Bí ẩn ‘nghĩa địa tàu cổ’ ở vùng biển Bình Châu
Từ hơn 20 năm trước, ngư dân Quảng Ngãi đã phát hiện các tàu chứa “ kho cổ vật” bị chìm ở vùng biển Bình Châu. Tất cả chúng đều có dấu hiệu bị cháy nham nhở và các nhà khoa học đến giờ vẫn chưa giải mã được.
Làng chài Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi) phía trước tiếp giáp với biển, sau lưng là những triền cát cao sừng sững. Giữa làng lõm sâu hình vòng cung vào sát khu dân cư, người dân địa phương hay gọi là eo biển Vũng Tàu.
Ông Võ Dưng (80 tuổ.i) ở thôn Châu Thuận Biển kể về quá khứ vàng son của làng chài Bình Châu. Ảnh: Trí Tín.
Ông Võ Dưng (80 tuổ.i) ở thôn Châu Thuận Biển cho biết, thuở trước nghe ông bà kể lại ở đây từng có cửa lạch nối thông từ eo biển Vũng Tàu vào gần sát chợ thôn. Tàu thuyền chở hàng hóa, gốm sứ từ ngoài biển men theo con mương này vào bán rồi đổi lấy lương thực, mua nước ngọt quay trở ra biển tiếp tục hành trình về phương Nam.Đến khoảng năm 1945, con mương này bị vùi lấp tạo nên những động cát lớn như ngày nay.
Ông Dưng kể, người dân trong thôn đào móng xây nhà từng phát hiện một số neo tàu bằng gỗ màu đen vùi sâu dưới lớp cát (vết tích của mương Bàn Thủ trước đây). Thậm chí có người đào lên phát hiện hà.i cố.t người đàn ông to lớn, nghi là thủy thủ người nước ngoài chôn cất tại đây sau khi tử nạn trong một vụ chìm tàu. Điều này phần nào lý giải vì sao ở eo biển Vũng Tàu có nhiều tàu thuyền chìm ở ngay sát bờ như vậy.
Theo ngư dân địa phương, họ đã phát hiện ít nhất 7 con tàu chứa cổ vật, khoáng sản chìm ở vùng biển Bình Châu, Bình Trị chứ không dừng lại số 3 con tàu được cơ quan chức năng khảo sát, khai quật công khai từ năm 1999 đến nay. Ông Ngô Khối (69 tuổ.i) ở thôn Châu Thuận Biển nhớ, 20 năm trước, trong lúc lặn hải sản, nhiều ngư dân lần đầu tiên phát hiện con tàu gỗ chứa nhiều cổ vật chìm dưới nước ở khu vực Hòn Nhàn cách bờ khoảng 150m. Sau đó, họ lần lượt phát hiện tàu cổ chìm dưới rạng san hô ở Hòn Khô, đều ở vùng biển Bình Châu cách bờ khoảng 10 m.
Ông Khối mô tả, chiếc tàu này dài khoảng 25 m, ngang hơn 5 m, chở hàng tấn chì (mỗi phiến lớn dài hai gang tay, nặng khoảng 5 kg) nằm vương vãi khắp nơi trên lớp bùn cát đáy biển. Ngư dân trục vớt chì cho vào các bao tải rồi mang vào bờ, sau đó bán lấy tiề.n. Còn xác tàu chi chít vết tích cháy nham nhở sau đó cũng bị sóng đán.h rã nát theo thời gian.
Theo các chuyên gia khảo cổ học, eo biển Vũng Tàu, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn từng là bến trung chuyển sầm uất của tàu thuyền tham gia “con đường tơ lụa” trên biển. Ảnh: Trí Tín.
Video đang HOT
Không chỉ phát hiện tàu chở gốm sứ cổ chìm đắm, nhiều ngư dân còn trục vớt được “kho tiề.n cổ”, làm bằng đồng có lỗ vuông ở giữa và thuộc nhiều niên đại khác nhau, trên con tàu chìm ở vùng biển xã Bình Trị, cách bờ khoảng 500m. “Thoạt đầu lặn thấy con tàu này, anh em ngư dân ai cũng nghĩ gặp được ‘kh.o vàn.g’ nên đổ xô hốt cho vào bao. Đến khi đưa lên bờ mới biết đây là tiề.n đồng thời xưa. Chúng tôi còn vớt được một số khối tiề.n đồng tan chảy, kết dính lại với nhau đen nhẻm màu than tro”, ngư dân Trần Văn Anh thuật lại.
