Các “chiêu trò” từ loại hình tạm nhập, tái xuất: Tiềm ẩn nguy cơ thất thu ngân sách

Những ngày cuối tháng 7 vừa qua, Tổng cục Hải quan đã phát hiện, bắt giữ vụ buôn lậu 2.000 tấn xăng. Điều tra ban đầu cho thấy, các đối tượng lợi dụng hình thức tạm nhập, tái xuất để buôn lậu xăng dầu quy mô lớn tại khu vực miền Trung trong thời gian dài.

Theo đánh giá của Tổng cục Hải quan, tình trạng buôn lậu tiềm ẩn qua hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất khá phức tạp, trong khi chính sách quản lý bộc lộ nhiều bất cập.

Thủ đoạn ngày càng tinh vi

Theo Tổng cục Hải quan, từ đầu năm đến nay, hoạt động buôn lậu vẫn diễn biến phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi, nổi lên là việc lợi dụng kẽ hở trong hoạt động kinh doanh tạm nhập, tái xuất, vi phạm công ước quốc tế, buôn bán vận chuyển trái phép các chất ma túy, vũ khí… Chỉ tính riêng trong tháng 7-2012, toàn ngành đã phát hiện, bắt giữ và xử lý 1.936 vụ, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 29 tỷ 884 triệu đồng. Thực tế cho thấy, tính chất của các vụ buôn lậu ngày càng phức tạp với thủ đoạn ngày một tinh vi, mà vụ buôn lậu xăng dầu cuối tháng 7 vừa qua tại khu vực miền Trung là một ví dụ điển hình. Qua theo dõi của ngành Hải quan, đường dây buôn lậu xăng dầu này đã hoạt động từ rất lâu, tần suất hoạt động trung bình 4 chuyến/tháng, có thời điểm lên đến 6-7 chuyến/tháng.

Theo Tổng cục Hải quan, tình trạng buôn lậu dưới hình thức tạm nhập, tái xuất khá phức tạp

(Ảnh chỉ mang tính minh họa)

Theo điều tra ban đầu, các đối tượng lợi dụng tính chất đặc thù của mặt hàng xăng dầu, sự phức tạp của địa bàn rộng lớn trên biển để buôn lậu thông qua loại hình kinh doanh tạm nhập, tái xuất hòng trốn thuế. Trong khi đó, việc triệt phá, bắt giữ gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân do mặt hàng xăng dầu khó xác định được hàng hóa thuộc lô hàng nào. Hơn nữa, địa bàn hoạt động buôn lậu xăng dầu lại thường diễn ra trên vùng biển rộng lớn. Các đối tượng sử dụng thủ đoạn tinh vi với hồ sơ, chứng từ được chuẩn bị sẵn sàng nhằm hợp thức hàng hóa khi bị phát hiện, bắt giữ.

Không chỉ có mặt hàng xăng dầu mà một số loại mặt hàng trọng điểm gồm hàng bách hóa tiêu dùng như rượu, bia, bánh kẹo, quần áo may sẵn, động vật hoang dã và sản phẩm từ động vật hoang dã,… cũng được đối tượng sử dụng hình thức tạm nhập, tái xuất để trốn thuế.

Cụ thể, thời gian qua, tại một số Chi cục Hải quan cửa khẩu quản lý khu vực cảng Hải Phòng, Quảng Ninh, Sài Gòn, Đồng Nai… phát hiện các vụ việc vi phạm với các đối tượng là các doanh nghiệp làm dịch vụ chuyển khẩu, tạm nhập – tái xuất doanh nghiệp thường xuyên đăng ký kiểm tra vào giờ cao điểm… Thủ đoạn phổ biến vẫn là lợi dụng bất cập trong chính sách, quy trình như lợi dụng sự ưu đãi trong việc phân luồng hàng hóa (luồng xanh) miễn kiểm tra thực tế lợi dụng hình thức chuyển cửa khẩu, tạm nhập tái xuất, quá cảnh, khai báo sai về số lượng, tên hàng, mã số thuế, gian lận định mức nguyên phụ liệu…

