Bằng chứng cho thấy người đã tiêm chủng ít lây lan Covid-19 cho người khác hơn
Một số nghiên cứu cho thấy những người đã tiêm chủng đầy đủ ít có khả năng lây nhiễm cho người khác hơn, mặc dù nhiễm biến thể Delta, theo New Scientist.
Các phát hiện đã bác bỏ ý kiến cho rằng vắc xin không có tác dụng nhiều trong việc ngăn chặn sự lây lan của virus corona.
Tiến sĩ Christopher Byron Brooke, Phó giáo sư tại Đại học Illinois ở Urbana-Champaign (Mỹ), cho biết: “Vắc xin hoàn toàn có thể giảm sự lây truyền Covid-19. Những người được tiêm chủng có thể truyền vi rút trong một số trường hợp, nhưng dữ liệu rất rõ ràng đã chứng minh rằng nguy cơ lây truyền Covid-19 ở người đã tiêm chủng là rất thấp, thấp hơn rất nhiều so với người chưa tiêm chủng”, theo New Scientist.
Những người đã tiêm chủng đầy đủ ít có khả năng lây nhiễm cho người khác hơn. Ảnh SHUTTERSTOCK
Nhiều nghiên cứu chứng minh hiệu quả của vắc xin
Nghiên cứu mới đây cho thấy những người đã tiêm chủng – nếu bị nhiễm biến thể Delta, có nguy cơ lây nhiễm sang người khác thấp hơn đến 63%, so với người chưa tiêm chủng.
Nhà dịch tễ học Brechje de Gier, từ Viện Quốc gia về Sức khỏe cộng đồng và môi trường Hà Lan, người dẫn đầu nghiên cứu, cho biết con số này chỉ thấp hơn một chút so với biến thể Alpha.
Chính nhóm nghiên cứu của chuyên gia de Gier trước đây đã phát hiện ra rằng những người đã tiêm chủng – nếu nhiễm biến thể Alpha, có nguy cơ lây nhiễm sang người khác thấp hơn 73%.
“Điều quan trọng mà mọi người cần biết là vắc xin có tác dụng giảm lây truyền Covid-19 thậm chí còn nhiều hơn mức 63%, bởi vì ngay từ đầu, hầu hết những người đã tiêm chủng rất khó nhiễm bệnh”, chuyên gia de Gier nói.
Chuyên gia De Gier và nhóm nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu từ hệ thống theo dõi lây nhiễm Covid-19 của Hà Lan để tính ra tỷ lệ lây nhiễm từ các trường hợp dương tính. Sau đó, họ tìm ra mức độ giảm thiểu mà tiêm chủng tạo ra được, rồi điều chỉnh các yếu tố như tuổ.i tác.
Chuyên gia De Gier cho biết ngay cả khi giả định rằng việc tiêm chủng chỉ làm giảm một nửa nguy cơ lây nhiễm, thì điều này vẫn có nghĩa là vắc xin giảm lây truyền hơn 80% nói chung, theo New Scientist.
Bộ Y tế đã phân bổ 112,7 triệu liều vắc xin phòng Covid-19
Đầu năm nay, tiến sĩ Ottavia Prunas tại Đại học Yale (Mỹ), đã áp dụng hai mô hình khác nhau cho dữ liệu từ Israel, nơi dân được tiêm vắc xin Pfizer.
Kết quả, nhóm nghiên cứu đã kết luận rằng hiệu quả tổng thể của vắc xin chống lại sự lây truyền Covid-19 là 89%.
Tuy nhiên, dữ liệu được sử dụng chỉ tính đến ngày 24 tháng 3, trước khi chủng Delta chiếm ưu thế. Tiến sĩ Prunas cho biết nhóm nghiên cứu đang sử dụng nhiều dữ liệu gần đây hơn để tìm ra tác động của chủng Delta.
Ý tưởng cho rằng vắc xin không có hiệu quả chống lại sự lây truyền Covid-19 có thể xuất phát từ các báo cáo vào tháng 7 tuyên bố rằng những người đã tiêm chủng – nếu bị nhiễm bệnh “có thể mang tải lượng virus nhiều như người chưa tiêm chủng”.
Giáo sư Peto nói rằng: “Điều này khiến tôi tin tưởng vào mũi vắc xin thứ 3. Mọi người nên tiếp tục tiêm mũi thứ 3, vì chúng ta đang ở giữa một đợt bùng phát lớn”. Ảnh SHUTTERSTOCK
Tuy nhiên, ngay cả khi điều này là đúng, vắc xin vẫn sẽ làm giảm đáng kể sự lây truyền bằng cách ngăn ngừa nhiễm bệnh ngay từ đầu.
