Bùng nổ vũ khí laser khắc chế UAV
Song hành sự nổi lên của máy bay không người lái (UAV) trên chiến trường, vũ khí laser đang nổi lên như một sự khắc chế UAV một cách hiệu quả và tiết kiệm.
Tập đoàn Boeing vừa công bố thử nghiệm thành công hệ thống vũ khí laser công suất 5 kw có thể bắ.n hạ UAV có trọng lượng lên đến 600 kg và bay ở tốc độ tối đa 460 km/giờ. Hệ thống này đã được quân đội Mỹ thử nghiệm ở Trung Đông, cho phép bắ.n hạ các UAV ở khoảng cách từ 200 m đến 2,5 km.
Xe chiến đấu Stryker được trang bị hệ thống vũ khí laser. ẢNH: LEONARDO DRS
Xu thế mới
Những năm gần đây, UAV trở thành vũ khí chủ lực trong nhiều cuộc xung đột như Ukraine và các cuộc xung đột giữa Israel với các lực lượng Hezbollah (Li Băng), Hamas (Palestine)… Lực lượng Houthi ở Yemen, hay chính quân đội Iran cũng sử dụng UAV tấ.n côn.g các mục tiêu gần đây. Ưu thế của UAV là chi phí thấp, độ linh hoạt cao và tính chính xác cũng được đán.h giá rất tốt. Trong khi đó, để đán.h chặn UAV thì nhiều nước, điển hình Israel, đang phải sử dụng các loại tên lửa đán.h chặn với chi phí rất cao, giá của mỗi tên lửa đán.h chặn có thể lên đến hàng trăm ngàn USD.
Tuy nhiên, giải pháp khắc chế UAV đang dần thay đổi. Trang The Defend Post ngày 14.9 đưa tin Mỹ đang lắp đặt vũ khí laser công suất 26 kw cho dòng xe chiến đấu bộ binh Stryker để sớm triển khai trên chiến trường. Thực tế, từ năm 2022, Mỹ cũng đã triển khai xe chiến đấu được trang bị bệ phóng laser dạng P-HEL có công suất 20 kw. Thời gian qua, loại vũ khí này đã tham gia bắ.n hạ thành công nhiều UAV ở khu vực Trung Đông. Đặc biệt, phí tổn của loại vũ khí này rất thấp, chỉ khoảng 10 USD (khoảng 260.000 đồng) cho mỗi lần bắ.n. Dự kiến, một số loại vũ khí laser sắp tới của Mỹ có chi phí bắ.n được giảm chỉ còn khoảng 3 USD/lần (chưa đến 80.000 đồng).
Chiến hạm Mỹ thử vũ khí laser trên Thái Bình Dương
Hiện nay, Mỹ đã phát triển nhiều chủng loại vũ khí laser khác nhau. Không chỉ có chi phí hoạt động thấp, các hệ thống này còn dễ dàng tích hợp trên các xe chiến đấu, thậm chí cả các xe bộ binh cỡ nhỏ, nên có tính linh hoạt rất cao và dễ dàng triển khai nhiều nơi. Vũ khí laser có khả năng tự động cao, dễ dàng điều khiển tác chiến, thậm chí có loại chỉ cần điều khiển bằng tay chơi game Xbox. Nhờ đó, việc đưa vào thực chiến khá nhanh chóng mà không mất quá nhiều thời gian huấn luyện như nhiều loại vũ khí khác.
Bên cạnh Mỹ, Anh cũng đã triển khai hệ thống vũ khí laser mang tên DragonFire có chi phí mỗi lần bắ.n khoảng 13 USD (khoảng 335.000 đồng). Đặc biệt, DragonFire được cho là đủ sức bắ.n vật thể có kích thước chỉ bằng đồng xu ở khoảng cách 1 km.
Mô tả hoạt động của vũ khí laser. ĐỒ HỌA: PHÁT TIẾN
Sức nóng Đông Á
Mới đây, Mỹ đã điều động vũ khí laser đến khu vực Đông Á giữa mối lo UAV ngày càng tăng.
Gần đây, bên cạnh chiến đấu cơ và tàu chiến, UAV của Trung Quốc cũng thường xuyên hiện diện ở khu vực, bao gồm cả các vùng biển như Biển Đông, eo biển Đài Loan, biển Hoa Đông. Trong bối cảnh đó, Lầu Năm Góc vừa điều động tàu khu trục USS Preble (DDG-88) gia nhập Hạm đội 7 và đồn trú tại Nhật Bản. Thuộc lớp Arleigh Burke khá quen thuộc, nhưng USS Preble nổi bật khi tích hợp hệ thống vũ khí laser có năng lực phòng không cao, đặc biệt là đán.h chặn UAV.
