Bán sang Trung Quốc theo đường chính ngạch và tăng chế biến, giá thứ quả trồng nhiều ở Tây Nguyên tăng gấp ba

Nhờ đẩy mạnh xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc và tăng chế biến, giá chanh leo ở nhiều địa phương của Tây Nguyên, tỉnh Sơn La đã tăng từ 7.000 – 8.000 đồng/kg lên 20.000 đồng/kg.

Xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, chất lượng là ưu tiên hàng đầu

Đó là nhận định của nhiều doanh nghiệp tại cuộc họp của Bộ NNPTNT về tình hình xuất nhập khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc ngày 9/3.

Theo đó, bà Nguyễn Thị Tuyết Ngọc, Giám đốc Công ty CP Chuỗi nông sản thực phẩm Việt cho rằng, muốn chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch, chất lượng sản phẩm là yếu tố hàng đầu.

Nhiều doanh nghiệp Trung Quốc sẵn sàng trả ngay 100% t.iền nhưng họ đòi hỏi chất lượng sản phẩm phải tốt – bà Ngọc nói.

Để đảm bảo yêu cầu về chất lượng, theo bà Ngọc, doanh nghiệp Việt Nam phải có chuỗi liên kết, nguồn cung ổn định. Điều đó có nghĩa doanh nghiệp phải có ký kết hợp đồng liên kết với nông dân trong bao tiêu sản phẩm. Bên cạnh đó, yếu tố quan trọng nữa là đẩy mạnh chế biến sâu.

Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, việc chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc là cuộc cách mạnh cần có sự kiên trì, sẵn lòng và sẵn sàng của cả hệ thống sản xuất, thương mại. Ảnh: P.V

“Ví dụ, Trung Quốc là thị trường ưa chuộng trái vải khô. Nếu Việt Nam có đủ doanh nghiệp chế biến sâu triển khai và xuất khẩu vải khô thay vì xuất khẩu tươi sang Trung Quốc, áp lực tiêu thụ sẽ giảm đi rất nhiều”, bà Ngọc dẫn chứng.

Đồng quan điểm, ông Võ Quan Huy, Giám đốc Công ty TNHH Huy Long An cho rằng, Trung Quốc đã có sự chuẩn bị sớm để chuyển nhập khẩu từ tiểu ngạch sang chính ngạch. Thị trường này cũng ngày càng chuẩn hóa tiêu chuẩn hàng hóa nhập khẩu.

Tuy nhiên, doanh nghiệp Việt dường như chưa có sự sẵn sàng. Mặc dù Việt Nam có nhiều sản phẩm thị trường Trung Quốc có nhu cầu cao, nhưng để xuất khẩu được đòi hỏi doanh nghiệp phải kiện toàn cách kinh doanh, đáp ứng được điều kiện nhập khẩu.

Nhìn từ quả chanh leo, ông Đinh Cao Khuê, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần thực phẩm Đồng Giao (DOVECO) cho biết, năm 2020, xuất khẩu tiểu ngạch quả này chiếm 75%, nhưng năm 2021 chỉ còn 25%. Nhờ tăng chế biến nên giá chanh leo đã lên 20.000 đồng/kg so với trước đây chỉ từ 7.000 -10.000 đồng/kg. Cùng với đó, sản phẩm chế biến cũng được tiêu thụ tốt.

Đối với quả thanh long thì xuất khẩu tươi quá nhiều, trong khi chế biến quá ít. Đơn cử như tại Bình Thuận, trong số hơn 200 doanh nghiệp tham gia xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, chỉ có khoảng 15% theo đường chính ngạch.

Diện tích trồng thanh long cũng tăng nhanh và rất cần chuyển đổi một phần diện tích sang các loại cây trồng khác. Nhiều sản phẩm như: chuối, xoài, dứa, chanh leo… có thể xuất khẩu, nhưng phải thực hiện đúng quy trình, nếu xuất khẩu tươi khó thì chuyển sang chế biến.

Người dân thị trấn Tân Uyên (huyện Tân Uyên, Lai Châu) kiểm tra chanh leo gần vào vụ thu hoạch. Ảnh: laichau.gov.vn.

“Cần chuyển sang chính ngạch càng sớm càng tốt, mọi vấn đề trong thương mại sẽ minh bạch. Để xuất khẩu chính ngạch, trước tiên phải xuất phát từ chính mình và làm phải chuẩn. Một số doanh nghiệp Trung Quốc chỉ thích đi chính ngạch với doanh nghiệp lớn”, ông Đinh Cao Khuê chỉ rõ.

Ông Đinh Cao Khuê cũng kiến nghị Bộ NNPTNT phối hợp với Bộ Nội vụ củng cố các hiệp hội ngành hàng để hiệp hội thực sự hoạt động hiệu quả. Bởi, hiện nay một số hiệp hội hoạt động không hiệu quả, còn xa rời thông tin thị trường…

Ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cho rằng, Trung Quốc là thị trường lớn, yêu cầu nghiêm ngặt. Những chính sách, cách tiếp cận đang làm tốt để xuất khẩu sang các thị trường như: EU, Nhật Bản… là tính hệ thống. Do đó, việc quản lý chất lượng sản phẩm sang Trung Quốc cũng phải theo hệ thống.

Đàm phán mở thêm cửa khẩu xuất nhập khẩu chính ngạch với Trung Quốc

Số liệu mới nhất của Tổng cục Hải quan cho thấy, 2 tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam-Trung Quốc đạt hơn 1,83 tỷ USD, giảm 1,7% so với cùng kỳ năm 2021.