Thực tế, nghiên cứu này không đo lường trực tiếp số lượng virus ở người bệnh mà dựa vào tải lượng virus Ct – là thước đo RNA của virus. Tuy nhiên, RNA này có thể có nguồn gốc từ các virus đã bị tiê.u diệ.t bởi hệ thống miễn dịch.
Giáo sư Timothy Peto, từ Trung tâm Nghiên cứu Y sinh Đại học Oxford (Anh) cho biết: “Có thể đo RNA nhưng nó có thể không chính xác. Hiện có một số bằng chứng cho thấy tải lượng virus Ct không phải là thước đo chính xác để đán.h giá số lượng virus mà người bệnh có”.
Lý do thứ nhất, thực tế là những người đã tiêm phòng – nếu nhiễm Covid-19, ít có khả năng lây nhiễm cho người khác hơn. Giáo sư Peto đã thực hiện một nghiên cứu tương tự chuyên gia de Gier bằng cách sử dụng dữ liệu theo dõi việc lây nhiễm Covid-19 ở Anh và cũng nhận được kết quả tương tự.
Lý do thứ hai, nhóm của giáo sư Peto đã chỉ ra rằng: “Có rất ít mối liên quan giữa tải lượng virus Ct và khả năng lây nhiễm. Có vẻ như những người dương tính sau khi tiêm vắc xin vẫn có tải lượng virus tương đương với người chưa tiêm. Chúng ta nghĩ rằng họ cũng dễ lây truyền Covid-19 cho người khác. Nhưng hóa ra những người này ít lây nhiễm hơn”. Giáo sư Peto nói. “Điều đó khá quan trọng. Mọi người đã quá bi quan”.
Tuy nhiên, một bằng chứng khác đến từ một nghiên cứu của tiến sĩ Brooke. Nhóm của ông đã lấy mẫu của 23 người mỗi ngày sau khi họ có kết quả dương tính lần đầu tiên cho đến khi chữa khỏi Covid-19 và thực hiện các xét nghiệm, kể cả việc dùng mẫu thử cố gắng lây nhiễm các tế bào trong đĩa thí nghiệm.
Đối với 5 trong số 6 người đã tiêm chủng đầy đủ, không có mẫu nào bị lây nhiễm, trong khi đó đối với những người chưa tiêm chủng, hầu hết các mẫu đều bị lây nhiễm.
Theo tiến sĩ Brooke, nghiên cứu cho thấy những người đã tiêm chủng chứa ít virus hơn những người chưa tiêm chủng.
Hiệu quả chống lại sự lây truyền Covid-19 sẽ suy yếu dần
Nhưng điều cần thận trọng là nghiên cứu của giáo sư Peto cho thấy hiệu quả chống lại sự lây truyền Covid-19 của vắc xin sẽ suy yếu theo thời gian, chỉ còn khoảng 25% sau 3 tháng kể từ liều vắc xin thứ 2.
Ông nói: “Điều này khiến tôi tin tưởng vào mũi vắc xin thứ 3. Mọi người nên tiếp tục tiêm mũi thứ 3, vì chúng ta đang ở giữa một đợt bùng phát lớn”.
Chiến dịch tiêm chủng của 'Vương quốc hạnh phúc' Bhutan đã thành công như thế nào?
Vương quốc nhỏ bé ẩn mình bên dãy núi Himalaya hùng vĩ đã vượt qua những thách thức về mặt hậu cần và tâm lý hoài nghi vaccine bằng sự đoàn kết và các chính sách hiệu quả dựa trên khoa học.
Quốc vương Bhutan Jigme Khesar Namgyel Wangchuck dùng bữa trưa trong chuyến thị sát tới các ngôi làng hẻo lánh để giám sát các biện pháp COVID-19 hôm 14/5. Ảnh: Reuters
Theo kênh CNA, cho đến nay, dù gần một nửa dân số thế giới đã được tiêm ít nhất 1 mũi vaccine COVID-19, con số này không đồng đều giữa các quốc gia. Trong khi những nước trong nhóm thu nhập cao đang dẫn trước ở cuộc đua miễn dịch cộng đồng với COVID-19, một số nước thu nhập thấp và trung bình chỉ vừa bắt đầu chiến dịch tiêm chủng. Nhưng Bhutan, quốc gia nhỏ bé trên dãy Himalaya lại là một ngoại lệ. Tính đến cuối tháng 7, "Vương quốc hạnh phúc" đã tiêm phòng đầy đủ cho 90% dân số trưởng thành.