Nhận xét về động thái của Mỹ khi trả lời Thanh Niên, TS Satoru Nagao (Viện Nghiên cứu Hudson, Mỹ) phân tích: “Công nghệ mới đang tạo ra các chiến thuật mới. Cùng với tên lửa, UAV có thể xem là một loại “tên lửa” mới. Trong cuộc xung đột Ukraine, UAV đóng vai trò hỏa lực quan trọng. Ukraine đã sử dụng nhiều UAV để tấ.n côn.g cả trên đất liền và trên biển. Vì thế, Mỹ triển khai tàu chiến tích hợp vũ khí laser đến Nhật Bản nhằm tăng cường năng lực phòng chống UAV khi loại vũ khí này trở thành xu thế mới trong chiến tranh”.
Cường quốc và vũ khí laser
Quân đội Mỹ cho biết kế hoạch chế tạo vũ khí điều khiển bằng laser trên không đầu tiên được thực hiện trong nhiều năm.
Năm 2019, Lockheed Martin đã giành được hợp đồng AHEL 5 năm của Lầu Năm Góc. Giả định trước việc cung cấp nguồn laser cho hệ thống, sau đó hỗ trợ việc tích hợp nó vào pháo hạm AC-130J.
Ý tưởng là đưa ra một hệ thống vũ khí laser có thể được sử dụng trong "môi trường phức tạp để cho phép các hoạt động SOF chung/liên minh chống lại các mục tiêu như nút liên lạc, phương tiện hạng nhẹ đến trung bình và cơ sở hạ tầng năng lượng", theo Biện minh ngân sách cho Năm tài chính 2024 của Bộ Chỉ huy Tác chiến Đặc biệt Hoa Kỳ.
Vũ khí laser trên không đầu tiên của Lầu Năm Góc
Vào thời điểm đó, Không quân cho biết tia laser, được tích hợp với hệ thống điều khiển chùm tia, sẽ có công suất 60 kilowatt. Lockheed đã hoàn thành quá trình thử nghiệm, nghiệm thu tại nhà máy và giao AHEL cho AFSOC vào năm 2021. Nhưng sau đó là nhiều năm trì hoãn. Vào thời điểm đó, người ta thừa nhận rằng công việc tích hợp và thử nghiệm sẽ được thực hiện trên phiên bản Ghostrider Block 20 cũ hơn, thay vì các biến thể Block 30. Theo đó, điều này sẽ gây ra một loạt vấn đề về tích hợp và AHEL "có thể sẽ phải yêu cầu khá nhiều thử nghiệm bổ sung", một quan chức Mỹ cho biết.
Kế hoạch thử nghiệm nguyên mẫu laser năng lượng cao trên không (AHEL) được tích hợp trên máy bay chiến đấu AC-130J vừa bị Không quân Mỹ thông báo hủy bỏ.
Yêu cầu ngân sách Năm tài chính 2025 của Lầu Năm Góc được triển khai gần đây không đề cập đến bất kỳ khoản tài trợ mới nào cho AHEL. Hơn nữa, việc đán.h giá liên tục về khả năng hiện tại và tương lai có thể dẫn đến việc các pháo hạm này sẽ mất đi pháo 105 mm. Lý do biện minh cho điều này là C-130J có thể được yêu cầu góp mặt trong các cuộc xung đột cấp cao trong tương lai, chẳng hạn như xung đột tiềm tàng ở Thái Bình Dương. Với mục đích này, các tàu chiến có thể được trang bị radar quét mảng điện tử (AESA) mới, cho phép các tàu phát hiện, nhắm mục tiêu, xác định và tấ.n côn.g vào một loạt các mối đ.e dọ.a ở tầm xa hơn và phản ứng với độ chính xác cao hơn. Trước đây, các kế hoạch đã được đưa ra để trang bị cho AC-130 các loại đạn dẫn đường chính xác với tầm bắ.n xa hơn, giúp đảm bảo khả năng hoạt động liên tục của Ghostriders.
