Bức ảnh đán.h dấu khoảnh khắc chính quyền về tay nhân dân
Sáng ngày 21/8/1945, hàng nghìn người dân thị xã Vinh kéo đến tập trung trước Tòa công sứ Vinh. Trưa cùng ngày, lá cờ đỏ sao vàng 5 cánh khổ lớn đang tung bay ngạo nghễ, đặt dấu kết thúc cho những kiếp nô lệ lầm than của nhân dân thị xã Vinh, mở ra một cuộc sống mới, nơi người dân làm chủ chính cuộc sống mình, làm chủ đất nước mình.
Người dân thị xã Vinh kéo đến Tòa công sứ mít tinh giành chính quyền vào sáng ngày 21/8/1945 (ảnh chụp lại tại Nhà truyền thống Thành phố Vinh).
Trong nhà truyền thống Thành phố Vinh (Nghệ An), gian trưng bày các kỷ vật, hình ảnh gắn liền với cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền Cách mạng Tháng Tám 1945 chỉ chiếm một phần nhỏ. Trong gian trưng bày này, hình ảnh người dân thị xã Vinh cướp chính quyền ở Tòa công sứ Vinh ngày 218/1945 được treo ở vị trí trung tâm. Cùng với đó là hai chiếc liềm – vũ khí cũng là công cụ lao động của người dân làng Lộc Đa (xã Hưng Hòa, TP Vinh) trong cuộc đấu tranh giành quyền tự chủ cho mình.
Ngược thời gian trở về với không khí sôi sục của mùa Thu lịch sử cách đây hơn 70 năm, trên cơ sở tiếp thu nhận định tình hình của Thường vụ Trung ương Đảng và căn cứ vào thực tiễn phong trào cách mạng đang biến chuyển ở các địa phương, ngày 8/8/1945, Việt Minh liên tỉnh Nghệ – Tĩnh (Nghệ An, Hà Tĩnh) triệu tập Đại hội đại biểu để bàn kế hoạch khởi nghĩa giành chính quyền. Sau Đại hội Việt Minh liên tỉnh Nghệ – Tĩnh, ở các địa phương, cán bộ và nhân dân càng khẩn trương chuẩn bị lực lượng đẩy mạnh phong trào hành động để kịp giành thắng lợi cuối cùng cho cách mạng khi thời cơ đến.
Chớp thời cơ thuận lợi, chiều 15/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa liên tỉnh Nghệ – Tĩnh đã phát động khởi nghĩa giành chính quyền. Lệnh khởi nghĩa của Ủy ban khởi nghĩa liên tỉnh Nghệ – Tĩnh và truyền đơn của Việt Minh liên tỉnh Nghệ – Tĩnh phát ra, làm dấy lên khí thế cách mạng sôi nổi, hào hùng khắp nơi từ nông thôn đến thành thị. Ngày 16/8/1945, nhân dân xã Thanh Thủy (nay là xã Nam Thanh – Nam Đàn) đã nhất tề đứng dậy đấu tranh. Đây cũng là địa phương đầu tiên ở Nghệ An giành chính quyền về tay nhân dân.
Vũ khí của người dân cũng chính là những công cụ lao động hàng ngày của họ. Cuộc đấu tranh giành chính quyền ở thị xã Vinh diễn ra hết sức mau lẹ và không đổ má.u.
Thắng lợi ở xã Thanh Thủy đã mở đầu cho phong trào khởi nghĩa giành chính quyền ở các làng, xã khác trong tỉnh, như các làng Yên Dũng, Lộc Đa ở ngoại thành Vinh giành chính quyền vào ngày 17/8. Ngày 18/8, Quỳnh Lưu trở thành địa phương đầu tiên giành được chính quyền cấp huyện ở Nghệ An. Tiếp đó là các Hưng Nguyên (ngày 19/8), Diễn Châu (ngày 20/8)…
Thị xã Vinh là nơi tập trung lực lượng của bộ máy chính quyền bù nhìn và là nơi chỉ huy của toàn bộ binh lính Nhật đóng trên địa bàn Nghệ An. Do vậy, sự thắng lợi của các cuộc khởi nghĩa ở nông thôn cùng với sự phản ứng yếu ớt của chính quyền tay sai đã tạo thời cơ chín muồi cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở đây.
