Lý do một số đồng minh của Iran ‘im ắng’ trước xung đột với Israel

Các nhóm nằm trong liên minh “ Trục Kháng chiến ” mà Iran dày công xây dựng dường như muốn tách mình ra khỏi cuộc xung đột đang diễn ra giữa Iran và Israel.

Lực lượng Hezbollah quan sát nơi tập trung binh lính Israel ở Cao nguyên Golan và miền Bắc Israel. Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo hãng tin Reuters, ngày 13/6, Israel đã có động thái gây căng thẳng khu vực khi quyết định tấn công Iran. Phản ứng lại, Tehran cũng có màn đáp trả với thiết bị bay không người lái và tên lửa, gây ra thương vong. Tuy nhiên, đã 3 ngày kể từ cuộc chiến song các nhóm dân quân như Hezbollah ở Liban, Houthi ở Yemen, Shiite ở Iraq đều “nằm im bất động”.

Các nhà phân tích đánh giá chính những lo ngại về chính trị trong nước, cũng như những tổn thất nặng nề phải gánh chịu trong gần hai năm xung đột và biến động khu vực, dường như đã khiến những đồng minh Iran này phải lùi bước trong vòng xung đột mới nhất gây chấn động khu vực.

“Trục Kháng chiến”

Hezbollah được thành lập với sự hỗ trợ của Iran vào đầu những năm 1980 với tư cách là một lực lượng du kích chống lại sự chiếm đóng của Israel ở miền Nam Liban vào thời điểm đó.

Lực lượng có vũ trang này đã giúp đẩy Israel ra khỏi Liban và xây dựng kho vũ khí của mình trong những thập kỷ tiếp theo, trở thành một lực lượng hùng mạnh trong khu vực và là trung tâm của liên minh “Trục kháng chiến” – bao gồm Phong trào Hồi giáo Hamas , lực lượng dân quân Shiite Iraq và Houthi ở Yemen.

Có thời điểm, Hezbollah được cho là sở hữu khoảng 150.000 tên lửa và rocket. Cố thủ lĩnh của nhóm Hassan Nasrallah từng tuyên bố nhóm này có 100.000 tay súng.

Để bày tỏ sự ủng hộ của Hamas sau cuộc tấn công ngày 7/10/2023 của các chiến binh Palestine vào miền Nam Israel và phản đối chiến dịch quân sự của Israel ở Gaza, Hezbollah bắt đầu phóng rocket qua biên giới.

Điều đó đã dẫn đến các cuộc không kích và pháo kích của Israel. Các cuộc giao tranh đã leo thang thành chiến tranh toàn diện vào tháng 9 năm ngoái. Israel đã gây ra thiệt hại nặng nề cho Hezbollah, giết chết thủ lĩnh Nasrallah và các nhà lãnh đạo cấp cao khác cũng phá hủy phần lớn kho vũ khí của nhóm này, trước khi Mỹ thành công đưa hai bên thống nhất lệnh ngừng bắn vào tháng 11 cùng năm. Tuy nhiên sau đó, Israel tiếp tục chiếm đóng một số khu vực ở miền Nam Liban và thực hiện các cuộc không kích gần như hàng ngày.

Về phần mình, lực lượng dân quân Iraq thỉnh thoảng tấn công các căn cứ mà quân Mỹ đồn trú tại Iraq và Syria. Trong khi đó, lực lượng Houthi ở Yemen thể hiện sự ủng hộ Hamas bằng cách tấn công các tàu thuyển đi qua Biển Đỏ.

Trước xung đột mới nhất giữa Iran và Israel, thủ lĩnh Hezbollah Naim Kassem đã lên án các cuộc tấn công của Israel và gửi lời chia buồn đến các nhân vật cấp cao của Iran đã thiệt mạng.

Tuy nhiên, phát biểu của ông Kassem không ám chỉ Hezbollah sẽ tham gia vào bất kỳ hành động đáp trả nào nhằm vào Israel.