Nga thử nghiệm thành công vũ khí laser quân sự
Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế phương Đông hồi tháng 9 năm ngoái, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố Nga đang nghiên cứu "các loại vũ khí dựa trên các nguyên tắc vật lý mới sẽ đảm bảo an ninh cho bất kỳ quốc gia nào trong bối cảnh gần đây". Mặc dù Tổng thống Nga không nói cụ thể mẫu vũ khí cải tiến nào, nhưng các nhà quan sát quân sự Nga cho rằng ông Putin có thể đang ám chỉ đến tia laser và các loại vũ khí khác dựa trên vật lý, năng lượng cao.
Thật vậy, vào ngày 1/3/2018, ông Putin đã đề cập đến vũ khí laser của Nga dành cho tác chiến phòng không và chống vệ tinh, Peresvet, trong bài phát biểu trước Quốc hội Liên bang. Peresvet, được đặt theo tên của một tu sĩ chiến binh Chính thống giáo thời Trung cổ Alexander Peresvet, đã tham gia nhiệm vụ thử nghiệm chiến đấu trong Lực lượng Vũ trang Nga vào tháng 12/2018. Đến tháng 2/2019, Tổng thống Nga tuyên bố hệ thống laser đã khẳng định những đặc điểm độc đáo của chúng cùng với tên lửa siêu thanh Kinzhal.
Trong khi thông tin và đặc tính kỹ thuật của vũ khí laser của Nga được giữ bí mật, được biết Peresvet là một hệ thống laser chiến lược được thiết kế để vô hiệu hóa các tên lửa ở độ cao lên tới 1.500 km. Tuy nhiên, theo các nhà quan sát quân sự quốc tế, một tia laser có đủ năng lượng để làm mù các vệ tinh, cũng có khả năng bắ.n trúng máy bay trong khí quyển. Các quan chức tin rằng nó cũng có thể "đốt cháy" thiết bị của máy bay trinh sát và máy bay không người lái, và với một số cải tiến, thậm chí có thể tiê.u diệ.t chúng ở cự ly gần. Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng Peresvet được sử dụng để ngụy trang vị trí phóng của tên lửa đạn đạo xuyên lục địa RS-24 Yars.
"Về mặt khách quan, chỉ có một tổ hợp laser là Peresvet đang được sử dụng và làm nhiệm vụ chiến đấu", Yury Knutov, nhà sử học quân sự và nhà báo, giám đốc Bảo tàng Lực lượng Phòng không, nói với Sputnik. "Đây là một loại tia laser khá lớn. Đặc điểm của nó không được tiết lộ. Dựa trên kích thước, ta chỉ có thể giả định tia laser này có khả năng làm chói mắt các vệ tinh và ảnh hưởng đến các máy bay không người lái và tên lửa hành trình. Và thậm chí, bao gồm cả máy bay và trực thăng. Trong mọi trường hợp, tổ hợp laser này là một phần của tổ hợp mặt đất di động thuộc lực lượng tên lửa chiến lược. Đây là tổ hợp Yars".
Hệ thống vũ khí laser Peresvet của Nga.
Ngoài Zadira và Peresvet, quân đội Nga cũng đề cập đến dự án Luchezar. Hệ thống laser di động cỡ nhỏ đầy hứa hẹn được thiết kế để vô hiệu hóa các thiết bị trinh sát chứa ma trận CCD bằng cách phá hủy chúng một cách hiệu quả. Theo Bộ Quốc phòng Nga, tính năng cụ thể của hệ thống laser này là thấu kính của nó, cho phép laser phá hủy các thiết bị giám sát. Trước đó, Bộ Quốc phòng Nga lưu ý rằng các máy bay chiến lược, chiến thuật và quân sự của Nga cũng sẽ được trang bị hệ thống laser để bảo vệ máy bay của nước này khỏi bị tấ.n côn.g bởi tên lửa đất đối không và không đối không có đầu dẫn quang học.
Vào cuối tháng 8/2023, Nga đã tiến hành thử nghiệm thành công sún.g laser, trong đó Nga đã phá hủy một số máy bay không người lái các loại. Theo nguồn tin, sún.g laser của Nga đã đốt cháy bề mặt khí động học của UAV hoặc đốt cháy thân chúng cùng với các thiết bị trên máy bay. Knutov chỉ ra: "Một tổ hợp laser chưa được đặt tên cũng đã được nhắc đến trong ARMY-2023. Khả năng và đặc tính kỹ thuật của nó không được chỉ định. Hệ thống laser này được thiết kế để chỉ chống lại các máy bay không người lái. Và có lẽ để tiê.u diệ.t một số vật thể trên không khác như tên lửa hành trình, có thể ở trong khu vực bị ảnh hưởng trong thời gian tương đối dài, trong khoảng 5 giây.
