Các hình thức hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp huy động vốn
Các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt là khởi nghiệp sáng tạo (hay còn gọi là startup) đã và đang khẳng định tiềm năng phát triển. Để khởi nghiệp thành công, vấn đề vốn luôn là điều kiện tiên quyết đối với doanh nghiệp khởi nghiệp. Hoạt động huy động vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp đã bước thêm được một bước tiến quan trọng kể từ khi Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa được ban hành.
Sau khi Luật có hiệu lực từ ngày 1/1/2018, các cấp chính quyền từ Trung ương đến địa phương, các tổ chức chính trị xã hội, hiệp hội doanh nghiệp tích cực hưởng ứng, xây dựng kế hoạch để tổ chức triển khai thực hiện Luật, kịp thời hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Trước năm 2017, các chính sách huy động vốn cho doanh nghiệp khởi nghiệp (DNKN) không được ban hành riêng. Quy định pháp lý về huy động vốn cho DNKN được lồng ghép trong chính sách hỗ trợ DN, chính sách tín dụng hoặc chính sách phát triển ngành, lĩnh vực cụ thể. Năm 2017, Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa (DNNVV) được Quốc hội khóa XIV thông qua (Luật số 04/2017/QH14), là dấu mốc quan trọng khẳng định cam kết mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước về ưu tiên phát triển DNNVV, trong đó có DNKN. Luật đã thiết lập ra khung pháp lý cao nhất; đưa ra hệ thống các giải pháp hỗ trợ DNNVV phát triển độc lập và sáng tạo; góp phần hình thành khu vực DN tư nhân năng động, sáng tạo, lành mạnh, hiệu quả, bền vững.
Nguồn vốn tín dụng ngân hàng
Trong nhiều năm qua, một trong những khó khăn lớn nhất đối với các DNNVV, đặc biệt là DNKN vẫn là tiếp cận các nguồn vốn phục vụ nhu cầu sản xuất kinh doanh. Phần lớn các DNNVV khó tiếp cận được với nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng thương mại (NHTM). Các DNNVV chủ yếu phải sử dụng nguồn vốn tự có hoặc vay từ nguồn vốn khác với chi phí và rủi ro rất cao. Kết quả cho vay đối với DNNVV đến năm 2015 vẫn còn khá khiêm tốn, cụ thể: Tỷ lệ dư nợ cho vay đối với DNNVV trong giai đoạn 2011-2015 trung bình khoảng 25% tổng dư nợ cho vay toàn bộ nền kinh tế.
Để thúc đẩy các ngân hàng cho vay theo mục tiêu của Nhà nước, Luật Hỗ trợ DNNVV (Điều 8 về Hỗ trợ tiếp cận tín dụng) đã quy định: Trong từng thời kỳ, Chính phủ quyết định chính sách hỗ trợ tổ chức tín dụng tăng dư nợ cho vay đối với DNNVV; DNNVV được cơ quan, tổ chức, cá nhân hỗ trợ xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh khả thi, tăng cường năng lực quản trị, kỹ năng quản lý, minh bạch hóa tài chính của DN…
Thực hiện nội dung hỗ trợ quy định tại Điều 8 Luật Hỗ trợ DNNVV, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng chủ động nghiên cứu, xây dựng các chương trình, gói tín dụng với lãi suất hợp lý cho DNNVV và đổi mới quy trình, đơn giản hóa thủ tục vay vốn. Trong giai đoạn 2017-2019, NHNN đã 02 lần điều chỉnh giảm trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng đồng Việt Nam đối với các lĩnh vực ưu tiên. Thực hiện chỉ đạo của NHNN, một số NHTM nhà nước và một số NHTM cổ phần lớn đã 3 lần điều chỉnh giảm lãi suất cho vay đối với các lĩnh vực ưu tiên trong năm 2019. Đồng thời, các NHTM cũng tập trung vốn tín dụng cho lĩnh vực sản xuất, kinh doanh; chủ động tiếp cận đối tượng khách hàng DNNVV, đưa ra nhiều chương trình, sản phẩm ưu tiên, hỗ trợ cho các khách hàng DNNVV. Nhờ đó, dư nợ cho vay đối với DNNVV liên tục tăng qua các năm kể từ khi Luật Hỗ trợ DNNVV có hiệu lực. Tính đến 31/12/2019, dư nợ tín dụng đối với DNNVV đạt hơn 1,6 triệu tỷ đồng, chiếm 36,8% tổng dư nợ khối DN, tăng 21,1% so với cuối năm 2018.
Đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo
Nhằm tạo t.iền đề cho các hoạt động đầu tư khởi nghiệp, Luật Hỗ trợ DNNVV quy định nhà đầu tư cho DNNVV khởi nghiệp sáng tạo bao gồm quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài thực hiện hoạt động kinh doanh thông qua việc góp vốn thành lập, mua cổ phần, phần vốn góp của DNNVV khởi nghiệp sáng tạo. Ngày 11/3/2018, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 38/2018/NĐ-CP về đầu tư cho DNNVV khởi nghiệp sáng tạo ở Việt Nam. Theo đó, Quỹ Đầu tư khởi nghiệp được hình thành từ nguồn vốn góp của các nhà đầu tư nhằm thực hiện đầu tư cho khởi nghiệp. Do thị trường đầu tư khởi nghiệp còn rất mới ở Việt Nam và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho nhà đầu tư, Nhà nước cần tham gia góp vốn cùng các nhà đầu tư tư nhân để hỗ trợ cho các DNKN sáng tạo và có kế hoạch thoái vốn cụ thể để tạo điều kiện cho các nhà đầu tư tư nhân tham gia (sau 05 năm).
Sau khi Nghị định số 38/2018/NĐ-CP được ban hành, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã khẩn trương triển khai hướng dẫn để nhà đầu tư có thể đăng ký thành lập quỹ theo quy định tại Nghị định. Sau 02 năm Nghị định số 38/2018/NĐ-CP được ban hành, đến tháng 03/2020, cả nước có 5 quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo tư nhân đã thông báo thành lập hợp lệ với tổng số vốn điều lệ là 5,32 tỷ đồng. Hiện vẫn chưa có địa phương nào triển khai được cơ chế sử dụng ngân sách địa phương đầu tư vào DNNVV khởi nghiệp sáng tạo theo Nghị định số 38/2018/NĐ-CP.
Hoạt động hỗ trợ của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa
Quỹ Phát triển DNNVV được thành lập theo Quyết định số 601/QĐ-TTg ngày 17/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ và bắt đầu triển khai các chương trình hỗ trợ tài chính từ năm 2016 cho các DNNVV thuộc đối tượng hỗ trợ của Quỹ.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển, Nghị quyết số 35/NQ-CP ngày 16/5/2016 của Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xem xét, sửa đổi và bổ sung chức năng, nhiệm vụ của Quỹ Phát triển DNNVV để hỗ trợ DN khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Điều 20 Luật Hỗ trợ DNNVV đã quy định Quỹ Phát triển DNNVV có chức năng cho vay, tài trợ đối với DNNVV khởi nghiệp sáng tạo, DNNVV tham gia cụm liên kết ngành, chuỗi giá trị. Để hướng dẫn thi hành Luật, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển DNNVV.
Sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 39/2019/NĐ-CP, Quỹ đã ban hành quy chế cho vay gián tiếp và công bố mức lãi suất cho vay ngắn hạn (4,16%/năm), trung và dài hạn (6,0%/năm), giữ cố định hoặc giảm trong suốt thời gian vay vốn. Đến nay, Quỹ Phát triển DNNVV đã chấp nhận ủy thác cho vay 149,8 tỷ đồng và ký hợp đồng ủy thác cho vay 14 dự án của DNNVV với tổng số vốn là 106,4 tỷ đồng, đã giải ngân được 92,5 tỷ đồng. 14 DNNVV từ khi nhận vốn vay của Quỹ đến nay đã tăng trên 400 lao động, 5 DN phát triển thành DN lớn.
Hiện nay, Quỹ Phát triển DNNVV tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý với hoạt động cho vay gián tiếp và tài trợ cho DNNVV. Dự kiến trong năm 2020, Quỹ sẽ chính thức công bố các chương trình cho vay trực tiếp và tài trợ đối với nhóm DNNVV khởi nghiệp sáng tạo theo đúng yêu cầu của Luật Hỗ trợ DNNVV.
