Biến thể ‘kháng vaccine’ Mu đã biến mất như thế nào
Biến thể Mu từng gây lo ngại vì khả năng kháng vaccine đã không còn được phát hiện ở bất cứ đâu trên thế giới trong hơn nửa tháng qua.
Các nhà khoa học cầm mô hình minh họa các biến thể virus gây bệnh COVID-19 khác nhau. Ảnh: Getty Images
Vào tháng 9, thông tin về một biến chủng COVID-19 mới, có tên Mu, hay B.1.621, được cho là có khả năng tránh được miễn dịch, đã khiến thế giới bàng hoàng.
Cố vấn về dịch COVID-19 của Tổng thống Mỹ Joe Biden, Tiến sĩ Anthony Fauci khi đó nói với các phóng viên: “Biến thể này mang một loạt các đột biến cho thấy nó sẽ trốn tránh một số kháng thể nhất định, không chỉ là kháng thể đơn dòng, mà cả kháng thể trong huyết thanh và vaccine”. Tuy nhiên, ông Fauci cũng cho rằng “không có nhiều dữ liệu lâm sàng về điều đó, mà chủ yếu là các dữ liệu từ phòng thí nghiệm”.
Vào thời điểm đó, kịch bản một biến thể kháng vaccine đã gây ra làn sóng lo sợ khắp thế giới. Biến thể Delta đã được biết là có khả năng kháng vaccine cao hơn so với virus SARS-CoV-2 gốc. Liệu biến thể Mu, phát hiện lần đầu tiên ở Colombia, có thể còn tệ hơn Delta không? Mu có những đột biến đặc biệt, liên quan đến khả năng chống lại miễn dịch, cũng như một đột biến có tên P681H liên quan đến đẩy nhanh tốc độ lây lan.
Nhưng hiện tại, gần một tháng sau – không lâu sau khi Tổ chức Y thế Thế giới (WHO) đưa Mu vào danh sách các biến thể “đáng quan tâm” – dữ liệu từ trang theo dõi dịch bệnh outbreak.info cho biết biến thể Mu đã không còn được phát hiện ở Mỹ, hay bất kỳ đâu trên thế giới kể từ ngày 21/9/2021.
Mu có còn là mối đe dọa không?
Liệu điều đó có đồng nghĩa Mu không còn là một mối đe dọa? Câu trả lời ngắn gọn là: có thể. Nhưng Joseph Fauver, nhà khoa học tại Trường Y tế Công cộng Yale (Mỹ), sẽ không đi xa tới mức nói rằng nó đã “bị xóa sổ” như một số bản tin đã đề cập.
“Nói rằng nó đã ‘bị xóa sổ’ có nghĩa là chúng ta, loài người, đã cố gắng biến điều đó thành hiện thực. Còn thực tế điều đã xảy ra là Mu đã bị biến thể Delta cạnh tranh quá triệt để” – ông Fauver giải thích.
Một xu hướng tương tự đã được chứng kiến với biến thể Alpha, hay B.1.1.7 , lần đầu được phát hiện ở Anh. Theo outbreak.info (một cơ sở dữ liệu y tế công cộng về COVID-19 thu thập dữ liệu bộ gien từ Sáng kiến GISAID), biến thể Alpha được phát hiện lần gần đây nhất ở Mỹ vào ngày 17/9/2021 và lần gần nhất được phát hiện trên thế giới là vào ngày 21/9/2021.
Nhân viên y tế tiêm vaccine COVID-19 cho người cao tuổi ở Mỹ. Ảnh: AP
Video đang HOT
Như ông Fauver giải thích, những thời điểm nói trên là vào lần phát hiện gien cuối cùng của mỗi biến thể, trong các mẫu ngẫu nhiên từ bệnh nhân COVID-19. Do không phải tất cả các ca nhiễm đều được lấy mẫu và xét nghiệm DNA, nên không có cách nào để biết chắc chắn tuyệt đối các biến thể có thực sự còn tồn tại hay không, đặc biệt là khi tỷ lệ ca dương tính với COVID-19 vẫn còn cao.
