Cá biển ngang nấu dưa hường đồi

“Mùa này buổi sáng sương giăng cả thung lũng, đẹp lắm. Tí hai cha con mình tranh thủ dạo sương mai, hái vài trái dưa hường về nấu canh”.

Nguyên liệu cho món canh

Ấy là chiều con gái chứ sáng nào mà cha chẳng dầm trong sương sớm để kịp lên rẫy. Từ ngày rời quê hương, xa lối mòn đi vào rẫy dưa, tôi vẫn không quên được hình ảnh sọt dưa hường kĩu kịt trên vai, theo chân cha về nhà.

Người quê tôi quen gọi dưa hường được trồng trên rẫy hay xen canh quanh đám sắn là dưa hường đồi. Những trái dưa to, đường xanh đậm nổi rõ, hình dạng không tròn trịa, thậm chí nhiều trái còn méo mó. Cha bảo, những trái dưa này lớn từng ngày nhờ đón nắng, gió miền trung du, hút chất dinh dưỡng từ loại đất thịt nhẹ, cát pha, hoàn toàn “cách ly” với phân, thuốc trừ sâu, nên trái tuy không đẹp mắt nhưng vị dưa ngọt thanh hơn dưa leo, bí đao, chứa nhiều Vitamin C.

Dưa hường đồi ngon nhưng hiếm, vì khi vừa kết trái, người dân dùng dao cắt bỏ bớt, thường chỉ chừa lại một dây một trái để dây dưa không bị đèo, tập trung chất dinh dưỡng để đủ sức nuôi trái.

Theo kinh nghiệm dân gian, dưa hường đồi bổ dưỡng, tính mát, tác dụng giải khát, giải nhiệt… Ăn dưa hường có thể phòng ngừa được cảm nắng, chống say nắng, trị táo bón và mất ngủ rất tốt. Vì vậy, hầu như gia đình nào ở quê tôi cũng trồng.

Dưa hường chế biến thành nhiều món như xào tép, kho cá rô hoặc xắt thành sợi phơi khô để dành kho cá, góp phần cải thiện thêm thực đơn bữa cơm gia đình. Nhưng để lại nhiều “thương nhớ” nhất vẫn là cá biển ngang nấu dưa hường đồi.

Cứ độ cuối tháng hai, đầu tháng ba, dưa lại vào mùa thu hoạch. Thời điểm này, chợ đã bắt đầu xuất hiện những sọt cá biển ngang ngồn ngộn. Cá biển ngang khi thì cá cơm, cá trích, có hôm là cá de, cá liệt được đánh bắt gần bờ. Cá tuy nhỏ nhưng mềm, nhiều can xi lại rẻ nên những người nội trợ không bỏ lỡ cơ hội mua về đãi cả nhà món canh dưa hường bổ dưỡng.

Dưa hường đồi chọn cho được vài trái không quá già cũng không quá non bởi trái lớn có nhiều hạt, trái nhỏ quá thì không đủ vị ngọt. Cẩn thận rửa sạch, sau đó mới gọt bỏ hết lớp vỏ xanh bên ngoài, rồi chẻ dọc trái dưa ra nhiều phần. Đợi nước sôi, thả cá đã rửa sạch rồi bỏ dưa hường vào. Những chú cá biển ngang nhỏ nhắn, xinh xinh như đang ngụp lặn trong nước, chen giữa những lát dưa trắng ngần rất vui mắt. Đợi nước sôi bùng lên vài dạo thì nhanh tay nhấc xuống, nếu để sôi trên bếp lâu quá dưa bị nhão và cá sẽ nát. Có thể cho thêm vài lát thơm, ít hành, ngò, tiêu để tô canh vừa đẹp mắt lại có mùi thơm thoang thoảng.

Lúc còn nhỏ, mỗi khi nghe mùi thơm canh dưa hường đồi nấu cá biển ngang bay ra từ chái bếp, chị em chúng tôi đợi mâm cơm bày ra chõng là sà vào ăn, nghe vị cá đậm đà hòa quyện với vị ngọt thanh của dưa hường, tiêu cay nồng thấm dần nơi đầu lưỡi mà không thể không xuýt xoa.

Đã lâu rồi mới được về quê đúng độ cuối giêng hai đầu tháng ba. Con đồi tuổi thơ ngày nào giờ vẫn mơn mởn màu xanh của khoai, sắn và cả những quả dưa hường còn vương những giọt sương sớm. Bao cảm xúc cứ rộn ràng theo bước chân hai cha con, chợt nghe lòng bình yên đến lạ lùng.