Mặc dù Bhutan có rất ít bác sĩ và y tá, nhưng chỉ trong 3 tuần vào mùa hè, vương quốc này đã tiêm mũi vaccine thứ 2 cho hầu hết người trưởng thành. Với thành tựu ấy, Bhutan được ca ngợi là câu chuyện tiêm chủng thành công đáng chú ý trong số những quốc gia kém phát triển nhất thế giới.
Bộ trưởng Y tế Dechen Wangmo đã đán.h giá cao tinh thần đoàn kết, việc hoạch định chính sách tiêm chủng quy mô nhỏ dựa trên khoa học trong thành công của chiến dịch tiêm chủng ở Bhutan.
Nguồn viện trợ vaccine quốc tế
Song chiến dịch tiêm chủng của Bhutan không thể thành công nếu không có sự hợp tác quốc tế. Ấn Độ là quốc gia đã viện trợ những lô vaccine đầu tiên cho Bhutan. Tính đến tháng 3/2021, Ấn Độ đã gửi 450.000 liều vaccine AstraZeneca, đủ để tiêm mũi đầu tiên cho tất cả người trưởng thành đủ điều kiện ở Bhutan vào mùa xuân.
Lô vaccine được viện trợ cho Bhutan qua cơ chế COVAX. Ảnh: AP
Nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình khác cũng đang dựa vào nguồn cung vaccine từ Ấn Độ, nhà sản xuất vaccine lớn nhất thế giới, để bắt đầu tiêm chủng cho người dân và chấm dứt sự bùng phát của đại dịch. Tuy nhiên, sự phụ thuộc này lại khiến Bhutan gặp trở ngại với nguồn cung mũi vaccine thứ 2 cho người dân. Làn sóng dịch COVID-19 thứ hai đã càn quét Ấn Độ sớm hơn dự kiến, khiến nước này phải ưu tiên tiêm chủng trong nước và dừng xuất khẩu vaccine.
Nguồn cung vaccine của Bhutan ngay lập tức cạn kiệt, trong khi đó nguy cơ virus SARS-CoV-2 lây lan từ Ấn Độ qua biên giới Ấn Độ sang nước này gia tăng nhanh chóng.
Sau một thời gian chờ đợi căng thẳng, Bhutan đã nhận được 500.000 liều vaccine Moderna từ Mỹ thông qua sáng kiến chia sẻ vaccine COVAX. Sau đó, quốc gia này cũng nhận được thêm 250.000 liều vaccine AstraZeneca từ Đan Mạch, tiếp đó là nguồn cung vaccine AstraZeneca, Pfizer và Sinopharm từ Bulgaria, Croatia, Trung Quốc và các quốc gia khác.
Thách thức phân phối vaccine đến vùng xa xôi
Có được vaccine là một thành công lớn, song việc phân phối vaccine như thế nào lại trở thành thách thức lớn khác. Bhutan rất xa xôi, chỉ có thể tiếp cận đất liền bằng một số con đường từ Ấn Độ.
Vaccine từ cơ chế COVAX đã được vận chuyển đến Sân bay Quốc tế Paro bằng đường hàng không. Đây là một trong những hành trình vận chuyển khó khăn nhất trên thế giới, khi Paro nằm trong một thung lũng sâu, các đỉnh núi xung quanh cao tới 5.500m.
Việc vận chuyển vaccine nội địa cũng gặp nhiều thách thức. 750.000 dân Bhutan sống rải rác trong một khu vực có diện tích rộng gần bằng Thụy Sĩ. Song không phải tất cả các khu vực miền núi đều có thể tiếp cận bằng đường bộ. Do đó, Bộ Y tế đã phải lên kế hoạch chi tiết làm thế nào để tất cả người trưởng thành được tiêm đủ 2 mũi vaccine càng nhanh càng tốt.
Bhutan đã tiêm đủ 2 mũi vaccine COVID-19 cho hầu hết dân số đủ điều kiện. Ảnh: AFP
Giới chức đã bắt đầu các chuyến thăm thực địa đến các huyện vùng sâu vùng xa, để lập bản đồ và xác định các địa điểm có thể tiêm chủng. Bhutan cũng đã thiết lập biện pháp vận chuyển vaccine đến các địa điểm này bằng đường bộ, đường hàng không và thậm chí đi bộ đến những khu vực khó tiếp cận nhất.Trường học, tu viện và các tòa nhà công cộng khác đều được sử dụng làm trung tâm tiêm chủng.