Hoạt động bảo lãnh tín dụng của hệ thống các Quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương
Tại Việt Nam, mô hình Bảo lãnh tín dụng (BLTD) ra đời từ năm 2001 và tiếp tục được củng cố tại Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/6/2009 của Chính phủ về trợ giúp phát triển DNNVV nhưng đến hết năm 2016 mới có 27 địa phương thành lập quỹ. Có thể nói, sau hơn 15 năm triển khai, hoạt động bảo lãnh qua các quỹ này tuy đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn chưa thực sự là công cụ hiệu quả để bảo lãnh cho DNNVV vay vốn tại NHTM. Điều dễ thấy, người hưởng lợi trực tiếp và đầu tiên từ việc bảo lãnh tín dụng cho DNNVV là các tổ chức tín dụng chứ không phải DNNVV.
Nhằm khắc phục các vấn đề tồn tại trong hoạt động của hệ thống các Quỹ BLTD trong thời gian qua, Luật Hỗ trợ DNNVV (Điều 9) đã quy định cụ thể về Quỹ BLTD. Theo đó, Quỹ BLTD DNNVV thực hiện chức năng cấp BLTD cho DNNVV; việc BLTD cho DNNVV dựa trên tài sản bảo đảm hoặc phương án sản xuất, kinh doanh khả thi hoặc xếp hạng tín nhiệm của DNNVV; Quỹ BLTD DNNVV phải thực hiện đúng, đầy đủ nghĩa vụ bảo lãnh đã cam kết; không được từ chối bảo lãnh cho DNNVV đủ điều kiện được bảo lãnh.
Video đang HOT
Thực hiện khoản 3 Điều 8, Điều 9 Luật Hỗ trợ DNNVV, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 34/2018/NĐ-CP ngày 08/3/2018 về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ BLTD cho DNNVV. Sau khi có văn bản hướng dẫn thi hành, một số Quỹ BLTD địa phương (như tại Vĩnh Phúc, Ninh Thuận, Thanh Hóa, Bắc Ninh, Đồng Tháp, T.iền Giang…) được thành lập trước đó đã tổ chức kiện toàn, cơ cấu lại hoặc được thành lập mới và đạt những kết quả nhất định. Ví dụ, đến 31/12/2019, Quỹ đầu tư phát triển và BLTD Vĩnh Phúc có hoạt động BLTD là 26,42 tỷ đồng, Quỹ BLTD T.iền Giang thực hiện bảo lãnh cho 07 DNNVV với doanh số bảo lãnh 25,6 tỷ đồng… Tuy nhiên, một số địa phương chưa thành lập được quỹ BLTD địa phương, hoặc giải thể quỹ, hoặc dừng hoạt động bảo lãnh do điều kiện ngân sách khó khăn và các tổ chức tín dụng, DN không tham gia góp vốn điều lệ.
Hỗ trợ ươm tạo doanh nghiệp, cơ sở kỹ thuật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa
Trên cơ sở quy định Nhà nước khuyến khích thành lập vườn ươm DN tại Nghị định số 56/2009/NĐ-CP, hoạt động ươm tạo DN đã đạt được một số kết quả bước đầu đáng khích lệ về số lượng DN được ươm tạo. Tuy nhiên, thực tiễn còn nhiều vấn đề cần giải quyết từ phía cơ chế, chính sách của Nhà nước cũng như từ cách thức hoạt động của các vườn ươm để tạo ra sức hút đối với các DN.
Rút kinh nghiệm từ thực tiễn triển khai xây dựng và vận hành các vườn ươm DN, cơ sở ươm tạo thời gian qua và nhu cầu sử dụng chung các cơ sở kỹ thuật cho DNNVV thuê chung, Điều 12 Luật Hỗ trợ DNNVV đã quy định: Nhà nước có chính sách hỗ trợ DNNVV nghiên cứu, đổi mới công nghệ, tiếp nhận, cải tiến, hoàn thiện, làm chủ công nghệ thông qua các hoạt động nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, tìm kiếm, giải mã, chuyển giao công nghệ; xác lập, khai thác, quản lý, bảo vệ và phát triển tài sản trí tuệ của DN. Bộ, cơ quan ngang bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập hoặc tham gia thành lập theo hình thức đối tác công tư cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung. DN và tổ chức đầu tư, kinh doanh khác được thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung.
