Bộ Tài chính giám sát chặt chẽ diễn biến thị trường trái phiếu DN
Nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư cá nhân phải cân nhắc về các rủi ro khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp ( TPDN), thận trọng đối với việc chào mời và cam kết lãi suất cao. Bộ Tài chính đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan, tăng cường giám sát liên thông trên thị trường tài chính.
Gần đây có dư luận phản ánh về việc các doanh nghiệp có xu hướng tăng huy động vốn từ phát hành TPDN, thị trường TPDN có dấu hiệu tăng trưởng nóng, ông Nguyễn Hoàng Dương – Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và các tổ chức tín dụng (Bộ Tài chính) đã trao đổi với báo chí về vấn đề này.
Nhà đầu tư cần thận trọng
Ông Nguyễn Hoàng Dương cho hay, thị trường TPDN trong những năm gần đây đã trở thành kênh huy động vốn ngày càng quan trọng cho các doanh nghiệp, từng bước cho thấy sự dịch chuyển vốn từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu theo đúng định hướng của Chính phủ về phát triển thị trường vốn cân bằng với thị trường tín dụng ngân hàng, giảm áp lực cung ứng vốn cho kênh tín dụng ngân hàng.
Thị trường TPDN có sự tăng trưởng nhanh về quy mô, đến cuối tháng 7/2020 ở mức tương đương 11,2% GDP năm 2019. Nếu so với một số nước trong khu vực mặc dù quy mô thị trường TPDN còn ở mức thấp, nhưng sự phát triển nhanh của thị trường TPDN thời gian qua cũng đặt ra một số rủi ro đối với thị trường này.
Các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp quy mô nhỏ, doanh nghiệp bất động sản đẩy mạnh huy động vốn trái phiếu cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đầu tư, phát triển dự án. Nếu hoạt động của doanh nghiệp gặp khó khăn, doanh nghiệp sẽ không trả được nợ gốc, lãi trái phiếu gây bất ổn cho thị trường. Nhà đầu tư trái phiếu nếu không phân tích, đánh giá rủi ro, đầu tư trái phiếu chỉ vì lãi suất cao sẽ có rủi ro mất vốn khi doanh nghiệp không thực hiện được nghĩa vụ thanh toán gốc, lãi trái phiếu.
Các tổ chức phân phối, bảo lãnh phát hành TPDN (có thể là các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán) có rủi ro không thực hiện được các nghĩa vụ, cam kết với nhà đầu tư theo các điều kiện, điều khoản của trái phiếu do không đáp ứng được các quy định về chỉ tiêu an toàn tài chính theo quy định của pháp luật chuyên ngành.
Trước sự tăng trưởng và phát triển nhanh của thị trường TPDN, Bộ Tài chính đã thực hiện đồng bộ các giải pháp về cơ chế chính sách và quản lý giám sát để hạn chế, giảm thiểu những rủi ro cho thị trường.
Cơ chế chính sách về phát hành TPDN liên tục được hoàn thiện nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp huy động vốn, đồng thời tăng cường sự minh bạch và giảm thiểu rủi ro thị trường. Nghị định số 163/2018/NĐ-CP đã bổ sung quy định về hạn chế giao dịch trong vòng một năm kể từ ngày phát hành để phân biệt giữa phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng; hoàn thiện cơ chế công bố thông tin và thiết lập chuyên trang thông tin về TPDN riêng lẻ; yêu cầu trái phiếu phải được đăng ký, lưu ký nhằm kiểm soát nhà đầu tư và hạn chế khi giao dịch trái phiếu.
Trong bối cảnh doanh nghiệp đẩy mạnh phát hành trái phiếu để huy động vốn, nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ vẫn được mua TPDN riêng lẻ, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 163 nhằm nâng cao tiêu chuẩn, điều kiện phát hành; khống chế khối lượng phát hành theo phương thức riêng lẻ; quy định khoảng cách giữa các đợt phát hành tối thiểu 6 tháng; chuẩn hóa hồ sơ phát hành; yêu cầu doanh nghiệp công bố thông tin cụ thể về mục đích phát hành trái phiếu tạo điều kiện để nhà đầu tư trái phiếu giám sát; tăng cường chế độ công bố thông tin, báo cáo.
Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp sửa đổi đã được ban hành và có hiệu lực từ ngày 1/1/2021, trong đó quy định thống nhất về phát hành TPDN riêng lẻ của các loại hình doanh nghiệp, phân biệt giữa kênh phát hành riêng lẻ và phát hành ra công chúng. Theo đó TPDN riêng lẻ chỉ được phát hành và giao dịch giữa nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp. Hiện nay, Bộ Tài chính đang xây dựng các Nghị định hướng dẫn quy định về phát hành TPDN ra công chúng và phát hành riêng lẻ để thực hiện từ 1/1/2021.
Công tác quản lý giám sát được tăng cường thông qua các đoàn kiểm tra liên Bộ. Trên cơ sở kết quả kiểm tra, Bộ Tài chính có văn bản yêu cầu các đối tượng tham gia thị trường tuân thủ quy định của pháp luật và chấn chỉnh việc phát hành, cung cấp dịch vụ về TPDN.
Đồng thời, Bộ Tài chính đã phối hợp với NHNN, Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia tăng cường giám sát liên thông trên thị trường tài chính, đề nghị NHNN tăng cường quản lý giám sát hoạt động phát hành, giao dịch và cung cấp dịch vụ về TPDN của TCTD; Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) tăng cường quản lý giám sát hoạt động phát hành, giao dịch và cung cấp dịch vụ về TPDN của công ty chứng khoán.
Sớm hoàn thiện khung pháp lý, giảm thiểu rủi ro
Video đang HOT
Bộ Tài chính thường xuyên thông tin, tuyên truyền về tình hình thị trường TPDN và khung khổ pháp lý để giúp các nhà đầu tư và các đối tượng tham gia thị trường nắm bắt và tuân thủ quy định của pháp luật, phòng ngừa rủi ro trên thị trường trái phiếu. Ban hành nhiều thông cáo báo chí để khuyến nghị các chủ thể tham gia thị trường TPDN, cảnh báo nhà đầu tư, nhất là nhà đầu tư cá nhân phải cân nhắc về các rủi ro khi đầu tư TPDN, thận trọng đối với việc chào mời và cam kết.
Về hiện tượng một số doanh nghiệp quy mô vốn nhỏ nhưng phát hành trái phiếu riêng lẻ với khối lượng lớn gấp nhiều lần vốn chủ sở hữu; một số doanh nghiệp bất động sản đẩy mạnh quy mô phát hành và nhằm thu hút nhà đầu tư đã đẩy cao lãi suất phát hành, ông Nguyễn Hoàng Dương phân tích, nếu tình hình sản xuất kinh doanh tốt, thị trường bất động sản diễn biến thuận lợi thì doanh nghiệp có thể thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đối với nhà đầu tư khi sở hữu trái phiếu.
Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp quy mô nhỏ khi hoạt động sản xuất kinh doanh gặp khó khăn thì rủi ro rất lớn do quy mô năng lực tài chính hạn chế sẽ không thể trang trải được khoản nợ lớn đã phát hành. Đối với doanh nghiệp bất động sản, bên cạnh vay nợ trái phiếu thì các doanh nghiệp này còn vay ngân hàng.
Nếu cứ đẩy lãi suất lên cao để huy động trái phiếu với khối lượng lớn, khi hoạt động kinh doanh gặp khó khăn hoặc thị trường bất động sản gặp khó khăn thì rủi ro rất lớn cho bản thân doanh nghiệp, cũng như tổ chức tín dụng và nhà đầu tư trái phiếu do doanh nghiệp không thực hiện được nghĩa vụ trả nợ.
Trước sự tăng trưởng nhanh của thị trường TPDN, Bộ Tài chính đang thường xuyên tổng hợp tình hình thị trường để báo cáo Thủ tướng Chính phủ; đồng thời, phối hợp, chia sẻ thông tin với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ủy ban Giám sát Tài chính quốc gia trong quản lý giám sát thị trường.
“Trước hiện tượng một số doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu với khối lượng lớn, lãi suất cao, chúng tôi đã cung cấp thông tin để NHNN phối hợp quản lý, giám sát việc cấp tín dụng cho lĩnh vực bất động sản. UBCKNN và các đơn vị có liên quan của Bộ Tài chính cũng tăng cường quản lý việc phát hành, đầu tư và cung cấp dịch vụ liên quan đến phát hành TPDN của các công ty chứng khoán. Trong thời gian tới sẽ tiếp tục thành lập các đoàn kiểm tra liên Bộ để kiểm tra tình hình phát hành, cung cấp dịch vụ, đầu tư, giao dịch TPDN đảm bảo tuân thủ quy định của pháp luật”, ông Nguyễn Hoàng Dương cho hay.