Trong đó, xuất khẩu đạt 1,3 tỷ USD, giảm 7,4%; nhập khẩu đạt 515 triệu USD, tăng 16,6%.

Năm 2021, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam-Trung Quốc đạt 12,6 tỷ USD, tăng 18,39 % so với năm 2020.

Ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) cho biết, hiện nay xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc đang đối diện không ít thách thức.

Việc nhập khẩu các mặt hàng ngoài danh mục được xuất khẩu chính ngạch bị coi là buôn lậu và áp dụng các chế tài tịch thu hàng, bắt giữ người, phạt t.iền và có thể truy cứu trách nhiệm.

Bên cạnh đó, hoạt động thương mại biên mậu ưu đãi 8.000 tệ/người/ngày cho cư dân biên giới được quản lý chặt chẽ hơn về chủng loại hàng, số lượng mỗi lượt giao hàng. Trung Quốc kiểm soát chặt cửa khẩu, lối mở do đó, thời gian qua một số mặt hàng (như sầu riêng, chanh leo) vẫn xuất qua các đường mòn, lối mở theo phương thức trao đổi cư dân biên giới, nay cũng không thể nhập khẩu vào Trung Quốc.

Phần lớn sản lượng thanh long của Bình Thuận xuất khẩu sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch. Ảnh: Báo Bình Thuận.

Đáng chú ý, lãnh đạo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản nhấn mạnh: Trung Quốc tiếp tục quản lý chặt về truy xuất nguồn gốc, tăng cường và siết chặt quản lý xuất nhập khẩu biên mậu đối với các mặt hàng nông sản, hoa quả của Việt Nam.

Một số loại nông sản của Việt Nam như: bưởi, dừa, chanh leo, roi, sầu riêng, sắn lát, thạch đen… khó xuất khẩu được theo hình thức biên mậu tại các cửa khẩu phụ mà trước đây Trung Quốc đã cho phép nhập khẩu.

Đặc biệt vừa qua, Trung Quốc tiếp tục thực hiện chính sách “Zero Covid-19″, thặt chặt kiểm soát, phòng chống dịch covid-19 trên cả bao bì hàng nông sản, hạn chế lượng thông quan.

Điều này gây ra ùn tắc cục bộ tại khu vực cửa khẩu biên giới với Trung Quốc, có thời điểm ngừng thông quan tại một số cửa khẩu do phát hiện Covid-19 đối với người và cả trên hàng hóa khi thông quan. Mở thêm cửa khẩu xuất nhập khẩu chính ngạch.

Dễ thấy, Trung Quốc đã, đang và sẽ tiếp tục là thị trường xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản hàng đầu của Việt Nam.

Để tháo gỡ những khó khăn trong xuất khẩu sang thị trường này, dần “xoá sổ” tình trạng hàng hoá ùn tắc tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc, chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang chính ngạch là điều không thể trì hoãn thêm nữa.

Về định hướng và lộ trình chuyển xuất khẩu nông sản tiểu ngạch sang chính ngạch thời gian tới, Bộ NNPTNT đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Ngoại g.iao p.hối hợp với các bộ, ngành tăng cường đàm phán về mở thêm các cửa khẩu thực hiện thông quan, xuất nhập khẩu chính ngạch.

Mở thêm các hình thức xuất khẩu chính ngạch qua đường sắt, đường biển; hợp tác hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, kết nối giữa các tỉnh biên giới với Trung Quốc.

Đồng thời, kiến nghị Bộ Công Thương phối hợp với các bộ ngành, địa phương biên giới hiện đại hóa, điện tử hóa hệ thống thông tin thị trường để kịp thời cung cấp tới các địa phương, hiệp hội doanh nghiệp về nhu cầu, giá cả, thay đổi chính sách… của thị trường Trung Quốc; phát triển các sàn giao dịch, hình thức thương mại điện tử đối với hàng nông sản, xuất khẩu sang Trung Quốc.

“Bộ NN&PTNT cũng sẽ phối hợp với các bộ, ngành đàm phán mở rộng danh mục hàng hóa nông sản, danh sách doanh nghiệp được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc; xây dựng “Đề án xuất khẩu nông, lâm, thủy sản bền vững sang thị trường Trung Quốc” trong bối cảnh hiện nay”, đại diện Bộ NN&PTNT nêu rõ.

Phát biểu tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Lê Minh Hoan nhấn mạnh, việc chuyển từ xuất khẩu tiểu ngạch sang xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc là cuộc cách mạnh cần có sự kiên trì, sẵn lòng và sẵn sàng của cả hệ thống sản xuất, thương mại.

Do đó, phải có lộ trình để tổ chức lại sản xuất, thị trường, ngành hàng và cả hiệp hội ngành hàng. Nếu không tổ chức sản xuất thì sẽ không chuẩn hóa được vùng nguyên liệu, không truy xuất được nguồn gốc sản phẩm… và không có sản phẩm để đưa vào xuất khẩu chính ngạch.

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, việc chuyển đổi hình thức xuất khẩu này đặt ra nhiều vấn đề giữa mong muốn và thực trạng. Bởi, thời gian vừa qua ngành vẫn còn sản xuất để xuất khẩu tiểu ngạch chứ chưa phải sản xuất để xuất khẩu chính ngạch.