Nhưng trên thực tế, nhiều tuần trôi qua, biến thể Delta tiếp tục thống trị trên toàn thế giới.
Nhìn từ một góc độ nào đó thì sự thống trị của Delta so với các chủng khác có thể là một điều may mắn. Delta lây lan nhanh hơn 50% so với Alpha và dễ lây hơn 50% so với các biến thể trước đó. Tuy nhiên, biến thể Mu lại chắc chắn có một loạt các đột biến đáng lo ngại của riêng nó.
Tiến sĩ Fauver nói: “Biến thể Mu chứa một loạt đột biến rất đáng ngại. Các đột biến ở chúng, đặc biệt là trong gien gai và vùng liên kết thụ thể, có vẻ tránh né hệ miễn dịch hơn so với một số biến thể ‘đáng quan tâm’ khác”. “Nếu không vì sự thống trị của biến thể Delta, nó có thể gây lo ngại nhiều hơn, và có thể đã đạt đến tần số [lây nhiễm] cao hơn rất nhiều”.
Nếu đúng như vậy, thì tại sao biến thể Delta lại chiến thắng?
Nhà khoa học Fauver giải thích: “Tôi có thể tự tin nói rằng biến thể Delta dễ lây lan hơn, nhưng chính xác lý do tại sao thì vẫn chưa có câu trả lời, và giới khoa học vẫn còn nhiều điều để làm”. Ông suy đoán việc biến thể Delta chiến thắng có thể liên quan đến điều gì đó đang xảy ra ở cấp độ phân tử.
Nếu các biến thể từng hoành hành ở giai đoạn đầu của đại dịch về cơ bản đã chết, và Delta là biến thể thống trị trên toàn thế giới, thì điều đó liệu có nghĩa là biến thể Delta có thể còn tồn tại lâu dài?
Hiện các nhà khoa học vẫn chưa chắc về điều này. Bởi các virus RNA như SARS-CoV-2 luôn đột biến. Mặc dù về mặt kỹ thuật, biến thể virus cũ không tồn tại, nhưng bản chất của chúng là đột biến và tiến hóa khi lây nhiễm vào tế bào của vật chủ và nhân bản.
Hình ảnh phóng đại trong thí nghiệm vô hiệu hóa biến thể Mu bằng huyết thanh dưỡng bệnh và vaccine. Ảnh: Getty Images
Trên thực tế, biến thể Delta cũng đã bị đột biến, chỉ là chưa rõ ràng đối với con người. Và nói chung, tốc độ đột biến xảy ra phụ thuộc vào virus.
Sasan Amini, người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành của Clear Labs, một công ty tư nhân về gien, cho biết: “Virus nhân bản, tồn tại và truyền gien của chúng cho thế hệ tiếp theo bằng cách tạo ra nhiều bản sao hơn của chính chúng. Quá trình sao chép này không phải là một quá trình hoàn hảo, có nghĩa là trong khi đang thực hiện sao chép, các lỗi cũng sẽ được đưa vào. Nhưng những lỗi này đang được sửa chữa và kết quả của việc đó thực sự tạo ra các bản sao gần như giống hệt nhau”.
Theo ông Amini, nhiều đột biến bị loại bỏ trong quá trình chọn lọc tự nhiên, nhưng đôi khi, đột biến sẽ tạo được lợi thế cạnh tranh, như với biến thể Delta.
“Những dị nhân đó thực sự tái tạo nhanh hơn, dễ lây nhiễm hơn, và cuối cùng trở thành một lực lượng phổ biến hơn theo thời gian”, ông Amini nói.
Chuyên gia này cho biết một số đột biến của Delta tương tự như Mu, nhưng không phải tất cả.