Về khuôn khổ pháp lý dài hạn, Luật Chứng khoán 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2021, Bộ Tài chính đang khẩn trương xây dựng các Nghị định và Thông tư hướng dẫn nhằm tạo ra khung khổ pháp lý đồng bộ, thống nhất cho hoạt động phát hành và giao dịch TPDN.
Còn đối với TPDN phát hành ra công chúng sẽ gắn với xếp hạng tín nhiệm, các trường hợp xếp hạng tín nhiệm và lộ trình áp dụng xếp hạng tín nhiệm theo hướng dẫn của Chính phủ. Đồng thời, quy trình phát hành TPDN ra công chúng cũng được đổi mới tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát hành trái phiếu ra công chúng để huy động vốn.
Đối với TPDN riêng lẻ, chỉ nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp được tham gia mua và giao dịch loại trái phiếu này. Dự thảo Nghị định quy định việc tổ chức thị trường giao dịch TPDN riêng lẻ dành cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tại Sở GDCK để có đầy đủ thông tin từ khâu phát hành đến khâu giao dịch trái phiếu đồng thời nâng cao thanh khoản của trái phiếu…
Theo kế hoạch, Nghị định quy định về phát hành, giao dịch TPDN riêng lẻ và quy định về phát hành trái phiếu ra công chúng tại Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán sẽ có hiệu lực thi hành từ 1/1/2021 cùng với hiệu lực thi hành của Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp.
“Trong quá trình xây dựng các Nghị định này, Bộ Tài chính đã tổ chức lấy ý kiến thành viên thị trường, các doanh nghiệp phát hành, các định chế trung gian cung cấp dịch vụ trên thị trường chứng khoán và lấy ý kiến rộng rãi công chúng trên Cổng thông tin điện tử của Chính phủ, cổng thông tin của Bộ Tài chính để tổng hợp hoàn thiện dự thảo Nghị định”, ông Nguyễn Hoàng Dương chia sẻ.
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Rủi ro thẩm định đẩy về phía người mua
Sự nóng lên của thị trường trái phiếu doanh nghiệp có thể dẫn đến tình trạng cạnh tranh lãi suất, chất lượng trái phiếu doanh nghiệp không đồng đều, đẩy rủi ro về phía người mua phải tự thẩm định, đánh giá.
Trước những rủi ro này, các cơ quan quản lý đã đưa ra nhiều giải pháp để đảm bảo thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển minh bạch, ổn định, bền vững, bảo vệ công chúng đầu tư.
Nhà đầu tư theo dõi thị trường tại sàn giao dịch BVSC. Ảnh: Trần Việt/TTXVN
Theo dữ liệu công bố của các doanh nghiệp và Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong 6 tháng đầu năm 2020 là 159.000 tỷ đồng, tăng 50% so với cùng kỳ năm trước. Các ngân hàng thương mại phát hành 42.500 tỷ đồng trái phiếu với lãi suất bình quân 6,72%/năm và kỳ hạn bình quân là 4,7 năm. So với lãi suất tiền gửi thì đây là mức lãi suất cao và hấp dẫn mạnh nhà đầu tư nhỏ lẻ.
Theo Công ty cổ phần Chứng khoán Rồng Việt - VDSC, nhà đầu tư cá nhân đã nắm tới hơn 27% tổng khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp trong 6 tháng đầu năm so với chỉ 9% khối lượng cả năm 2019.
Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) cho biết, do Việt Nam chưa tồn tại một tổ chức độc lập và uy tín để xếp hạng tín nhiệm các doanh nghiệp, vì vậy sự nóng lên của thị trường trái phiếu có thể dẫn đến tình trạng cạnh tranh lãi suất, chất lượng trái phiếu doanh nghiệp không đồng đều, đẩy rủi ro về phía người mua phải tự thẩm định, đánh giá.