Nhưng trước hết, tất nhiên, tổ hợp này chống lại máy bay không người lái. Nó bao gồm hai phương tiện, chiếc thứ hai có sún.g phòng không tự động, có khả năng tiê.u diệ.t máy bay không người lái nếu thời tiết xấu hoặc tổ hợp laser không đáp ứng được nhiệm vụ. Tức là laser làm hỏng máy bay không người lái, nhưng nó vẫn bay được. Trong mọi trường hợp, Nga vẫn chưa có bất kỳ thông tin nào về việc đưa các hệ thống này vào sử dụng".
Cuộc chạy đua vũ khí laser
Ông Knutov nhấn mạnh, những ưu điểm của vũ khí laser đã được nhiều quốc gia trên thế giới khám phá. "Những phát triển như vậy đã được thực hiện ở Mỹ. Turkiye hiện đã bước vào giai đoạn thử nghiệm và Anh cũng đang thử nghiệm vũ khí laser của mình. Israel có một hệ thống laser là một phần của Iron Dome. Tuy nhiên, theo các báo cáo, tia laser chiến đấu của Israel chưa bao giờ được sử dụng hiệu quả để chống lại tên lửa", chuyên gia chỉ ra.
"Còn quá sớm để nói về sự phát triển của vũ khí laser của Anh và Mỹ. Tại sao? Nếu chỉ nhìn vào các cuộc thử nghiệm thì hai nước đã thành công. Nhưng nếu bạn muốn nhìn vào kết quả thực sự trong các hoạt động chiến đấu hoặc trong các cuộc xung đột cục bộ thì không có thông tin nào như vậy. Điều này cho thấy những vũ khí này vẫn còn 'thô sơ' và chưa hoàn thiện", Knutov tiếp tục.
Theo Văn phòng Trách nhiệm Chính phủ Hoa Kỳ, Lầu Năm Góc đang chi khoảng 1 tỷ USD mỗi năm để phát triển vũ khí laser - còn được gọi là vũ khí "năng lượng định hướng". Theo báo cáo vào tháng 1/2022, bộ xe chiến đấu Stryker đầu tiên được trang bị vũ khí laser 50 kilowatt sẽ trải qua các cuộc thử nghiệm thực địa sau khi được điều động đến một căn cứ quân sự tại Fort Sill, Oklahoma. Mặc dù Cơ quan phòng thủ tên lửa Hoa Kỳ ám chỉ vào giữa tháng 8/2023, "sự phát triển về công nghệ đang diễn ra", nhưng báo chí Mỹ đưa tin, nhiều người hoài nghi cho rằng rất nhiều tiề.n đã lãng phí cho dự án này. Kể từ năm 2019, các gã khổng lồ quốc phòng Northrop Grumman, Raytheon và Lockheed Martin đã đấu tranh để giành được các hợp đồng béo bở của Lầu Năm Góc để sản xuất vũ khí laser.
Vũ khí laser của Israel được gọi là "Magen Or" (Iron Beam).
Vũ khí laser của Israel được gọi là "Magen Or" (Iron Beam) và được coi là bước tiến tiếp theo trong khả năng tự vệ quốc gia. Theo nhà sản xuất vũ khí Rafael có trụ sở tại Israel, Iron Beam được thiết kế để vô hiệu hóa các hệ thống máy bay không người lái, tên lửa, đạn pháo và đạn sún.g cối bằng cách sử dụng vũ khí năng lượng định hướng 100 kilowatt trở lên. Iron Beam sẽ bổ sung cho hệ thống phòng không Iron Dome của Israel. Israel có thể sẽ giúp Mỹ hoàn thiện dự án laser đầy tốn kém. Được biết, công ty có trụ sở tại Israel này đã ký thỏa thuận với Lockheed Martin vào tháng 12 để cùng phát triển hệ thống laser dựa trên Iron Beam để sử dụng tại Mỹ.