Điều đó nói lên rằng, có khả năng biến thể Delta sẽ biến đổi thành một biến thể gì đó khác nữa.
Điều này cũng có nghĩa là một sự tái sinh thậm chí còn tồi tệ hơn của biến thể Delta có thể đang chờ đợi.
Tiến sĩ Fauver cho biết ông không làm trong lĩnh vực “kinh doanh dự đoán”, nhưng cho rằng rất nhiều đột biến được tìm thấy trong các biến thể “đáng quan tâm” đang được chia sẻ, vì chúng có chung một “tiết mục”. “Liệu có một số đột biến mới đang chờ được tìm thấy, để làm cho virus thậm chí còn nguy hiểm hơn? Tôi không biết. Nhưng biến thể Delta là một loại virus thực sự tồi tệ, và tôi hy vọng nó không trở nên tồi tệ hơn thế này nữa”, ông Fauver nói.
Thế giới đã ghi nhận trên 228,5 triệu ca nhiễm virus SARS-CoV-2
Theo trang thống kê worldometers.info, tính đến 22h00 ngày 18/9, thế giới đã ghi nhận tổng cộng 228.547.886 ca nhiễm virus SARS-CoV-2, trong đó có 4.695.452 ca tử vong.
Số ca phục hồi trên thế giới hiện là 205.161.505 người. Tuy nhiên, vẫn còn 100.476 bệnh nhân trong tình trạng nguy kịch.
Nhân viên y tế điều trị cho bệnh nhân COVID-19 tại trung tâm y tế ở Houston, Texas (Mỹ). Ảnh: Getty Images/TTXVN
Mỹ là quốc gia bị ảnh hưởng nhất thế giới. Số ca nhiễm tại đây chiếm 1/5 tổng số ca trên thế giới, trong khi số ca tử vong chiếm hơn 1/7 thế giới. Ấn Độ ghi nhận nhiều ca nhiễm thứ hai thế giới (33.417.390 ca), tuy nhiên Brazil có số ca tử vong cao thứ hai thế giới (589.744 ca). Ngoài 3 nước trên, các nước trong danh sách 10 nước bị ảnh hưởng nhất thế giới nằm rải rác khắp các châu lục. Anh và Nga mỗi nước hiện đã ghi nhận trên 7,2 triệu ca nhiễm, tiếp đến là Pháp và Thổ Nhĩ Kỳ - mỗi nước có trên 6,7 triệu ca...
Châu Á là khu vực ghi nhận nhiều ca nhiễm nhất, hiện đã lên tới 73.849.487 ca. Châu Âu đứng thứ hai với 57.473.575 ca nhiễm. Con số này ở khu vực Bắc Mỹ là trên 51 triệu ca trong khi ở Nam Mỹ là trên 37 triệu ca. Châu Phi ít bị ảnh hưởng hơn nhưng số ca nhiễm cũng đã lên tới trên 8,2 triệu ca và châu Đại Dương có trên 200.000 ca nhiễm.
Xét theo số ca tử vong, châu Âu đứng đầu với 1.201.834 ca, tiếp đến là Nam Mỹ với 1.145.510 ca. Con số này ở châu Á và Bắc Mỹ là trên 1 triệu ca. Tại châu Âu, các nước Nga, Anh, Italy và Pháp đều đã ghi nhận trên 110.000 ca tử vong do dịch COVID-19. Những nước ghi nhận trên 110.000 ca tử vong ở châu Mỹ gồm Mexico, Peru, Colombia và Argentina. Số liệu tương tự được ghi nhận ở 2 nước châu Á là Iran và Indonesia.