VEPR cho rằng, trước mắt do ảnh hưởng tiêu cực của dịch COVID-19 đến hoạt động sản xuất kinh doanh, áp lực đối với việc trả nợ của các doanh nghiệp phát hành trái phiếu cũng sẽ bị đẩy lên cao hơn, làm tăng rủi ro vỡ nợ. Đặc biệt, hiện nay các doanh nghiệp bất động sản đang gia tăng huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, cùng lúc đó các công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đẩy mạnh phân phối trái phiếu doanh nghiệp cho nhà đầu tư cá nhân, khiến các nhà đầu tư này tiếp tục xu hướng tăng mua trái phiếu doanh nghiệp. Từ đó gây nên việc thị trường trái phiếu doanh nghiệp tăng trưởng nóng, tạo ra những rủi ro lớn cho thị trường.
Thực tế, nhà đầu tư thường bị hấp dẫn bởi lãi suất cao của trái phiếu doanh nghiệp. Dẫu biết rằng lợi nhuận cao thì đi kèm rủi ro cao, nhưng rủi ro ở đây đối với nhà đầu tư cá nhân là quá lớn.
Ông Nguyễn Văn Hùng, đường Nghi Tàm, Yên Phụ, Tây Hồ, Hà Nội chia sẻ, khi đến phòng giao dịch của một ngân hàng thương mại cổ phần làm thủ tục tất toán khoản tiền tiết kiệm, nhân viên ở ngân hàng đã khuyên ông chuyển sang mua trái phiếu doanh nghiệp. Ông cho biết, ông khá đắn đo khi lãi suất gửi tiết kiệm ngày càng giảm, trong khi lãi trái phiếu được giới thiệu ở mức rất cao. Đặc biệt, đây lại là nhân viên của chính ngân hàng ông gửi tiết kiệm nên ông cũng có độ tin tưởng nhất định.
Thực tế, việc phát triển trái phiếu doanh nghiệp trong thời gian vừa qua cũng phù hợp với định hướng của Chính phủ là đa dạng hóa các nguồn vốn huy động trong xã hội, từng bước giảm sự phụ thuộc vào hệ thống các tổ chức tín dụng.
Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính nhận định, thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển nhanh trong thời gian vừa qua là hợp lý để giúp doanh nghiệp tiếp cận kênh huy động trên thị trường vốn, bù đắp vào kênh vay tín dụng của ngân hàng trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước quản lý thận trọng đối với tăng trưởng tín dụng, đặc biệt là tăng trưởng tín dụng đối với khối doanh nghiệp bất động sản.
Tuy nhiên, theo ông Dương, tình hình trái phiếu doanh nghiệp như hiện nay và sự gia tăng của các nhà đầu tư cá nhân vào thị trường, đặc biệt là những nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ không có khả năng phân tích tình hình tài chính sẽ là rủi ro tiềm ẩn đối với thị trường và chính nhà đầu tư.
Ông Dương cho biết, Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan bao gồm cả Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục giám sát, kiểm tra, phạt vi phạm hành chính đối với những vi phạm trên thị trường.
Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, ông Trần Văn Dũng cũng nhìn nhận, bản chất của thị trường chứng khoán là một kênh dẫn vốn và phát hành trái phiếu cũng là một kênh huy động vốn rất quan trọng.
Theo ông Dũng, trong cơ cấu vốn của doanh nghiệp có vốn vay, vốn phát hành trái phiếu (vốn nợ) và phát hành cổ phiếu (vốn chủ). Việc cân bằng được cơ cấu tốt nhất giữa 3 khoản mục này là rất quan trọng cho phát triển của doanh nghiệp.
Ông Dũng cho rằng, nếu doanh nghiệp phát hành cổ phiếu quá nhiều thì sẽ tăng thêm áp lực về cơ cấu cổ đông, áp lực về trả nợ, trả cổ tức cũng sẽ tăng. Bên cạnh đó, mấy năm gần đây tăng trưởng tín dụng liên tục giảm, đây cũng là chính sách và chủ trương lớn của Ngân hàng Nhà nước, là điều kiện tự nhiên để thị trường trái phiếu phát triển.
Thực tế, 2 - 3 năm vừa qua, thị trường trái phiếu phát triển rất mạnh và Bộ Tài chính cũng như Ủy ban Chứng khoán cho rằng đó là bước phát triển lành mạnh và tất yếu.
"Tuy nhiên, qua theo dõi chúng tôi thấy rằng, Bộ Tài chính có cảnh báo và Ủy ban Chứng khoán cũng có cảnh báo cho một số hiện tượng phát hành trái phiếu chưa thực sự lành mạnh và hàm chứa những rủi ro", ông Dũng nói.