Knutov giải thích: "Vũ khí laser cho phép bạn bắ.n trúng mục tiêu gần như ngay lập tức, ở tầm xa và thực hiện việc đó một cách im lặng". Đồng thời, chùm tia laser có giá thành khá rẻ, chuyên gia nói thêm đặc điểm này sẽ phát huy tác dụng khi công nghệ này được sử dụng rộng rãi. Theo Knutov, hiện tại, công nghệ laser quân sự vẫn đang ở giai đoạn đầu. Knutov nhấn mạnh: "Vũ khí laser vẫn có nhược điểm. Trong sương mù, mưa hoặc thời tiết nhiều mây, tia laser kém hiệu quả hơn nếu chúng ta đang nói về vũ khí tầm xa. Tuy nhiên, đã xuất hiện các tia laser có thể xuyên qua các đám mây hoặc sương mù với tổn thất thấp nhất. Đối với mưa, vấn đề vẫn còn đó.
Thành tựu chính đạt được ở phương Tây - thật khó để nói nó khách quan và chính xác - nhưng một năm trước có thông tin rằng tại một trường đại học ở Đức, tại Wurzburg, các nhà khoa học đã thành công kết hợp 10 chùm tia laser thành một. Và do đó, thay vì một chùm tia laser công nghiệp 30 kilowatt, ta có một chùm tia duy nhất có công suất 300 kilowatt. Điều này rất quan trọng. Một chùm tia như vậy, tất nhiên, không chỉ có thể được sử dụng để chống lại máy bay không người lái hoặc tên lửa hành trình, thậm chí cả xe bọc thép". Tuy nhiên, theo Knutov, bước đột phá thực sự sẽ xảy ra khi công suất của chùm tia laser vượt quá một megawatt, đồng thời nhấn mạnh rằng vũ khí laser như vậy sẽ giống như đạn pháo.
Thế giới hiện có vũ khí chống tia vũ khí laser chưa?
Do hầu hết các cường quốc đều đã tham gia cuộc chạy đua vũ khí laser, người ta có thể đặt câu hỏi liệu có "thuố.c giải độc" chống lại các chùm tia laser chế.t người này hay chưa. Theo Knutov, vũ khí laser đã đặt ra thách thức đối với quân đội. "Đây cũng là một câu hỏi thực sự nghiêm túc hiện nay", chuyên gia nói. "Tại sao? Tia laser có thể được sử dụng để bắ.n hạ tên lửa đạn đạo xuyên lục địa, và người Mỹ đã thực hiện những cuộc thử nghiệm như vậy: Họ bắ.n vào vỏ tên lửa đang bay ở độ cao hơn 10 km bằng chùm tia laser từ máy bay Boeing, và thực sự, vỏ đã bị hư hại khi tên lửa lao vào các tầng khí quyển dày đặc, do xảy ra tình trạng quá tải, một vết nứt xuất hiện trên vỏ và tên lửa đã bị phá hủy".
Tuy nhiên, theo chuyên gia, các kỹ sư có thể sẽ nghiên cứu và đề xuất giải pháp cho từng trường hợp để giảm thiểu hoặc ngăn chặn những hậu quả tai hại. "Nếu chúng tôi quay tên lửa, thì chúng tôi hiểu rằng tia laser sẽ không thể đốt cháy hoặc làm hỏng cấu trúc kim loại, vì sẽ không có thời gian để nóng lên. Nếu bạn bao phủ tên lửa bằng vật liệu phản chiếu tốt thì hiệu quả bảo vệ sẽ cao hơn, chùm tia laser cũng sẽ giảm mạnh. Đây là những cách bảo vệ khá đơn giản nhưng khá hiệu quả hiện nay", Knutov nói.
Trong khi đó, việc trang bị laser chiến đấu cho máy bay để đán.h chặn máy bay không người lái, tên lửa hay phá hủy xe bọc thép sẽ sớm trở thành hiện thực, chuyên gia dự đoán. Ông lưu ý rằng một trong những yêu cầu đối với máy bay thế hệ thứ 6 là nhà máy điện trên máy bay, phải được thiết kế để tạo ra đủ năng lượng cho vũ khí laser chiến đấu nhằm gắn trên máy bay chiến đấu. Knutov kết luận: "Có nghĩa là người ta đã dự tính rằng máy bay thế hệ thứ sáu sẽ được trang bị tia laser chiến đấu trên máy bay".
Anh tăng tốc trang bị laser chống UAV cho tàu chiến Bộ Quốc phòng Anh ngày 12.4 cho biết từ năm 2027, tàu chiến nước này sẽ lắp đặt vũ khí laser như giải pháp bắ.n hạ máy bay không người lái (UAV) với chi phí thấp, sớm hơn 5 năm so với dự kiến. Reuters đưa tin với những cải cách để tăng tốc độ triển khai công nghệ mới, Bộ Quốc phòng...