Còn ngư dân Tiêu Viết Lành ở thôn Châu Thuận Biển cho hay, không phải lần nào họ cũng tìm thấy những cổ vật quý giá trên những con tàu chìm. Rùng mình khi nhớ lại chuyện của mình, anh Lành kể, trong một lần lặn tôm nhí ở khu vực Ghềnh Ráng (vùng biển Bình Châu) đã phát hiện hà.i cố.t loài ngựa, hộp sọ người ở trong con tàu đắm. “7 năm về trước, khi lặn thấy hộp sọ người nằm trong phần đáy tàu gỗ dưới đáy biển Ghềnh Ráng, tôi hoảng sợ, tìm mọi cách cố ngoi lên mặt nước bơi vội vào bờ. Khoảng hai năm sau tôi cùng một số ngư dân mới dám quay lại thì không còn thấy hộp sọ ấy đâu nữa”, anh Lành kể.
TS oàn Ngọc Khôi, Phó giám đốc Bảo tàng Tổng hợp Quảng Ngãi nhận định, việc ngư dân liên tục phát hiện nhiều con tàu cổ chìm ở Bình Châu có thể xem vùng biển này là “nghĩa địa tàu cổ”. Các đoàn tàu của thương gia phương Bắc trên đường hành trình về phương Nam, mỗi khi gặp gió bão thường ghé vào eo biển Vũng Tàu neo đậu, trao đổi mua bán, tiếp tế lương thực, nước ngọt…
Các chuyên gia bên xác con tàu chứa “kho cổ vật” 700 tuổ.i còn nguyên vẹn bánh lái, có kiến trúc độc đáo hiếm hoi trên thế giới ở eo biển Vũng Tàu, xã Bình Châu. Ảnh: Trí Tín.
Còn TS Nguyễn Đình Chiến, Phó giám đốc Bảo tàng Lịch sử Việt Nam cho rằng, vùng biển này có thể là nơi tập kết giao thương hàng hóa sầm uất thời xa xưa. Lúc đó các thương lái miền xuôi thường mang đến vải vóc tơ lụa, đồ gốm sứ… rồi sau đó bán buôn, trao đổi để lấy những món hàng khác từ vùng núi chuyển xuống.
Trong khi đó, TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm tiề.n sử Đông Nam Á cho biết thêm, 5 năm trước, một nhà khoa học nước ngoài đã vẽ ra một bản đồ cho những con đường thương mại trên biển, trong đó có mũi tên hướng vào Quảng Ngãi.
Trong hai cuộc khảo sát, khai quật 2 con tàu chìm chứa “kho cổ vật” ở vùng biển Bình Châu vào năm 1999 và tháng 6/2013, các nhà khảo cổ học đều khẳng định hai con tàu cổ này đều bị cháy trước khi chìm xuống biển. “Điều bất ngờ là một số tàu cổ đắm ở vùng biển Bình Châu đều có vết tích cháy đen do hỏa hoạn gây ra. Có thể do các thủy thủ sơ ý hoặc do bị cướp biển tấ.n côn.g”, TS Việt tiên đoán.
“Vì sao rất nhiều thuyền buồm bị chìm ở vùng biển Bình Châu vẫn còn là điều bí ẩn. Các chủ nhân của những con tàu cổ này thuộc quốc gia nào, chất liệu gỗ, kỹ thuật đóng tàu… đến nay đều còn là ẩn số, các nhà khoa học vẫn chưa thể giải mã được”, TS Khôi nói.
Tháng 10 tới, tỉnh Quảng Ngãi dự kiến tổ chức hội thảo tầm quốc gia để thu thập ý kiến các chuyên gia, nhà khảo cổ về kinh nghiệm bảo quản xác tàu cổ và một số vấn đề liên quan đến “nghĩa địa tàu cổ” còn nhiều kỳ bí ở vùng biển nơi đây.
Trí Tín
Theo VNE
Giải mã "nghĩa địa tàu cổ"
Vì sao bãi biển thôn Châu Thuận Biển được mệnh danh "nghĩa địa tàu cổ"? Vì sao những con tàu được tìm thấy đều có vết cháy nham nhở...?