Chỉ sau một thời gian ngắn sau khi nhận được chỉ thị của Đại hội Việt Minh liên tỉnh Nghệ – Tĩnh, các đội tự vệ cảm tử, đội du kích, tuổ.i trẻ thành phố cũng đã lập xong đội Thanh niên xung phong. Tại các nhà máy ở thị xã Vinh đã thành lập các đội công nhân cứu quốc, tự vệ cảm tử. Anh chị em công nhân tự rèn, đúc vũ khí để trang bị cho mình…
Rạng sáng ngày 21 tháng 8 năm 1945, hàng vạn nhân dân Vinh – Bến Thủy và ngoại thành, bao gồm các tầng lớp công nhân, nông dân, dân nghèo thành thị, trí thức, học sinh, từ già tới trẻ với gậy gộc, giáo mác… đã giương cao cờ đỏ sao vàng rầm rộ biểu tình, tuần hành thị uy dọc các đường phố.
Video đang HOT
Lúc bấy giờ, tình hình chính trị ở Vinh – Bến Thủy khá phức tạp, Ủy ban khởi nghĩa đã hướng dẫn các đội tự vệ công nhân, thanh niên xung phong, cùng một số lính bảo an đi theo cách mạng chia thành từng nhóm tiến đến chiếm các nhà máy, các công sở của chính quyền bù nhìn như: Dinh tỉnh trưởng, Sở mật thám, Nhà kho bạc, Ngân hàng…
Trước khí thế mạnh mẽ của quần chúng cách mạng bọn Nhật đã phải nhượng bộ. Các ủy viên Uỷ ban khởi nghĩa hướng dẫn các đội tự vệ vào chiếm các công sở và bao vây Dinh Tỉnh trưởng Nghệ An. Tỉnh trưởng Đặng Hướng đã phải đầu hàng vô điều kiện.
Một góc Thành phố Vinh hôm nay (ảnh Sỹ Minh).
Đúng 12 giờ trưa ngày 21 tháng 8 năm 1945, ông Lê Viết Lượng thay mặt Ủy ban Cách mạng lâm thời Nghệ An tuyên bố xóa bỏ bộ máy chính quyền cũ, thiết lập chính quyền cách mạng và kêu gọi toàn thể nhân dân giúp đỡ chính quyền mới giữ gìn trật tự, an ninh trong thành phố, bảo vệ chính quyền cách mạng.
Khoảnh khắc lịch sử của người dân thị xã Vinh đã được ghi lại trong bức ảnh khuyết danh này. Trong bức ảnh, hàng nghìn người dân tập trung trước Tòa công sứ Vinh, lá cờ đỏ sao vàng 5 cánh khổ lớn đang tung bay ngạo nghễ, đặt dấu kết thúc cho những kiếp nô lệ lầm than của nhân dân thị xã Vinh, mở ra một cuộc sống mới, nơi người dân làm chủ chính cuộc sống mình, làm chủ đất nước mình.
Khí thế đấu tranh của nhân dân thành phố đỏ đã cổ vũ, tiếp sức cho phong trào đấu tranh của các địa phương còn lại trong tỉnh như Nghĩa Đàn (ngày 22/8), huyện Thanh Chương, Nam Đàn, Anh Sơn (ngày 23/8), Nghi Lộc, Yên Thành (ngày 25/8); Con Cuông, Tương Dương, Quỳ Châu (ngày 26/8) giành chính quyền về tay nhân dân.
* Trong bài có sử dụng tư liệu của các nhà nghiên cứu lịch sử
Theo Dân Trí
Gia sản của tỷ phú giàu thứ 2 Sài Gòn một thời
Tổng đốc Phương tên thật Đỗ Hữu Phương, từng được xem là giàu có thứ hai tại Việt Nam trong tứ đại phú "Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Trạch".