Sau khi Luật Hỗ trợ DNNVV có hiệu lực, việc triển khai chính sách Hỗ trợ ươm tạo DN, cơ sở kỹ thuật hỗ trợ DNNVV đã dược triển khai ở cấp trung ương và cấp địa phương. Các chương trình, đề án phát triển khoa học công nghệ được Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục thực hiện, trong đó lồng ghép các hoạt động hỗ trợ DNNVV nghiên cứu, đổi mới công nghệ, tiếp nhận, cải tiến, hoàn thiện, làm chủ công nghệ.
Trong năm 2018-2019, Chương trình phát triển thị trường khoa học và công nghệ đến năm 2020 đã hỗ trợ 9 DNNVV với tổng kinh phí các nhiệm vụ khoảng 70 tỷ đồng (trong đó NSNN gần 24 tỷ đồng); Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia đã xét chọn 184 nhiệm vụ, trong đó đã phê duyệt, ký hợp đồng tài trợ cho 27 nhiệm vụ với kinh phí hỗ trợ từ NSNN là 268 tỷ đồng; đã phê duyệt danh mục nhiệm vụ và đang tiến hành thẩm định kinh phí cho 52 nhiệm vụ với kinh phí hỗ trợ từ NSNN khoảng 686 tỷ đồng. Chương trình “Nâng cao năng lực khai thác công nghệ cho tổ chức trung gian để hỗ trợ DN cơ khí nhỏ và vừa làm chủ công nghệ gia công bề mặt phức tạp” đã hỗ trợ được 12 DNNVV; Chương trình “Phát triển tài sản trí tuệ” hỗ trợ bảo hộ, quản trị tài sản trí tuệ cho 120 DNNVV, hỗ trợ 51 DN ứng dụng thương mại hóa sáng chế.
Nhằm hỗ trợ giới thiệu kết quả nghiên cứu, kết nối cung cầu công nghệ, chuyển giao, đổi mới công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng tổ chức các sự kiện như Chợ Thiết bị – Công nghệ và Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo… Dự thảo Thông tư hướng dẫn việc thành lập cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật, khu làm việc chung theo quy định của Luật Hỗ trợ DNNVV đang được Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng. Nhiều địa phương đã tích cực chủ động, phối hợp với các đơn vị có liên quan để hình thành không gian làm việc chung cho DNKN.
Chương trình hỗ trợ đổi mới sáng tạo
Luật Hỗ trợ DNNVV quy định các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội xây dựng chương trình hỗ trợ DNNVV trong ngành, lĩnh vực, địa bàn quản lý. Trong 2 năm qua, các bộ, ngành, địa phương đã có nhiều hoạt động bước đầu để triển khai hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo theo quy định của Luật Hỗ trợ DNNVV.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chủ trì, phối hợp với các Bộ ngành, địa phương và cộng đồng DN tổ chức
Chương trình kết nối mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam 2018 nhằm quy tụ và huy động tối đa nguồn lực chất xám, đặc biệt là từ các chuyên gia người Việt được đào tạo bài bản và đang làm việc tại các quốc gia có nền tảng khoa học công nghệ phát triển.
Bộ Thông tin và Truyền thông đã tham mưu trình Thủ tướng ban hành Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy phát triển DN công nghệ Việt Nam nhằm giải quyết một số nội dung như: xác định 04 nhóm DN công nghệ, phát triển DN công nghệ Việt Nam; phát triển sản phẩm Made in Vietnam, tiến tới hình thành Quỹ phát triển DN công nghệ Việt Nam.
Bộ Khoa học và Công nghệ tiếp tục triển khai các hoạt động trong khuôn khổ Đề án “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025″ (Đề án 844). Bộ Giáo dục và Đào tạo tiếp tục triển khai thực hiện Đề án hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2015 (Đề án 1665).
Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cũng tích cực triển khai các hoạt động hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo như: tổ chức Diễn đàn thanh niên khởi nghiệp 2018; tổ chức Ngày hội gọi vốn quốc gia (Startup Funding Camp 2018, thu hút hơn 100 hồ sơ, hơn 10.000 thanh niên quan tâm), tổ chức Cuộc thi Ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo (Startup Hunt 2019)…
Tiếp cận vốn tín dụng chính sách và tín dụng từ các chương trình, dự án vi mô
Hiện nay, ngoài vay vốn tín dụng thương mại truyền thống, các DN nói chung và DNKN nói riêng còn được vay vốn tín dụng chính sách theo các chương trình đôi vơi môt sô nganh linh vưc:
- Đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn: Các DN hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn được vay vốn tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp nông thôn theo Nghị định sô 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 của Chính phủ; chính sách cho vay hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp; Cac NHTM nha nươc thực hiện cho vay đối với chăn nuôi và thủy sản theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản sô 1149/TTg-KTN ngày 08/8/2012; chương trình cho vay thí điểm đối với các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, các mô hình ứng dụng khoa học và công nghệ cao trong sản xuất nông nghiệp theo Quyết định số 1050/QĐ-NHNN ngày 28/5/2014 của NHNN…
- Đôi vơi linh vưc bât đông san: Đê thao gơ kho khăn cho thi trương bât đông san, NHNN thưc hiên thi điêm triển khai san phâm tín dụng liên kết 4 nhà trong linh vưc vât liêu xây dưng, xây dưng cơ ban.
- Nguồn vốn tín dụng đầu tư, tín dụng xuất khẩu của Nhà nước theo Nghị định số 75/2011/NĐ-CP của Chính phủ: Đối tượng thụ hưởng các chính sách vay vốn tín dụng đầu tư và tín dụng xuất khẩu là các DN, tổ chức kinh tế có dự án thuộc Danh mục vay vốn tín dụng đầu tư hoặc có hợp đồng xuất khẩu hoặc nhập khẩu hàng hóa thuộc Danh mục vay vốn tín dụng xuất khẩu.
Bên cạnh đó, tài chính vi mô đã khẳng định sự cần thiết và vai trò trong việc cho vay đối với cá nhân, hộ gia đình nghèo, các DN siêu nhỏ và nhỏ để sản xuất, kinh doanh.
Huy động vốn qua thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán
Chính sách huy động vốn qua phát hành trái phiếu DN, huy động vốn qua thị trường chứng khoán đã từng bước được hoàn thiện nhằm nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của DN khi huy động vốn trên thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, DNKN vẫn khó tiếp cận và gia nhập các thị trường này. Nguyên nhân các DNKN gặp phải nhiều khó khăn xuất phát từ đặc điểm nội tại của chính nhóm DN này.
Tóm lại, hoạt động huy động vốn cho DNKN đã có những bước tiến quan trọng kể từ khi Luật Hỗ trợ DNNVV được ban hành. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, các nội dung về huy động vốn cho DNKN theo quy định của Luật Hỗ trợ DNNVV cũng đã bộc lộ một số tồn tại, khó khăn, đòi hỏi các cơ quan xây dựng và thực thi chính sách cần chủ động đưa ra các giải pháp, đề xuất để việc tổ chức thực hiện đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới.
Tách bạch để tròn vai quản trị và điều hành doanh nghiệp
Việc phân tách rõ ràng vai trò, chức danh lãnh đạo không chỉ đơn thuần là áp dụng một cách hình thức để tuân thủ luật pháp, mà quan trọng hơn vì chính lợi ích dài hạn của doanh nghiệp.
Đó là đ.ánh giá của ông Phan Đức Hiếu, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu và quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) khi trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán.
ang có nhiều băn khoăn từ phía công ty đại chúng trong việc thực hiện tách bạch chức danh lãnh đạo trong doanh nghiệp từ ngày 1/8 tới, dù pháp luật đã cho thời hạn 3 năm để chuẩn bị. Ông nhìn nhận như thế nào về việc này?
Việc tách bạch chức danh lãnh đạo xuất phát từ thông lệ quản trị tốt đúc kết từ những mô hình quản trị doanh nghiệp đã thành công từ hàng trăm năm nay trên thế giới đóng góp cho sự phát triển bền vững của công ty, gia tăng lợi ích của các doanh nghiệp và đã có những bằng chứng chứng minh thành công trên thực tiễn ở mức độ phổ cập.
