‘Bão cytokine’ đe dọa nhiều bệnh nhân Covid-19 Đà Nẵng

Một số bệnh nhân Covid-19 có biểu hiện “cơn bão cytokine” song chưa gây suy đa cơ quan, theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn.

Theo phó giáo sư Sơn, trong giai đoạn Covid-19 này, Tiểu ban Điều trị chưa ghi nhận một cách rõ ràng số người bệnh gặp “cơn bão cytokine”. Tuy nhiên, một số bệnh nhân đã xuất hiện những biểu hiện, dù chưa gây suy cơ quan cũng như đe dọa tính mạng. Hiện, những bệnh nhân nCoV trên nền bệnh mạn tính phải sử dụng các biện pháp hỗ trợ hô hấp như ECMO, thở máy, hoặc thở oxy…

“Các bác sĩ đang rất lưu ý về hội chứng này, nhất là nhóm nguy cơ cao khi nhiễm nCoV sẽ suy giảm sức đề kháng, khiến lượng virus phát triển trong cơ thể nhanh hơn, tổn thương cơ quan nhanh hơn so với bệnh nhân khác”, Thứ trưởng Sơn nói.

Ở Việt Nam, bệnh nhân phi công Anh, 43 tuổi, mắc hội chứng “bão cytokine”, phải trải qua hai giai đoạn điều trị Covid-19 tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM và hồi sức tích cực tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Trong suốt quá trình, Tiểu ban Điều trị và chuyên gia đầu ngành các bệnh viện đã lập nhiều group để hội chẩn đưa ra các phác đồ điều trị riêng. Bệnh nhân mắc hội chứng bão cytokine – hệ miễn dịch hoạt động thái quá chống lại chính cơ thể, phổi đông đặc 90%, sống phụ thuộc hệ thống ECMO – tuần hoàn oxy ngoài cơ thể (tim phổi nhân tạo)…

“Bão cytokine” là hiện tượng hệ miễn dịch cơ thể phản ứng quá mức, giải phóng ồ ạt cytokine gây viêm, khiến các cơ quan nội tạng suy kiệt.

“Cơn bão cytokine” còn gọi là hội chứng đáp ứng viêm toàn thân (SIRS), hội chứng giải phóng cytokine, hội chứng thực bào máu, bệnh bạch cầu lymphohistiocytosis. Hội chứng đặc trưng bởi sự gia tăng không kiểm soát của các phân tử miễn dịch, có thể dẫn đến suy tạng, gây tử vong. Bệnh nhân mắc hội chứng giải phóng cytokine có nhịp tim đập nhanh bất thường, sốt và tụt huyết áp.

Thuật ngữ “Bão cytokine” lần đầu được nhắc đến trong một bài báo y khoa năm 1993, khi các nhà nghiên cứu mô tả về hiện tượng “tế bào ghép chống lại chủ” xuất hiện trong người được ghép tế bào. Đến năm 2005, khi dịch cúm gia cầm H5N1 bùng phát, nó bắt đầu trở nên phổ biến.

Hội chứng giải phóng cytokine trở nên khá phổ biến trong đại dịch. Khi cơ thể lần đầu tiếp xúc với mầm bệnh, hệ miễn dịch được kích hoạt, bắt đầu chống lại các yếu tố xâm nhập. Lúc này, các phân tử cytokine có vai trò rất quan trọng, tạo ra một loạt tín hiệu để tế bào sắp xếp phản ứng.

Thông thường, phản ứng miễn dịch càng mạnh thì quá trình đẩy lùi virus càng thuận lợi. Khi mầm bệnh bị tiêu diệt hoặc bất hoạt, hệ miễn dịch trở lại trạng thái bình thường. Song trong một số trường hợp, hệ miễn dịch vẫn làm việc ngay cả khi virus không còn hoạt động nữa. Nó tiếp tục giải phóng cytokine khiến cơ thể trở nên mệt mỏi.

Các phân tử này tấn công nhiều cơ quan, bao gồm gan và phổi, cuối cùng có thể dẫn đến tử vong. Lúc này, chính hệ miễn dịch chứ không phải virus là tác nhân làm tổn hại cơ thể. Bão cytokine có nhiều phiên bản, tên gọi cũng khác nhau như: hội chứng đáp ứng viêm toàn thân (SIRS), hội chứng giải phóng cytokine, hội chứng thực bào máu, bệnh bạch cầu lymphohistiocytosis

Ngoài ra, thừa cân béo phì có thể góp phần giải phóng cytokine một cách mãnh liệt, gây ra hội chứng “cơn bão cytokine”.

Cơ chế tấn công cơ thể của “bão cytokine”.

Kể từ tháng 5, các bác sĩ New York đã báo cáo hàng loạt bệnh nhân New York gặp phải tình trạng này. Bão cytokine cũng là phản ứng đặt trưng của những bệnh nhân tử vong vì H1N1, Sars, Mers và cúm 1918.

Các nhà nghiên cứu trên thế giới đang tìm kiếm và điều chế những loại thuốc kháng virus điều trị Covid-19, một số trong đó nhắm vào giải quyết bão cytokine.

Mới đây, vào tháng 6, Bộ Y tế Nga đã cấp phép thuốc Levilimab điều trị cho những bệnh nhân nặng, gặp tình trạng này. Hai công ty Regeneron và Sanofi cũng đang thử nghiệm một loại thuốc kháng viêm có tên gọi Kevzara, đủ khả năng ức chế lượng cytokine sản sinh trong cơ thể. Thuốc vốn để điều trị viêm khớp. Công ty dược phẩm Thuỵ Sĩ Roche đang nghiên cứu hoạt chất Actemra, được phê duyệt hồi năm 2017, đặc trị hội chứng này.