Ông Dũng lấy ví dụ một doanh nghiệp rất nhỏ, nhưng tự nhiên phát hành lượng trái phiếu rất lớn, hoặc có những đợt phát hành trái phiếu mà doanh nghiệp phát hành có báo cáo tài chính, nguồn trả nợ không rõ ràng; hoạt động kinh doanh không hiệu quả, tài sản đảm bảo không có hoặc không được định giá một cách chắc chắn thì đây là những rủi ro cho nhà đầu tư.
Theo người đứng đầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, đây là cảnh báo cho những đợt phát hành và các nhà đầu tư phải tìm hiểu rõ khi tham gia mua trái phiếu chứ không phải là cảnh báo sự phát triển về thị trường trái phiếu.
Ông Dũng cho rằng, khi nhận thấy có rủi ro cho công chúng đầu tư thì thứ nhất cơ quan quản lý phải có sự cảnh báo, thứ hai là cơ quan quản lý cần hoàn thiện cơ sở pháp lý.
Thực tế, Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 81/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 163/2018/NĐ-CP ngày 4/12/2018 quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Nghị định này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/9/2020.
Theo nghị định này, mức dư nợ trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ tại thời điểm phát hành (bao gồm cả khối lượng dự kiến phát hành) không được vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu, theo báo cáo tài chính quý gần nhất tại thời điểm phát hành được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Trước đó, dự thảo của Bộ Tài chính đưa ra con số giới hạn là 3 lần.
Số lần phát hành trái phiếu cũng sẽ bị siết lại sau khi Nghị định mới có hiệu lực. Theo đó, đợt phát hành sau phải cách đợt phát hành trước tối thiểu 6 tháng, mỗi doanh nghiệp chỉ có thể phát hành 1-2 đợt mỗi năm.
Doanh nghiệp có thể tách nhiều lần phát hành trong mỗi đợt, nhưng quy định mới cũng yêu cầu mỗi đợt phát hành phải hoàn thành trong thời hạn 90 ngày kể từ ngày công bố thông tin. Trái phiếu phát hành trong một đợt phát hành phải có cùng điều kiện, điều khoản.
Ngoài ra, trái phiếu doanh nghiệp phát hành tại thị trường trong nước bị hạn chế giao dịch trong phạm vi dưới 100 nhà đầu tư trong vòng một năm, sau đó được giao dịch không hạn chế.
Nghị định cũng quy định Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể về chế độ công bố thông tin đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu, tổ chức lưu ký cung cấp thông tin định kỳ hàng tháng, hàng quý, năm về tình hình đăng ký, lưu ký trái phiếu cho Sở Giao dịch chứng khoán để Sở giao dịch chứng khoán tổng hợp báo cáo Bộ Tài chính.
Để thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển minh bạch, ổn định và hiệu quả, người đứng đầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, ông Trần Văn Dũng cũng cho biết, ngành chứng khoán sẽ thực hiện xây dựng thị trường trái phiếu riêng biệt. Vì theo ông, nếu xây dựng được thị trường trái phiếu doanh nghiệp chuyên biệt thì doanh nghiệp phải đưa trái phiếu lên thị trường giao dịch, từ đó sẽ tạo ra sự công khai, minh bạch hơn và rủi ro thị trường sẽ giảm xuống.
"Đây là những việc phải làm và là một trong những nội dung mà cơ quan quản lý phải tập trung làm trong thời gian tới", ông Dũng nói.
Trong khi đó, ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính nêu quan điểm, mục tiêu của cơ quan quản lý hướng đến không phải là thắt chặt hay là nới lỏng phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Cơ quan quản lý quan tâm đến việc xây dựng một khung khổ pháp lý để đảm bảo khuyến khích được doanh nghiệp, tạo điều kiện cho doanh nghiệp huy động được vốn, nhưng cũng phải đảm bảo sự minh bạch và tuân thủ quy định pháp luật, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trên thị trường trái phiếu.
Dư nợ phát hành trái phiếu nhiều doanh nghiệp bất động sản gấp 30-47 lần vốn tự có Bộ Tài chính cho biết, dư nợ phát hành trái phiếu của một số doanh nghiệp thuộc nhóm bất động sản ở mức cao, một số doanh nghiệp ở mức rất cao, gấp từ 30 - 47 lần vốn tự có. Nhóm bất động sản "quán quân" phát hành trái phiếu Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong 4 tháng đầu năm...