Vớt cổ vật từ một con tàu bị đắm ở thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi
Chỉ trong 2 tháng qua, tại bãi biển thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, 3 chiếc tàu có niên đại từ 400-700 năm đã được phát hiện.
Vớt cổ vật từ một con tàu bị đắm ở thôn Châu Thuận Biển, xã Bình Châu, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi
Có thể còn nhiều tàu cổ
Ngày trước, do thôn Châu Thuận khá rộng nên chính quyền địa phương mới tách ra làm 2 thôn là Châu Thuận Biển và Châu Thuận Nông, dựa vào đặc tính nghề nghiệp của người dân nơi đây.
Xung quanh thôn Châu Thuận Biển được bao bọc bởi những cánh đồng cát mênh mông. Một phía tiếp giáp với vùng phố cổ Thu Xà (huyện Tư Nghĩa), còn phía kia tiếp giáp biển. Ở giữa thôn bị biển khoét sâu vào bên trong nên từ lâu, người ta đã gọi nơi đây là eo biển Vũng Tàu. Một điểm riêng ở bờ biển thôn Châu Thuận Biển là có độ dốc khá lớn, giống như bờ vực nên nhiều tàu thuyền vào đây neo đậu mà không sợ mắc cạn. Theo những người cao niên ở địa phương, vì độ dốc lớn nên từ xa xưa, eo biển Vũng Tàu đã đón rất nhiều tàu thuyền vào neo đậu, tránh gió bão. ến bây giờ, cứ mỗi lần biển động, ngư dân xã Bình Châu cũng đưa tàu thuyền vào đây lưu trú.
Sau khi phát hiện thêm chiếc tàu cổ thứ 2 (ngày 16/8), chiều 19/8, chúng tôi tìm đến nhà ông Trương ., người được mệnh danh là "vua cổ vật" ở xã Bình Châu. Căn nhà cấp 4 trưng bày đầy chén, đĩa, lọ hoa và những đồ gốm sứ do ông . sưu tập được trong cả chục năm nhặt nhạnh ở biển. Ông khẳng định những cổ vật này do chính ông sưu tầm chứ không phải lấy từ con tàu cổ vừa rồi.
Sau đó, ông . đưa chúng tôi xem một chiếc đĩa có đường kính 25 cm, tráng men xanh, in hình hoa lá bên trong và cho biết đây là đồ gốm Chu ậu, khoảng cuối thế kỷ XIV. "Tôi tìm thấy nó cách đây gần 10 năm, trong 1 lần lặn biển. ồ gốm sứ kiểu này, rất nhiều người dân làng chài ở các xã Châu Tân, Châu Me, An Hải của huyện Lý Sơn... có được nhiều mảnh vỡ, ai may mắn thì sở hữu nguyên vẹn" - ông . cho biết.
Theo ông ., dấu tích về những con tàu cổ bị đắm ở eo biển Vũng Tàu rất nhiều vì người dân phát hiện những mảnh vỡ cổ vật tại nhiều địa điểm khác nhau và loại gốm, hoa văn cũng khác.
"Nếu tính từ trước tới nay, đây là con tàu thứ 6 được phát hiện. Năm 1990, chính tôi là người phát hiện ra những mảnh gốm sứ bị vỡ từ con tàu Châu Tân (cách con tàu vừa được phát hiện khoảng 1 km). Sau đó, bà con làng chài đổ xô khai thác cổ vật bên trong nhưng phần lớn bị bể. Năm 1999, cách tàu Châu Tân không xa, người dân tiếp tục phát hiện gốm sứ từ một con tàu khác và tổ chức trục vớt, gọi đây là tàu Châu Tân 2. ến năm 2000, con tàu thứ 3 được tìm thấy ở Ghềnh Ráng (thuộc xóm Gành Cả bây giờ, cách con tàu mới được phát hiện khoảng 1,5 km). Hiện vật được tìm thấy trong con tàu gồm nhiều đồ gia dụng bằng đất nung, gốm..." - ông . nói.
Trong khi cuộc trò chuyện của chúng tôi với ông . hôm 19/8 chưa dứt, khu vực bờ biển thôn Châu Thuận Biển lại dậy sóng bởi người dân phát hiện thêm một xác tàu cổ khác. "Nhiều người dân ở đây đã biết con tàu này khoảng 3-4 năm trước. Hồi đó, vì thấy cổ vật bị bể nhiều lại có niên đại muộn (khoảng thế kỷ 18) nên không ai khai thác... Còn nhiều con tàu khác nằm dưới lớp cát của bờ biển ở thôn này" - ông . quả quyết.
