ca viêm tụy cấp do rượu bia ngày càng gia tăng

Viêm tụy cấp – một tình trạng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng – đang gia tăng đáng báo động, đặc biệt ở những người có thói quen lạm dụng rượu bia.

Thông thường, tuyến tụy tiết ra các men tụy để hỗ trợ tiêu hóa, nhưng trong viêm tụy cấp, chính các men này lại trở thành “con dao hai lưỡi”, tự hủy mô của cơ thể, gây đau bụng dữ dội, nôn mửa và nhiều biến chứng nguy hiểm khác.

Tại Mỹ, thống kê năm 2021 cho thấy tỷ lệ mắc viêm tụy cấp đạt 110-140 ca trên 100.000 dân mỗi năm. Trong số đó, khoảng 20% rơi vào tình trạng nặng, với 30% trường hợp tử vong. Chi phí điều trị trung bình cho mỗi bệnh nhân lên đến 7.000 USD.

Tại Việt Nam, trước đây, các nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy cấp thường liên quan đến giun hoặc sỏi mật (40-50%), và rượu bia chiếm khoảng 20-30%. Tuy nhiên, theo ThS.BS Nguyễn Thế Phương, khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Bạch Mai, tỷ lệ này đang thay đổi nhanh chóng. Việc tiêu thụ rượu bia và thức ăn nhiều dầu mỡ ngày càng phổ biến đã khiến số ca viêm tụy cấp gia tăng rõ rệt.

Hình ảnh 3D mô phỏng tuyến tụy chụp tĩnh, cho thấy dấu hiệu viêm tụy cấp tính. Ảnh:Scientific Animations.

Rượu bia làm tăng triglyceride máu, dẫn đến hẹp và tắc nghẽn các ống dẫn dịch trong tuyến tụy, gây viêm. Gần đây, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á Long An đã tiếp nhận trường hợp một người đàn ông 30 tuổi nhập viện trong tình trạng đau bụng dữ dội, nôn ói và sốt cao sau nhiều năm uống rượu. Tình trạng nghiêm trọng đến mức bệnh nhân phải lọc máu liên tục để giữ tính mạng.

Theo PGS.TS.BS Bùi Khắc Hậu, Đại học Y Hà Nội, đau bụng vùng trên rốn là triệu chứng điển hình nhất của viêm tụy cấp. Cơn đau thường rất dữ dội, có xu hướng lan ra sau lưng, khiến người bệnh cảm thấy kiệt quệ. Trong khi đó, những cơn đau ở vùng hạ vị hiếm gặp hơn. Một số bệnh nhân còn kèm theo triệu chứng nôn mửa, làm tình trạng thêm nghiêm trọng.

Viêm tụy cấp không chỉ gây đau đớn mà còn kích hoạt một chuỗi phản ứng nguy hiểm trong cơ thể. Enzyme và các chất độc như cytokine từ tụy có thể lan rộng vào ổ bụng, gây viêm phúc mạc, sốc nhiễm trùng, và tổn thương nghiêm trọng các cơ quan khác.

Đặc biệt, các độc tố này còn có khả năng thâm nhập vào mạch bạch huyết và máu, gây tụt huyết áp, nhiễm trùng huyết, và tổn thương ngoài ổ bụng. Những biến chứng này có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng nếu không được can thiệp y tế kịp thời.

3 bước bảo vệ tuyến tụy

TS.BS Ngô Thị Hoài, khoa Cấp cứu Tiêu hóa, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, đã đưa ra một số khuyến nghị quan trọng nhằm giúp người dân phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe tuyến tụy hiệu quả.

Thực phẩm nên hạn chế

Thực phẩm có chất béo bão hòa: Chất béo bão hòa (có trong các món chiên rán, nước ngọt) có thể làm tăng cholesterol, khiến quá trình lưu thông máu chậm lại, gây tắc nghẽn mạch và làm tình trạng viêm tụy cấp trở nên trầm trọng hơn.

Bánh: Khi bị viêm tụy, khả năng tiết enzyme tiêu hóa bị suy giảm, dẫn đến khó tiêu hóa tinh bột.

Sữa: Sữa và các sản phẩm từ sữa có hàm lượng chất béo cao, vì vậy bệnh nhân nên hạn chế.

Rượu bia: Rượu bia là nguyên nhân chính gây viêm tụy cấp. Việc tiếp tục tiêu thụ các thức uống có cồn trong thời gian mắc bệnh sẽ làm tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn và có thể chuyển sang viêm tụy mạn tính.

Thực phẩm nên ăn

Thực phẩm giàu chất xơ: Chất xơ giúp cải thiện hệ tiêu hóa, giảm hấp thu mỡ máu và tăng đào thải các chất thừa ra ngoài cơ thể. Các loại rau xanh và hoa quả tươi rất tốt cho tuyến tụy.

Uống đủ nước: Hãy uống từ 1,5-2 lít nước mỗi ngày. Các loại nước trái cây, trà nhẹ, cà phê loãng và thức uống dinh dưỡng dễ tiêu hóa là lựa chọn phù hợp để duy trì đủ lượng nước cần thiết cho cơ thể.

Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn no, người bệnh nên ăn ít một lần và chia thành nhiều bữa trong ngày để giúp cơ thể dễ dàng tiêu hóa và hấp thu dinh dưỡng.

Thay đổi lối sống

Luyện tập thể dục: Duy trì thói quen luyện tập thể dục ít nhất 3 lần mỗi tuần, mỗi lần từ 45-60 phút, để cải thiện sức khỏe tổng thể và giúp điều hòa các chỉ số trong cơ thể.

Kiểm soát cân nặng: Người dân nên duy trì chỉ số BMI trong khoảng từ 18-23 để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh viêm tụy cấp.

Kiểm soát các bệnh lý nền: Cần kiểm soát các bệnh lý nền chặt chẽ, đặc biệt là rối loạn chuyển hóa lipid máu và đái tháo đường thông qua chế độ ăn uống hợp lý.