Ông Huyện Sỹ - Người giàu nhất Đông Dương một thuở
Ở quận 3, phía sau BV Mắt Saint Paul có một ngôi từ đường cổ hơn 100 tuổ.i. Người ta gọi là Đỗ Hữu Từ đường, là nơi thờ tự dòng họ Đỗ Hữu, còn gọi là đền Tổng đốc Phương nhưng người dân từ xưa quen gọi là đền Bà Lớn, vì cũng là nơi thờ người vợ của Tổng đốc Phương, do bà vốn có nhiều công đức với dân chúng quanh vùng.
Không tạo ân oán
Biết tiếng Hán và tiếng Pháp nhưng Đỗ Hữu Phương lại rất chuộng văn hóa Pháp nên tìm cách ra làm việc với Pháp. Sau khi chiếm được thành Chí Hòa năm 1861, Pháp mở cửa thương mại và mở rộng mối quan hệ với người Hoa trong vùng để phát triển buôn bán. Ông Phương nhờ người quen giới thiệu với tham biện hạt Chợ Lớn lúc này là Đại úy Francis Garnier và được Garnier tuyển dụng. Đến năm 25 tuổ.i được phong làm hộ trưởng ở Chợ Lớn.
Dù làm việc cho Pháp nhưng chủ trương của ông Phương là không gây thù chuốc oán, cho nên ngay cả trong trường hợp không dụ hàng được mà phải đưa quân đán.h dẹp, sau đó Đỗ Hữu Phương lại đứng ra che chở và xin chính phủ Pháp ân xá cho những người Việt tham gia khởi nghĩa.
Trong tài liệu của Pháp mang ký hiệu SL. 312 ở Cục Lưu trữ Nhà nước II, có đoạn khen ngợi Đỗ Hữu Phương: "Ông ta cố gắng tránh đổ má.u trong lúc dập tắt nhiều cuộc nổi loạn gần đây. Ông ta đã xin chính phủ Pháp ân xá cho một số đông những đồng bào của ông đã cầm vũ khí chống lại chúng ta...".
Nhờ cách hành xử như vậy cho nên dù b.ị ghé.t vì theo Pháp nhưng nhiều người vẫn cho rằng Đỗ Hữu Phương là người hiền.
Câu chuyện lạ lùng về tình bạn
Nguyễn Hữu Huân đỗ đầu thi hương năm Nhâm Tý nên được gọi là Thủ Khoa Huân. Ông vốn là bạn thân với Đỗ Hữu Phương từ nhỏ. Sau này lớn lên hai người hai ngả đường. Năm 1864, Nguyễn Hữu Huân bị bắt ở An Giang, Pháp xử án 10 năm tù, đày sang Guyan rồi Cayenne - là thuộc địa của Pháp ở Nam Mỹ.
Sau khi ông thọ án năm năm, Đỗ Hữu Phương đứng ra bảo lãnh để xin chính phủ Pháp ân xá cho Thủ Khoa Huân. Ngoài ra ông Phương xin đưa Thủ Khoa Huân về an trí ngay ở nhà của mình và phục chức giáo thụ là chức cũ trước đây để dạy học cho sinh đồ ở vùng Chợ Lớn.
Lợi dụng việc cho dạy học, Thủ Khoa Huân bí mật liên lạc với nhiều sĩ phu yêu nước và hội kín của Hoa kiều để mua vũ khí chuẩn bị khởi nghĩa. Thủ Khoa Huân bỏ trốn khỏi nhà Đỗ Hữu Phương rút về Mỹ Tho cùng với Âu Dương Lân để hội quân khởi nghĩa. Cuộc khởi nghĩa lần thứ ba này được rất nhiều nông dân và địa chủ ủng hộ nên thanh thế rất mạnh. Phải hai năm sau, Pháp đưa quân bất ngờ tấ.n côn.g thẳng vào căn cứ Bình Cách mới đán.h dẹp được. Thủ Khoa Huân chạy thoát nhưng sang năm khi đi huy động quân binh khởi nghĩa thì bị Pháp phục kích bắt. Sau khi bị giam ở Mỹ Tho và được Tỉnh trưởng Gailland chiêu dụ hàng nhưng Thủ Khoa Huân vẫn từ chối, Pháp quyết định x.ử t.ử ông.