Theo TS oàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng Quảng Ngãi, ngoài những con tàu người dân tìm thấy, vào năm 1999, ngành khảo cổ của tỉnh đã khai quật tại bờ biển thôn Châu Thuận Biển 1 con tàu khác có nhiều đồ gốm sứ ở thế kỷ XVII.
Nằm trên con đường gốm sứ
Tiến sĩ oàn Ngọc Khôi nhận định từ việc tìm thấy nhiều con tàu liên tiếp, có thể khẳng định vùng biển Châu Thuận ngày xưa là nơi neo trú tàu thuyền mỗi khi gặp gió bão. "Hàng trăm năm trước, trên con đường thông thương dọc theo bờ biển miền Trung, những con tàu của các thương gia phương Bắc hành trình trên biển ông, mỗi khi gặp bão thì thường ghé vào eo biển Vũng Tàu ở đây để neo đậu, mua bán, tiếp tế lương thực... rồi tiếp tục hành trình về phương Nam. iều này chứng minh eo biển Vũng Tàu ngày xưa là một điểm trung chuyển trên con đường gốm sứ, tơ lụa. Thời đó, chỉ đi lại bằng thuyền buồm nên khi gặp thời tiết xấu, các con tàu phải vào nơi khuất để gió tránh bão rồi xảy ra cháy, chìm tàu... iều này cũng lý giải vì sao mỗi con tàu tìm thấy thường bị cháy. Một khả năng khác cũng dẫn đến cháy tàu là bị cướp biển tấ.n côn.g hoặc cư dân bản địa đốt..." - TS Khôi nhận định.
Theo TS Nguyễn Việt, Giám đốc Trung tâm Tiề.n sử ông Nam Á, Quảng Ngãi nằm trên "con đường gốm sứ" từ phương ông sang phương Tây. "Con đường gốm sứ" dựa trên cơ sở phát hiện 5 tàu cổ chở gốm sứ ở các vùng biển Việt Nam được khai quật trước đó. Cụ thể, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam đã khai quật tàu đắm ở Hòn Cau (Bà Rịa - Vũng Tàu) vào năm 1990, Hòn Dầm (Kiên Giang) vào năm 1991, Cù Lao Chàm (Quảng Nam, vừa mới hoàn thành năm 2012), Cà Mau và Bình Thuận (2001). Các con tàu này chở gốm sứ từ thế kỷ XIII-XVIII và có nhiều nguồn gốc khác nhau. "Với việc phát hiện ra hàng loạt con tàu cổ bị đắm chứng tỏ Quảng Ngãi cũng nằm trên "con đường gốm sứ" ngày xưa và là một điểm tiếp tế lương thực, nước uống của các tàu thuyền" - ông Việt đán.h giá.
Dùng thợ lặn khai quật tàu cổ
Sau khi 2 con tàu cổ vật được người dân liên tiếp tìm thấy (ngày 16 và 19/8), ngày 22/8, ông Nguyễn ăng Vũ, Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi, cho biết do phải khai quật 2 con tàu này trước mùa mưa bão nên không thực hiện bằng hình thức dựng kè chắn sóng xung quanh rồi hút cạn nước như đã làm với con tàu vừa được khai quật hồi tháng 6. "Chúng tôi sử dụng thợ lặn để khai quật, lấy cổ vật trong tàu bị đắm vì ít tốn kinh phí hơn. Dự kiến, việc khai quật sẽ được thực hiện vào tháng 9 tới" - ông Vũ nói.
Theo Xahoi
Nhiều cổ vật trên con tàu chìm bị vỡ Trước việc người dân tranh nhau khai thác làm vỡ cổ vật trên con tàu chìm vừa tìm thấy ở vùng biển Bình Châu, cơ quan chức năng Quảng Ngãi đã khoanh vùng bảo vệ, thu giữ nhiều mảnh vỡ cổ vật có niên đại khoảng thế kỷ 16-17. Rạng sáng 16/8, hàng chục tàu thuyền của ngư dân đã đổ xô đến...