Cần phải hiểu rằng, luật chỉ đặt mục tiêu áp dụng ở mức trung bình chứ không thể áp cho đại trà các doanh nghiệp với tiêu chuẩn cao như theo thông lệ tốt.
Trong quản trị, nếu chỉ phấn đấu bằng luật thì đó là tư duy tụt lùi, bởi mục tiêu quản trị phải là tốt hơn, vượt trên quy định của luật vì chính lợi ích công ty.
Tuy nhiên, có một thực tế là tại các nước thị trường còn non trẻ luôn có mâu thuẫn giữa quản trị theo thói quen, tập quán, theo ý thích cá nhân, vì sự thuận tiện của một cổ đông lớn nào đó với thông lệ tốt, tạo ra sự xung đột rất lớn về lợi ích và thực tế này cũng khá phổ biến ở mọi quốc gia, không riêng gì Việt Nam.
Vì vậy, tốt nhất là cần thúc đẩy thực thi nghiêm túc theo luật pháp, để từ đó nâng cao nhận thức, giúp cải thiện hoạt động quản trị.
Trong điều kiện cấp độ thị trường chưa cao, liệu thông lệ này có thể trở thành thực tiễn tốt?
Ông Phan Đức Hiếu.
Khi các doanh nghiệp hoạt động ở trạng thái bình thường, mọi cái đều suôn sẻ thì họ ít coi trọng vai trò quản trị, các ý kiến khuyến nghị cải thiện quản trị từ phía các chuyên gia ít được coi trọng.
Tuy nhiên, khi xảy ra vấn đề, lúc đó mới quay trở lại đ.ánh giá, phân tích các yếu tố tác động, thì mọi sự đã muộn. Sự sụp đổ của một số ngân hàng gần đây là những ví dụ điển hình cho thấy, một người là cổ đông lớn giữ vị trí chủ tịch hội đồng quản trị (HQT) kiêm tổng giám đốc điều hành không chỉ gây hệ lụy xấu ở ngân hàng, mà ảnh hưởng tới cả hệ thống.
Một thực trạng khá phổ biến trong các doanh nghiệp Việt Nam là quản trị chỉ có ý nghĩa khi công ty xảy ra vấn đề, khi sụp đổ rồi mới quay ra nhận thức được thì đã muộn.
Trong các nguyên tắc quản trị tốt có 2 nguyên tắc: tách bạch giữa sở hữu và quản trị; tách bạch giữa quản trị và điều hành, tức là tách bạch giữa chủ tịch HQT và giám đốc/tổng giám đốc.
Tách bạch hàm ý cổ đông lớn không nên giữ vị trí quản lý cấp cao trong công ty. Chủ tịch HQT nên độc lập, không điều hành, không nên kiêm tổng giám đốc.
Hai vị trí này không thể là một, vì chức năng của chủ tịch HQT rất khác với tổng giám đốc. Chủ tịch HQT có chức năng hoạch định chiến lược và giám sát thực hiện, còn tổng giám đốc thực hiện các chiến lược, nếu hai vị trí do một người đảm nhiệm thì sẽ bị lẫn lộn, nhập nhằng, thậm chí xung đột về vai trò và lợi ích.
Một người không thể tự xây dựng tổ chức một bộ máy, đặt ra chiến lược và sau đó lại tự giám sát mình thực hiện nhiệm vụ thực thi chiến lược đó. Hơn nữa, một người cũng không thể vừa xây dựng và thực thi chiến lược. Có thể có một vài cá nhân thực hiện thành công, nhưng đó không phải bản chất, mà chỉ là hiện tượng.
Những bằng chứng nào cho thấy việc phân vai lãnh đạo trong doanh nghiệp giúp cải thiện hiệu quả quản trị, điều hành cũng như gia tăng lợi ích cho doanh nghiệp tại Việt Nam?
Việc này có những bằng chứng về lợi ích trực tiếp và gián tiếp. Hiện nay, ở Việt Nam có 2 xu hướng của HQT: thứ nhất là cực hữu, gọi là nghị gật, HQT mất hết vai trò, chỉ theo tổng giám đốc; thứ hai là HQT điều hành, tức kiêm nhiệm. ây là hai thực tiễn xấu, đi ngược lại thông lệ tốt và xu thế chung của quản trị tốt trên thế giới.