Biệt thự kiểu Pháp của gia đình Tổng đốc Đỗ Hữu Phương.
Vươn lên ngôi thứ hai của tứ đại phú
Trong quá trình làm việc, Đỗ Hữu Phương được thăng làm đốc phủ sứ Vĩnh Long, tổng đốc danh dự, rồi làm phụ tá Xã Tây Chợ Lớn, dân gian quen gọi là Tổng đốc Phương. Đây là chức vụ không quá lớn nhưng thiên hạ đồn rằng chức vụ này giúp ông Phương trở thành trung gian cho các thương gia Hoa kiều hối lộ viên chức Pháp, nhờ vậy thu rất nhiều tiề.n của trong các phi vụ làm ăn này. Tuy nhiên, nguồn tin khác cho rằng nhờ giao thiệp rộng, lại nhanh nhạy với việc làm ăn buôn bán nên ông Phương đã gầy dựng, mở mang các mối làm ăn thông qua các chuỗi cửa hiệu trong vùng Chợ Lớn.
Ông Phương có người vợ họ Trần (không rõ tên) là con của một viên tri phủ miền Trung. Bà là người rất giỏi giang trong việc quán xuyến nhà cửa và buôn bán. Nhà có hơn 2.000 mẫu ruộng do Toàn quyền Doumer cho khẩn trưng ruộng đất, bà vợ không chỉ lo việc cai quản, thu hoa lợi từ ruộng đất mà còn điều hành hệ thống buôn bán, phân phối hàng hóa cả ngàn cửa hiệu trong vùng. Hai vợ chồng "song kiếm hợp bích", chồng ngoại giao mở mang, vợ tề gia, tiề.n đẻ ra tiề.n, đến mức thiên hạ đồn gia đình có gia nhân chuyên cho việc đếm tiề.n vì tiề.n thu vào nhiều quá, bà vợ không thể đếm xuể.
Nhớ đến nguồn gốc Minh Hương của mình, Đỗ Hữu Phương đã xây dựng nên Nghĩa Nhuận hội quán trên đường Gò Công. Ông Phương cũng đã bỏ tiề.n xây dựng Trường Collège de Jeunes Filles Indigènes tức Trường nữ Trung học Sài Gòn, sau này gọi là Trường Áo Tím, Gia Long, nay là Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai. Ngoài ra ông ta cũng bỏ nhiều tiề.n tu bổ rất nhiều chùa chiền miếu mạo quanh vùng nên được dân chúng ghi công. Dọc theo kinh Chợ Lớn có một cây cầu gọi là cầu Ông Lớn. Ông Lớn đây chính là Đỗ Hữu Phương, theo lý giải của nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển. Hồi đó người dân không gọi bằng tên thật. Cũng như sau này ngôi từ đường thờ người vợ rồi trở thành từ đường của dòng họ, được gọi là đền Bà Lớn.
Phong lưu cuối đời
Danh vọng và tiề.n bạc đều có đủ, Đỗ Hữu Phương sống phong lưu, thụ hưởng. Ông nhiều lần sang Pháp du ngoạn, đi thăm thú thủ đô nhiều nước châu Âu và đi vòng quanh thế giới. Trong danh sách các hành khách đi tàu Anadyr từ Sài Gòn đến Marseille ngày 29-4-1889 có tên ông cùng với hai người con. Điều này chứng tỏ ông tham dự Hội chợ kỷ niệm 100 năm cách mạng Pháp và sau này góp phần tổ chức khu triển lãm Đông Dương ở Hội chợ quốc tế Paris năm 1900.
