Bí quyết dưỡng sinh trong mùa thu

Mỗi mùa chúng ta đều có phương pháp dưỡng sinh phù hợp, để cơ thể luôn ở trạng thái tốt nhất.

Vậy đâu là bí quyết dưỡng sinh vào mùa thu ?

1. ‘Âm bình dương bí’ – nguyên lý dưỡng sinh trong mùa thu

Mùa thu không chỉ là thời điểm chuyển giao của thiên nhiên mà còn là giai đoạn lý tưởng để cân bằng âm dương trong cơ thể. Theo triết lý trong Nội kinh, Âm bình dương bí nhấn mạnh rằng trạng thái cân bằng này là điều kiện thiết yếu để duy trì sức khỏe .

Mùa thu của năm cũng giống như buổi chiều của một ngày, là thời điểm dương tiêu âm trưởng dương khí thu dần vào bên trong, âm khí dần khởi sắc. Thời tiết mùa thu thất thường: Ngày nóng , đêm lạnh; cây cối vàng lá, khô héo; mặt đất nứt nẻ. Con người cũng thường có biểu hiện như rụng tóc , khô da , khô họng , khát nước…

Trong cơ thể người, tạng Phế tương ứng với tiết khí mùa thu (hành Kim), mà Phế chủ hô hấp. Vì vậy, sự biến động khí hậu mùa thu rất dễ gây ra các bệnh liên quan đến tạng Phế như ho, viêm phổi , hen suyễn , cảm cúm …

Theo Y học cổ truyền, nguyên tắc dưỡng sinh trong mùa thu là ‘Âm bình dương bí’: Khí bình hòa, dương khí kiên cố, tinh thần sẽ yên ổn tốt đẹp. Trong câu này, ‘bình’ và ‘bí’ có ý nghĩa tương đương nhau: ‘bình’ là bình hòa, bình ổn; ‘bí’ là chặt chẽ, kiên cố. Âm dương trong cơ thể con người cũng như ngoài tự nhiên tuy là hai mặt đối lập nhưng luôn cần sự cân bằng, tương hỗ, không thể tách rời.

Thiền – một loại hình vận động nhẹ nhàng, thích hợp vào mùa thu.

Âm khí ở bên trong bế tàng, dương khí ở bên ngoài bảo hộ âm dương cân bằng thì khỏe mạnh; ngược lại, nếu âm dương mất cân bằng là nguyên nhân gây ra bệnh tật. Biết được điều này, thông qua việc điều hòa âm dương, người chưa có bệnh có thể phòng bệnh, thầy thuốc có thể trị bệnh cứu người. Những người hiểu và thực hành điều hòa âm dương sẽ có cơ thể khỏe mạnh; ngược lại, người không điều hòa âm dương sẽ nhanh già yếu.

Lúc đầu, con người sinh ra đều có cơ thể khỏe mạnh như nhau, nhưng sau đó có người vẫn khỏe mạnh, có người lại nhanh chóng già yếu. Người không chú trọng điều hòa âm dương thường cảm thấy tinh lực không đủ, người chú trọng điều hòa âm dương thường cảm thấy tinh lực dồi dào. Tinh lực dồi dào tai thính, mắt tinh, người nhẹ nhõm khỏe mạnh, người già mà sức như trai tráng, người trẻ đã khỏe càng khỏe hơn.

2. Tính chất gây bệnh và đặc điểm của táo tà

Táo tà là chủ khí của mùa thu, có tính chất và đặc điểm như sau:

- Táo tính khô hanh, sáp trệ (gây tắc nghẽn), dễ gây tổn thương tân dịch. Táo tà xâm nhập cơ thể gây tổn thương tân dịch với biểu hiện: Môi miệng khô, mũi họng khô, da khô ráp, thậm chí bong vảy, lông tóc khô, tiểu tiện ít, đại tiện táo bón.

- Táo dễ gây thương tổn tới Phế: Phế tính thanh khiết, nhu nhuận mà sợ táo. Phế chủ hô hấp, trao đổi khí với tự nhiên, bên ngoài liên hệ với bì mao, khai khiếu ra mũi. Do đó, táo tà thường xâm nhập vào từ mũi miệng. Táo tà phạm Phế làm Phế tân tổn thương gây rối loạn chức năng phát tán khí với biểu hiện: Ho khan ít đàm, đàm dính khó khạc; nếu nặng có thể đau tức ngực, suyễn…

Húng chanh – thảo dược giúp giảm tình trạng ho suyễn vào mùa thu.

3. Một số vấn đề cần lưu ý trong phép dưỡng sinh vào mùa thu

3.1. Về sinh hoạt

Ba tháng mùa thu, chúng ta nên ngủ sớm, dậy sớm. Ngủ sớm để tránh phong hàn buổi tối và thuận với tính thu liễm dương khí, nuôi dưỡng âm khí. Dậy sớm để hưởng không khí trong lành ban mai và để Phế khí được thông đạt.

Vận động trong tiết trời mùa thu cũng nên nhẹ nhàng, chậm rãi để dương khí được thu liễm vào trong như tập thiền, yoga, đi bộ… Tránh vận động mạnh, quá sức, toát nhiều mồ hôi, đặc biệt là vào chiều tối, tránh gây mất tân dịch, hao tổn phần âm của cơ thể.

3.2. Về dinh dưỡng

Theo nguyên tắc ‘thu liễm, dưỡng âm’, mùa thu nên ăn những thực phẩm bổ âm, sinh tân, nhuận phế như: Củ sen, củ mài, củ cải, dâu tằm, lê, ngân nhĩ, tổ yến, mật ong…

Tránh ăn nhiều thực phẩm cay nóng, gây khô táo và phát tán dương khí như: Gừng, quế, hành, tỏi…

Các loại thảo dược giúp giảm tình trạng viêm phổi, ho suyễn vào mùa thu như: Húng chanh, quất, lê, chanh đào, ô mai, lá hẹ, hoa đu đủ đực… Mọi người có thể chưng cách thủy cùng đường phèn, mật ong hoặc cô đặc dạng siro để sử dụng lâu dài.

3.3. Về thần chí

Mùa thu đến, chúng ta cũng cần đưa thần chí quay về bên trong nhiều hơn, giữ tâm thái bình hòa, lạc quan, vui vẻ. Tránh sự u sầu, buồn phiền mà sinh uất ức, lo âu. Chỉ có như vậy chúng ta mới giữ được Tinh – Khí – Thần đầy đủ và mạnh khỏe.