Việc bảo quản vaccine tại những khu vực dân cư thưa thớt cũng là một thách thức. Do đó, Bhutan đã thành lập các trung tâm tiêm chủng cấp huyện trên toàn quốc để bảo quản và phân phối đến các khu vực nhỏ hơn khi cần thiết. Các chuyến bay nội địa và dịch vụ vận chuyển vaccine bằng trực thăng đã được sử dụng để phân phối vaccine trên khắp đất nước.
Bên cạnh đó, nền tảng kỹ thuật số - Hệ thống Tiêm chủng Bhutan - cũng đã góp phần đẩy nhanh việc triển khai tiêm mũi vaccine thứ 2. Nền tảng này cho phép người dân đăng ký tiêm chủng trực tuyến giúp tiết kiệm thời gian điền thông tin cá nhân khi đến các trung tâm tiêm chủng.
Nhân viên y tế kiểm tra thân nhiệt của người dân tại Gelephu, Bhutan. Ảnh: AFP/TTXVN
Với việc chỉ có 376 bác sĩ trong cả nước, giai đoạn lập kế hoạch cũng đã sớm xác định tình trạng thiếu nhân lực y tế. Vì vậy, 50 bác sĩ đã đang ở nước ngoài đã được kêu gọi về nước hỗ trợ chiến dịch tiêm chủng. Bộ Y tế cũng đã tổ chức các cuộc họp trực tuyến với các nhân viên y tế và chính quyền cấp huyện và cấp thôn bản để nêu rõ những thách thức dự kiến. Đồng thời, bộ cũng vận động, tập huấn cho cán bộ y tế tiêm chủng và theo dõi bệnh nhân.
Các y tá và nhân viên chăm sóc sức khỏe cũng nhận được sự hỗ trợ từ các tình nguyện viên, được biết đến là những "chiến binh bảo vệ hòa bình". Đây là chương trình dịch vụ quốc gia đã được thực hiện ở Bhutan trong suốt thập kỷ qua và có 4.500 thành viên. Những tình nguyện viên này có nhiệm vụ khuyến khích mọi người đi tiêm chủng và giúp quản lý các trung tâm tiêm chủng.
Vượt qua sự do dự tiêm chủng
Nhân viên y tế tiêm vaccine COVID-19 cho một nhà sư tại một điểm tiêm chủng hôm 27/3. Ảnh: AFP
Khả năng lãnh đạo tốt cũng là một dấu hiệu nổi bật trong việc triển khai vaccine ở Bhutan. Người dân ở quốc gia này rất tin tưởng vào các nhà lãnh đạo của đất nước. Thủ tướng và Bộ trưởng Y tế Bhutan đã dành rất nhiều thời gian cho các hoạt động ứng phó với COVID-19.
Ngoài ra, không thể không nhắc đến vai trò của Quốc vương Jigme Khesar Namgyel Wangchuck. Quốc vương Bhutan được rất nhiều người tôn kính. Ông đã đi khắp các vùng sâu vùng xa để giám sát các biện pháp phòng dịch COVID-19. Quốc vương đã có chuyến đi 5 ngày đến gặp gỡ và cảm ơn các nhân viên y tế tuyến đầu. Khi trở về, ông đã tuân thủ quy tắc cách ly trong một khách sạn để làm gương cho người dân.
Các chính trị gia của Bhutan cũng nỗ lực vận động công chúng đi tiêm chủng nhằm khắc phục tình trạng do dự vaccine. Trong đó, giới chức đã tập trung vào việc truyền đạt những lợi ích khoa học của vaccine, thông qua những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội cũng như các diễn viên truyền hình.
Không phải quốc gia nào cũng có thể đạt được những thành tựu tương tự Bhutan. Dân số ít và sự tin tưởng cao vào các nhà lãnh đạo đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai chương trình tiêm chủng.
Bhutan là minh chứng rõ ràng rằng việc triển khai vaccine nhanh chóng và công bằng có thể thực hiện được ở các nước thu nhập thấp và trung bình. Trong đó, cộng đồng quốc tế phải hợp tác cùng nhau trong việc cung cấp vaccine, như hỗ trợ quản lý phân phối vì việc đưa vaccine đến các vùng xa xôi của các quốc gia kém phát triển nhất trên thế giới là một thách thức lớn.
Bước đi thận trọng trong phòng chống dịch COVID-19 "Vaccine cứu sống mọi người và tiê.u diệ.t virus. Đơn giản vậy thôi !", Tổng thống Pháp Emmanuel Macron khẳng định điều này vào trung tuần tháng 9, sau khi thông báo nước Pháp đã cán mốc 50 triệu người tiêm mũi vaccine đầu tiên. Như vậy là sau ba tháng đẩy mạnh chiến dịch tiêm chủng, tính đến đầu tháng 10, gần...