Toàn châu Âu hiện có 11.857 bệnh nhân COVID-19 phải điều trị tích cực. Tổng số ca phục hồi hiện là 52.592.075 ca. Kể từ ngày 1/10, Bỉ sẽ không bắt buộc đeo khẩu trang tại các cửa hàng, quán cà phê, nhà hàng nhưng vẫn duy trì quy định này trên các phương tiện công cộng, nhà ga, sân bay và các cơ sở chăm sóc sức khỏe. Ngoài ra, từ ngày 1/10, các nhà hàng và câu lạc bộ thể thao sẽ kiểm tra giấy chứng nhận tiêm phòng đầy đủ của khách hàng và những người tham dự sự kiện lớn (500 người trở lên trong không gian kín và 750 người trở lên trong không gian mở).
Về phần mình, Anh đã điều chỉnh các biện pháp phòng dịch với du lịch nước ngoài nhằm khôi phục cuộc sống theo trạng thái bình thường mới. Bộ trưởng Giao thông Grant Shapps cho biết sẽ bỏ hệ thống phân loại danh sách các nước "đỏ, xanh, vàng" theo nguy cơ về dịch bệnh COVID-19. Thay vào đó, sẽ chỉ có 2 danh sách đơn giản hơn là những điểm đến có "nguy cơ cao" và "nguy cơ thấp". Việc xét nghiệm COVID-19 bắt buộc cũng được hủy bỏ với khách du lịch đã tiêm phòng đầy đủ, giúp họ giảm bớt chi phí đáng kể này.
Cùng ngày, các chuyên gia y tế Italy tuyên bố nước này đã kiểm soát được làn sóng lây nhiễm thứ tư sau khi tỷ lệ lây nhiễm giảm mạnh trong 2 tuần qua. Theo ông Silvio Brusaferro, Chủ tịch Viện Y tế cấp cao Italy (ISS), số ca lây nhiễm tại Italy được duy trì ở mức thấp nhờ các chiến dịch tiêm vaccine. Dữ liệu chính thức mới nhất cho thấy Chỉ số lây nhiễm (RT) của Italy đã giảm xuống 0,85 trong 14 ngày (25/8-7/9), từ 0,92 của tuần trước đó. Chỉ số RT dưới 1 có nghĩa là tỷ lệ lây nhiễm đang giảm. Tuy nhiên, Tiến sĩ Nino Cartabellotta cảnh báo xu hướng giảm số ca lây nhiễm có thể không kéo dài. Ông nói thêm: "Mùa thu đến và việc mở cửa trở lại trường học cho 9,4 triệu người, ngoài những trẻ dưới 12 tuổi chưa được tiêm dù chỉ một liều vaccine, có một nguy cơ tái bùng phát tình trạng lây nhiễm và gia tăng số ca nhập viện do COVID-19".
Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho trẻ em tại một điểm tiêm chủng ở Phnom Penh, Campuchia, ngày 17/9/2021. Ảnh: THX/TTXVN
Tại châu Á, tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp. Lào ghi nhận ngày có số ca nhiễm mới COVID-19 cao nhất từ đầu dịch. Theo Bộ Y tế, trong 24 giờ qua, Lào ghi nhận 466 ca mắc mới COVID-19, trong đó có tới 383 ca cộng đồng. Đây là số lượng ca nhiễm mới cao nhất trong một ngày được ghi nhận tại Lào kể từ khi dịch bệnh bùng phát.
Tại Campuchia, 23 học sinh đã có kết quả xét nghiệm dương tính với virus SARS-CoV-2 sau khi đa số các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông tại Phnom Penh mở cửa trở lại hai ngày trước đó. Để ngăn dịch bệnh lây lan, 5 trường đã đóng cửa các lớp học có học sinh mắc COVID-19.
Về phần mình, các trường tiểu học của Singapore sẽ chuyển sang học trực tuyến trong vòng 10 ngày. Theo thông báo của Bộ Giáo dục nước này, quyết định nói trên nhằm đảm bảo an toàn cho kỳ thi quốc gia của các em học sinh lớp 6 trong bối cảnh Singapore ghi nhận 935 ca nhiễm COVID-19 trong ngày 17/9, mức cao nhất kể từ tháng 4 năm ngoái. Việc số ca nhiễm tăng trở lại sau khi nới lỏng một số biện pháp hạn chế phòng dịch COVID-19 đã buộc Singapore tạm dừng mở cửa thêm nữa. Hiện hơn 80% dân số Singapore đã được tiêm vaccine ngừa COVID-19.
