Biển Đen: Điểm nóng địa chính trị mới trước nguy cơ leo thang căng thẳng

Cạnh tranh chiến lược ngày càng khốc liệt tại Biển Đen khi NATO mở rộng giám sát, EU công bố chiến lược mới, còn đối thoại chính trị Nga – phương Tây hoàn toàn đóng băng.

Tàu chiến Mỹ trong một cuộc tập trận ở Biển Đen. Ảnh: Hạm đội 6 Mỹ/ Lực lượng Hải quân Mỹ tại châu Âu và châu Phi (c6f.navy.mil)

Theo báo Izvestia (Nga) ngày 28/7, Biển Đen, một khu vực chiến lược quan trọng, đang trở thành tâm điểm của những căng thẳng địa chính trị gia tăng, với các hoạt động quân sự hóa ngày càng mạnh mẽ từ NATO và Liên minh châu Âu (EU). Izvestia dẫn lời ông Vladislav Maslennikov , Vụ trưởng Vụ Hợp tác châu Âu thuộc Bộ Ngoại giao Nga lưu ý, NATO đã mở rộng đáng kể các hoạt động thu thập thông tin tình báo và tích cực nâng cấp cơ sở hạ tầng quân sự tại Bulgaria và Romania . Cùng lúc đó, EU cũng đang thể hiện một mức độ hoạt động đáng báo động, với chiến lược mới nhằm biến Biển Đen thành chiến trường đối đầu trực tiếp với Nga. Tình hình này đang làm gia tăng lo ngại về an ninh hàng hải, thương mại quốc tế và nguy cơ đối đầu quân sự trực tiếp.

Ông Maslennikov giải thích rằng sự hiện diện quân sự của NATO tại khu vực Biển Đen đang mở rộng, được biện minh bằng “mối đe dọa từ Nga”. Ông cho biết liên minh này tuyên bố Biển Đen nằm trong phạm vi trách nhiệm của mình, đã tăng cường đáng kể các hoạt động trinh sát và giám sát, đồng thời có kế hoạch mở rộng giám sát vệ tinh khu vực này. Điều đó cho thấy một sự dịch chuyển đáng kể trong cách tiếp cận an ninh của NATO đối với khu vực, từ phòng thủ sang một tư thế chủ động hơn trong việc thu thập thông tin tình báo và giám sát.

Không chỉ NATO, EU cũng đang thể hiện vai trò ngày càng lớn trong việc định hình địa chính trị Biển Đen. Cuối tháng 5 vừa qua, Ủy ban châu Âu đã công bố một chiến lược mới cho khu vực, vạch ra các kế hoạch nhằm tăng cường vai trò địa chính trị của EU như một đối tác đáng tin cậy. Tuy nhiên, ông Maslennikov cảnh báo rằng chiến lược này dựa trên một dự án địa chính trị nhằm đảm bảo an ninh khu vực và “củng cố dân chủ theo các giá trị phương Tây”, với mục tiêu rõ ràng là “đẩy Nga ra khỏi khu vực”. Ông Maslennikov cũng nhận định rằng các quốc gia ven biển chỉ đóng vai trò là “bệ phóng cho tham vọng chính trị của EU”, bất chấp thực tế Nga là một trong những cường quốc chủ chốt ở Biển Đen.

Các chuyên gia Nga cũng đã lên tiếng cảnh báo về những hệ lụy nghiêm trọng của tình trạng quân sự hóa Biển Đen. Nhà phân tích Tigran Meloyan tại Trung tâm Nghiên cứu Địa Trung Hải thuộc Trường Kinh tế Cao cấp Moskva cho biết, khi hoạt động quân sự hóa gia tăng, nguy cơ xảy ra các sự cố quân sự liên quan đến Nga và các nước NATO ngày càng tăng. Mặc dù chuyên gia này nhấn mạnh rằng một cuộc tấn công trực tiếp, có chủ đích từ bất kỳ bên nào vẫn khó có thể xảy ra, nhưng sự gia tăng các hoạt động quân sự gần nhau chắc chắn sẽ làm tăng khả năng xảy ra những tính toán sai lầm hoặc sự cố ngoài ý muốn.

Trước tình hình căng thẳng này, nhà phân tích chính trị Dmitry Sidorov nêu quan điểm rằng để giảm nguy cơ xảy ra xung đột quân sự trực tiếp, một cuộc đối thoại chính trị giữa các bên là điều cần thiết. Tuy nhiên, ông Sidorov cũng chỉ ra một thực tế đáng lo ngại: “Đối thoại chính trị Nga – NATO đã hoàn toàn bị cắt đứt từ vài năm trước, và trong hoàn cảnh hiện tại, việc khôi phục lại dường như là không thực tế”.

Mặc dù đối thoại cấp cao giữa Nga và NATO đang bế tắc , ông Sidorov lưu ý Nga vẫn tiếp tục hợp tác với từng quốc gia thành viên NATO và EU. Ông khẳng định điều này “rất quan trọng, nhưng chưa đủ để thiết lập các quy tắc hợp tác mới làm hài lòng tất cả các bên”. Đặc biệt, chuyên gia này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì đối thoại với Thổ Nhĩ Kỳ, bao gồm cả vấn đề tuân thủ Công ước Montreux – một thỏa thuận quốc tế quan trọng điều chỉnh việc đi lại qua eo biển Thổ Nhĩ Kỳ, có tác động trực tiếp đến hoạt động hải quân ở Biển Đen.

Tóm lại, Biển Đen đang trở thành một khu vực địa chính trị phức tạp và đầy rủi ro. Sự gia tăng hiện diện quân sự và tham vọng địa chính trị của các bên đang đẩy khu vực này đến bờ vực của những căng thẳng tiềm tàng. Việc thiếu vắng đối thoại chính trị trực tiếp giữa các cường quốc càng làm tăng nguy cơ xảy ra những sự cố không mong muốn. Để đảm bảo ổn định và an ninh, việc tìm kiếm các kênh đối thoại và thiết lập các quy tắc hợp tác rõ ràng là điều cấp bách hơn bao giờ hết.