Kẽ hở chính sách

Thời gian gần đây việc gia tăng về kim ngạch mặt hàng kinh doanh tạm nhập tái xuất tuy có một số lợi ích nhất định về mặt kinh tế nhưng kéo theo hệ lụy tồn tại nhiều năm nay đặc biệt là về tình trạng tồn đọng hợp đồng gia công với số nợ thuế ngày càng tăng. Tính đến thời điểm 30-6-2012, tại 17/33 cục Hải quan còn 806 hợp đồng gia công chưa thanh khoản từ năm 1994 với số nợ tạm tính hơn 115 tỷ đồng.

Nhận định nhiều Cục Hải quan địa phương cho rằng, việc kinh doanh hàng tạm nhập, tái xuất không hạn chế việc kinh doanh mặt hàng nhạy cảm hay các mặt hàng ảnh hưởng đến môi trường…. trong khi đó, cơ chế, chính sách quản lý, thủ tục hải quan đối với mặt hàng này quá thông thoáng nên đối tượng hoạt động rất rộng. Thêm nữa, mặt hàng này lại không thuộc đối tượng chịu thuế VAT thuế tiêu thụ đặc biệt.

Trong khi đó, tình trạng trên xuất phát từ việc kinh doanh tạm nhập, tái xuất chưa thực sự đúng với bản chất tạm nhập, tái xuất (hàng hóa phải giữ nguyên trạng). Trong khi đó, doanh nghiệp lại chia nhỏ lô để dễ vận chuyển làm cho công tác giám sát, quản lý của cơ quan Hải quan gặp nhiều khó khăn .

Thời gian hàng tạm nhập, tái xuất được phép lưu lại tại Việt Nam tối đa (180 ngày) cũng như thời gian thanh khoản (45 ngày) theo đánh giá là khá dài dẫn tới xảy ra tình trạng một lượng hàng lớn được nhập sau đó bán tiêu thụ nội địa rồi bỏ trốn hoặc tự giải thể doanh nghiệp đã từng xảy ra.

Theo đánh giá của các Cục Hải quan địa phương, việc giám sát Hải quan đối với hàng kinh doanh tạm nhập, tái xuất lưu trong nội địa còn phụ thuộc quá nhiều vào mức độ chấp hành pháp luật Hải quan của chủ hàng.

Cụ thể, theo Nghị định số 12/2006/NĐ-CP ngày 23-1-2006 của Chính phủ quy định cơ quan Hải quan phải giám sát, quản lý hàng kinh doanh tạm nhập trong thời gian hàng lưu tại Việt Nam nhưng không quy định khu vực lưu giữ. Do vậy, hàng được đưa vào nội địa bảo quản để chờ tái xuất gây khó cho việc kiểm soát. Trước thực tế này, tại Thông tư số 194/2010/TT-BTC ngày 6-12-2010 của Bộ Tài Chính đã giao cho chủ hàng tự bảo quản và tự chịu trách nhiệm trước pháp luật. Tuy nhiên, quy định về trách nhiệm chủ hàng cũng như trách nhiệm của Chi cục Hải quan cửa khẩu nơi hàng tạm nhập, tái xuất trong việc kiểm tra doanh nghiệp chưa được cụ thể.

Ý kiến của ngành Hải quan cho rằng, thời gian lưu giữ hàng tại Việt Nam quá dài phát sinh một số tiêu cực khi doanh nghiệp lợi dụng để chiếm dụng tiền thuế của Nhà nước trong trường hợp chuyển tiêu thụ nội địa và rút ngắn thời gian hàng hóa kinh doanh tạm nhập tái xuất được phép lưu giữ tại Việt Nam là không quá 45 ngày kể từ ngày tạm nhập và không cho phép gia hạn thời gian lưu tại Việt Nam. Trong trường hợp quá thời hạn được phép lưu lại tại Việt Nam mà hàng vẫn chưa tái xuất thì phải nộp thuế các loại theo quy định, số thuế này sẽ được hoàn lại cho doanh nghiệp khi tái xuất lô hàng.

Theo Baomoi