Trong khi đó, Thái Lan cân nhắc nới lỏng thêm các biện pháp để thích ứng lâu dài với dịch bệnh. Thủ tướng Prayut Chan-o-cha đang lên kế hoạch chấm dứt những biện pháp hạn chế đối với một số hoạt động, coi đó là một phần trong mục tiêu sống chung với COVID-19. Tính đến ngày 17/9, Thái Lan đã tiêm được hơn 42,7 triệu liều vaccine ngừa COVID-19, trong đó hơn 28,4 triệu người được tiêm mũi đầu tiên và hơn 14,2 triệu người được tiêm mũi thứ hai (chiếm khoảng 21,58% dân số).
Nhân viên y tế tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho người dân ở Bangkok, Thái Lan ngày 17/9/2021. Ảnh: THX/TTXVN
Liên quan đến vấn đề vaccine, Mỹ khuyến nghị tiêm liều tăng cường cho người trên 65 tuổi và nhóm có nguy cơ cao. Trong cuộc bỏ phiếu thứ hai, hội đồng các chuyên gia độc lập tư vấn cho Cơ quan Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) nhất trí khuyến nghị cho phép sử dụng khẩn cấp liều vaccine của hãng Pfizer/BioNTech tăng cường đối với những người từ 65 tuổi trở lên và những người thuộc nhóm có nguy cơ cao bị mắc COVID-19 nghiêm trọng sau 6 tháng kể từ khi tiêm đầy đủ.
Khuyến nghị trên nhận được sự ủng hộ của toàn bộ các thành viên trong hội đồng. Tuy nhiên, đây chỉ là một bước trong quá trình phê duyệt và Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) của Mỹ sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc có tiêm liều vaccine ngừa COVID-19 bổ sung hay không. Theo kế hoạch, CDC sẽ có một cuộc họp với các cố vấn vaccine vào ngày 22- 23/9. Giới chức y tế Campuchia cũng đang cân nhắc tiêm vaccine ngừa COVID-19 mũi thứ tư cho người dân, dựa vào nghiên cứu và diễn biến của dịch bệnh trong nước.
Ngày 18/9, Cơ quan Quản lý dược phẩm và sản phẩm Chăm sóc sức khỏe của Anh (MHRA) khẳng định vaccine không ảnh hưởng đến chu kỳ hay khả năng sinh sản của phụ nữ. Các thử nghiệm cho thấy tiêm chủng không làm thay đổi cơ hội mang thai tự nhiên hoặc trong quá trình điều trị sinh sản của phụ nữ. Đại học Sản khoa và Phụ khoa Hoàng gia (RCOG) cho biết tiêm chủng là "biện pháp bảo vệ tốt nhất" chống lại COVID-19, đặc biệt đối với phụ nữ có kế hoạch mang thai, bởi phụ nữ mang thai chưa được tiêm phòng có nguy cơ bị mắc bệnh nặng do COVID-19 cao hơn những phụ nữ khác trong cùng độ tuổi.
Biến thể 'kháng vaccine' Mu xuất hiện ở cả 50 tiểu bang Mỹ Biến thể Mu của virus SARS-CoV-2 đã được xác nhận xuất hiện ở toàn bộ 50 tiểu bang của Mỹ sau khi ca nhiễm mới nhất được ghi nhận ở bang Nebraska. Nghiên cứu cho thấy biến thể Mu có khả năng kháng lại sự vô hiệu hóa bằng huyết thanh từ bệnh nhân COVID-19 và vaccine cao hơn so với các biến...