Bầu cử Mỹ chi phối “cuộc chiến” chọn nữ lãnh đạo WTO đầu tiên trong lịch sử

Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đang tiến tới một cuộc đụng độ về các ứng cử viên ưa thích của mỗi bên cho vị trí lãnh đạo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), khi việc lựa chọn người phụ nữ đầu tiên điều hành trọng tài thương mại toàn cầu bước vào giai đoạn then chốt.

Hai ứng viên cuối cùng cho vị trí Tổng giám đốc WTO (trái qua): Yoo Myung-hee và Ngozi Okonjo-Iweala.

Bloomberg dẫn nguồn thạo tin cho biết, EU có xu hướng ủng hộ ứng viên người Nigeria, Ngozi Okonjo-Iweala, và nhiều khả năng bà sẽ trúng cử vào hôm nay (21/10). Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump được cho đang nghiêng về ứng viên người Hàn Quốc Yoo Myung-hee. Trong khi đó, sự ủng hộ của Trung Quốc và của các nền kinh tế lớn khác như Brazil hay Ấn Độ vẫn chưa rõ ràng.

WTO có kế hoạch bổ nhiệm một Tổng giám đốc mới vào tháng tới để thay thế ông Roberto Azevedo, người Brazil, đã từ chức hồi cuối tháng 8 – một năm trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc. Ông là người đàn ông thứ 6 liên tiếp lãnh đạo tổ chức 25 năm tuổi này.

EU đã có một vai trò quan trọng trong việc định hình các vòng trước của cuộc đua, khi khối 27 quốc gia chọn cả bà Yoo và bà Okonjo-Iweala cho chặng đua cuối. Điều đó đã khiến ứng cử viên nặng ký của Kenya, Amina Mohamed, bị loại.

Trong khi một số quốc gia đã công khai họ ủng hộ ai trong số 2 người phụ nữ, quá trình chọn lãnh đạo này đòi hỏi sự đồng thuận của 164 thành viên WTO. Thêm căng thẳng cho “cuộc chiến” là việc các liên minh thương mại từ châu Phi đến châu Á đều đã chịu nhiều áp lực trong 3 năm thương chiến Mỹ – Trung, cũng như tâm lý bảo hộ ngày một tăng cao bởi đại dịch Covid-19.

Áp lực với mỗi ứng viên cũng không hề nhỏ. Chẳng hạn, bà Yoo đã phải vật lộn để đảm bảo sự hỗ trợ từ Nhật Bản – vừa là đối tác thương mại vừa là đối thủ của Hàn Quốc. Mối quan hệ thương mại xấu đi giữa 2 cường quốc xuất khẩu thời gian qua đã đè nặng lên chiến dịch của bà Yoo ngay từ ban đầu, hiện vẫn là một cân nhắc quan trọng trong giai đoạn cuối của cuộc đua.

Bà Okonjo-Iweala có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ nhiều nhóm, bao gồm Liên minh châu Phi gồm 55 thành viên, Cộng đồng kinh tế của các quốc gia Tây Phi và Tổ chức các quốc gia châu Phi, Caribe và Thái Bình Dương. Nếu những xác nhận đó được giữ vững, Okonjo-Iweala sẽ có phiếu bầu từ hầu hết lục địa châu Phi.

Nhưng theo Bloomberg, bà Okonjo-Iweala bị phía Mỹ đánh giá là quá gần gũi với những người theo chủ nghĩa thương mại toàn cầu. Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer được cho tỏ ra ủng hộ bà Yoo – Bộ trưởng Thương mại Hàn Quốc và là người đã có 25 năm kinh nghiệp mở rộng mạng lưới thương mại của đất nước thông qua các hiệp định song phương, với cả Trung Quốc, EU, Anh và Mỹ.

Đáng nói, cuộc bầu cử ở Mỹ, diễn ra vào 2 tuần nữa, có thể dẫn đến một chính quyền mới ở Washington, qua đó làm thay đổi kế hoạch của Mỹ đối với WTO – tổ chức thường bị Tổng thống Trump chỉ trích là “công cụ” cho phép sự trỗi dậy mất kiểm soát của Trung Quốc. Nếu ông Trump tái đắc cử, kế hoạch định hình lại WTO của Nhà Trắng lâu nay có thể sẽ được tiếp tục, với phạm vi hẹp hơn nhằm giải quyết các tranh chấp thương mại.

Rufus Yerxa, cựu Phó Tổng giám đốc WTO gia đoạn 2002-2013, nhận định: “Điều này (bầu lãnh đạo WTO) có thể kết thúc trong bế tắc, cũng như khả năng kết quả sẽ phải chờ đợi cuộc bầu cử Mỹ và những gì chính quyền tiếp theo quyết định sẽ làm”. Phát ngôn viên Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ hiện từ chối đưa ra bình luận.