Đỗ Hữu Phương sống trong một tòa nhà được xem là to nhất nhì Sài Gòn, nằm trên bờ kênh Xếp (sau này lấp thành đường gọi là đường Tổng đốc Phương, nay là Châu Văn Liêm). Bề ngoài nhà kiểu Tây nhưng bên trong nội thất theo kiểu Việt và Trung Hoa. Bá tước Pierre Barthélemy kể lại khi được viếng thăm: "Nhà ông là một sự pha trộn lạ kỳ giữa Âu và Á. Sân trong thiết kế theo kiểu Trung Hoa, chung quanh sân là các phòng kiểu An Nam mà một phòng salon ở tận trong rất đáng chú ý. Đối diện với salon này là một biệt thự kiểu Âu. Bàn thờ trong phòng salon An Nam này là một công trình tuyệt diệu nổi tiếng, bàn thờ được cẩn xà cừ. Những cột nhà làm bằng gỗ teck rất quý, trụ mái nhà của phòng salon này trông rất thanh tao và trên một bàn làm bằng gỗ quý là những chai rượu absinthe, amer Picon và những sản phẩm của Pháp khác. Ông Phủ thích đãi khách các đồ ăn đặc biệt và ông ta cũng biết thưởng thức các loại rượu của chúng ta. Nếu phải diễn tả hết tất cả sự giàu sang của nội thất An Nam này thì phải viết rất nhiều trang giấy...".
Bá tước Pierre Barthélemy cũng kể về bữa ăn đặc biệt với những món ăn Tây, Việt và Trung Hoa, trong đó ông được đãi món đuông dừa vô cùng ấn tượng.
Đỗ Hữu Phương còn được biết đến như một người giao thiệp rộng, hiếu khách, hào phóng và sành điệu mà chính Toàn quyền Paul Doumer cũng phải kể lại trong hồi ký về Đông Dương: "Ông Phủ ở Chợ Lớn tiếp khách người Âu trong nhà ông, mời uống rượu Champagne và bánh petits beurres de Nantes, cho khách xem một vài sản phẩm đặc thù lạ kỳ của người An Nam và tổ chức theo sự đòi hỏi, ước muốn của khách, xem một tuồng hát của người bản xứ (hát bội)...".
Trong nhà mình, ông Phương có xây cả một rạp hát bội nhỏ để chiêu đãi khách khứa. Ông thường đến nhà hàng, khách sạn Continental ở Sài Gòn và Café de la Paix, nơi gặp gỡ của các bạn bè Pháp-Việt thượng lưu trí thức để giao lưu.
Sau khi vợ chồng ông Phương mất, căn nhà được con cháu bán lại cho Hoa kiều, do vị trí đắc địa tại trung tâm Chợ Lớn. Họ đã phá bỏ tất cả để xây thành cửa hiệu và rạp hát. Nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển đã tả lại trong cuốn Sài Gòn năm xưa: "Ngôi nhà nầy nay đã dỡ, đất thì bán cho khách Tàu xây nhà chọc trời làm tửu quán, cao lầu và rạp ciné. Chỉ chừa một khuỷnh để làm nơi thờ phượng. Mấy chục năm về trước, cờ bạc còn thạnh hành, vua đổ bác, "Thầy Sáu Ngọ" nhiều tiề.n, mướn đấy làm chỗ hốt me ăn thua ức vạn. Nghĩ cho con cháu rân rát, đỗ đạt thành danh, mà từ đường chứa đầy tiếng thô tục, nước bọt và đờm xanh, có phải chăng là căn quả?". Lời cuối của cụ Vương cho thấy sự sa sút rất nhanh của dòng họ Đỗ Hữu trước thời cuộc.
Theo_VietNamNet
Khám phá dinh thự cổ hoành tráng nhất Kiên Giang Bảo tàng Tỉnh Kiên Giang chính là dinh thự cổ của địa chủ phong kiến đẹp nhất địa phương này còn được lưu giữ cho đến ngày nay. Không chỉ là nơi trưng bày hiện vật, Bảo tàng Tỉnh Kiên Giang (số 27 Nguyễn Văn Trỗi, phường Vĩnh Thanh Vân, TP Rạch Giá, Kiên Giang) còn là dinh thự cổ của địa chủ...