Chiếu theo các tiêu chuẩn trong cả 3 loại báo cáo phổ biến về chất lượng quản trị bao gồm Thẻ điểm ASEAN, Báo cáo quản trị công ty niêm yết Việt Nam và Báo cáo xếp hạng đ.ánh giá của Ngân hàng Thế giới về bảo vệ cổ đông thiểu số gần đây thì HQT luôn bị đ.ánh giá là có chất lượng yếu kém, là nguyên nhân gốc rễ khó nâng hạng trong Thẻ điểm quản trị tại Việt Nam.
Trong khi đó, các công ty có quản trị tốt trong các báo cáo này đều có tỷ suất lợi nhuận trên vốn cổ phần (ROE) và tỷ suất lợi nhuận trên tài sản (ROA) cao và tăng đều hàng năm.
Một bài học cụ thể có thể thấy từ trường hợp của Trung Nguyên. Trong doanh nghiệp này, 2 vợ chồng là 2 cổ đông lớn, giữ 2 vị trí quan trọng là chủ tịch HQT và tổng giám đốc, không tuân thủ thông lệ quản trị tốt.
Mâu thuẫn cá nhân, giữa 2 cổ đông dẫn đến mâu thuẫn trong quản trị điều hành doanh nghiệp, khiến Công ty chịu ảnh hưởng nặng nề cả về doanh thu và lợi nhuận. Hệ lụy này sẽ tránh được nếu tách bạch giữa sở hữu và điều hành, bởi khi đó sẽ chỉ là mâu thuẫn giữa 2 cá nhân là 2 cổ đông, khác hẳn với mâu thuẫn giữa chủ tịch HQT và tổng giám đốc.
Thông lệ tốt trên thế giới song áp dụng bắt buộc trong điều kiện thực tế doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được liệu có dẫn tới tình trạng áp dụng một cách hình thức để đối phó?
Kể cả khi thực hiện một cách hình thức thì cũng sẽ có tác động tích cực nhất định và những trường hợp vi phạm cần phải có chế tài để đảm bảo sự tuân thủ nghiêm minh luật pháp. Tôi thấy, thực hiện tách bạch hai vị trí cao nhất trong doanh nghiệp không có gì khó khăn.
Thị trường nhân lực Việt Nam dồi dào, có cả nhân lực quốc tế, sẵn sàng đảm nhận vị trí tổng giám đốc. Ở đây, doanh nghiệp có vượt qua được rào cản về nhận thức hay không, vượt qua thói quen và quản trị theo sự thuận tiện không mới là mấu chốt vấn đề.
Nghị định 71/2017/N-CP yêu cầu chủ tịch HQT không được kiêm nhiệm chức danh tổng giám đốc/giám đốc của cùng một công ty đại chúng cho thời hạn 3 năm để thực hiện, đáng ra phải có hiệu lực từ năm 2017.
ến thời điểm này, nếu doanh nghiệp nào còn chần chừ thực hiện yêu cầu trên thì cần xem xét lại chính người điều hành doanh nghiệp, họ vẫn có hơi hướng quản trị theo thói quen, sự thuận tiện và ngắn hạn.
Về vấn đề này, các cổ đông và nhà đầu tư cần liên kết lại với nhau. Hiện nay, luật đã có công cụ cho cổ đông tạo ra sự trừng phạt và gây sức ép cho doanh nghiệp. Trong Luật Doanh nghiệp đã có cơ chế để cổ đông khởi kiện người quản lý công ty khi không thực hiện đầy đủ, đúng trách nhiệm đối với công ty.
Nếu HQT chậm trễ trong việc triển khai tách bạch hai vị trí lãnh đạo cao nhất khiến công ty bị phạt, cổ đông có quyền khởi kiện HQT, yêu cầu các cá nhân phải bồi hoàn cho công ty.
Tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2020 có thể đạt 2,6% Báo cáo của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) sử dụng 2 kịch bản dự báo cho kinh tế Việt Nam năm 2020. Theo đó, tăng trưởng có thể đạt mức 2,1% theo kịch bản 1 và 2,6% trong kịch bản 2. Ngày 10/7, với sự hỗ trợ của Chương trình Australia Hỗ trợ cải cách kinh tế Việt...