Trong tuyên bố chính thức, Hezbollah cho rằng hành động quân sự của Israel đã vượt qua điều mà lực lượng này gọi là “lằn ranh đỏ”, cho rằng sẽ làm thay đổi toàn bộ cục diện ở khu vực. Tuyên bố này cũng có đoạn bày tỏ tình đoàn kết với Iran, song cho biết lực lượng này sẽ không đưa ra lời đe dọa sẽ tham gia các hành động trả đũa. Một lãnh đạo của lực lượng Hezbollah nêu rõ: “Hezbollah sẽ không khởi động bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào Israel để đáp trả các cuộc không kích vừa qua”.

Lực lượng dân quân Iraq kêu gọi chính quyền Baghdad “khẩn trương trục xuất các lực lượng thù địch khỏi đất nước”, ám chỉ quân đội Mỹ tại Iraq trong cuộc chiến chống lại nhóm Nhà nước Hồi giáo tự xưng cực đoan, nhưng cũng không đưa ra lời đe dọa sử dụng vũ lực nào.

Phong trào Hezbollah phóng tên lửa từ Liban vào miền Bắc Israel. Ảnh: IRNA/TTXVN

Thái độ thay đổi

Cuộc giao tranh năm ngoái với Israel với sự sụp đổ của Tổng thống Syria Bashar Assad, một đồng minh quan trọng, được cho là khiến năng lực của Hezbollah suy yếu.

“Hezbollah đã bị suy yếu ở cấp độ chiến lược trong khi bị cắt đứt khỏi chuỗi cung ứng ở Syria”, hãng tin AP dẫn lời Andreas Krieg, nhà phân tích quân sự và phó giáo sư tại King’s College London, cho biết.

Theo ông Krieg, nhiều thành viên Hezbollah tin rằng “họ đã bị hy sinh vì lợi ích khu vực lớn của Iran” kể từ khi cuộc tấn công của Hamas vào Israel và giờ muốn tập trung vào các lợi ích của Liban thay vì bảo vệ Iran.

Tuy nhiên, ông Qassem Qassir, nhà phân tích người Liban thân cận với Hezbollah, cảnh báo không nên loại trừ vai trò của nhóm này trong cuộc xung đột Israel-Iran.

“Điều này phụ thuộc vào diễn biến chính trị và thực địa. Mọi thứ đều có thể xảy ra”, ông nói.

Đối với các nhóm đồng mình còn lại, Krieg cho biết cả lực lượng Houthi và lực lượng dân quân Iraq đều thiếu khả năng tấn công chiến lược sâu vào Israel như Hezbollah đã từng làm”.

Theo Renad Mansour, nghiên cứu viên cao cấp tại viện nghiên cứu Chatham House ở London, lực lượng dân quân tại Iraq luôn cố gắng tránh kéo đất nước của họ vào một cuộc xung đột lớn.

Không giống như Hezbollah, lực lượng dân quân của Iraq là thành viên của một liên minh nằm trong lực lượng phòng vệ nhà nước.

“Mọi thứ ở Iraq hiện đang tốt cho họ, họ có mối liên hệ với nhà nước – họ đang hưởng lợi về mặt chính trị, kinh tế. Và họ cũng đã thấy những gì đã xảy ra với Iran, với Hezbollah và họ lo ngại rằng Israel sẽ nhằm vào họ”, nghiên cứu viên Mansour lý giải.

Năng lực chưa đủ của dân quân Iraq cùng sự suy yếu của Hezbollah khiến Houthi có khả năng trở thành “trung tâm mới trong Trục kháng chiến”. Tuy nhiên, Krieg chỉ ra nhóm này không đủ mạnh và xét về mặt địa lý thì nằm ở khoảng cách khá xa để gây tổn thất cho Israel.

Theo ông Krieg, trong bối cảnh Iran còn đang bận rộn đáp trả các cuộc tấn công của Israel, các nhóm trong “trục” nhận ra rằng mối quan hệ đang dần lỏng lẻo.

“Nó không thực sự là một trục nữa mà như một mạng lưới lỏng lẻo nơi mọi người phần lớn đều bận tâm đến sự sống còn của chính mình”, ông Krieg kết luận.