Bài thuốc từ cây bạch hoa xà thiệt thảo

Bạch hoa xà thiệt thảo là cây thuốc nam được dùng nhiều trong y học. Sử dụng toàn cây làm thuốc có tác dụng ức chế miễn dịch, hỗ trợ điều trị một số bệnh.

1. Phân biệt với cây bạch hoa xà

Bạch hoa xà và Bạch hoa xà thiệt thảo là 2 cây hoàn toàn khác nhau:

1.1 Bạch hoa xà

Bạch hoa xà còn có tên là bạch tuyết hoa, cây chiến, cây đuôi công, tên khoa học Plumbago zeylanica L., thuộc họ Đuôi công, là loài cây sống dai, cao 0,3-0,6m, có thân rễ, thân có đốt và nhẵn. Lá mọc so le, hình trứng đầu nhọn, phía cuống hơi như ôm vào thân, mép nguyên, không có lông, mặt dưới hơi trắng nhạt.

Hoa màu trắng, mọc thành bông ở đầu cành hay kẽ lá; đài hoa có lông dài, nhớt. Tràng dài gấp 2 lần đài.

Bạch hoa xà có độc tính mạnh, chủ yếu dùng làm thuốc chữa bệnh ngoài da. Khi dùng giã nhỏ rễ hoặc lá đắp vào nơi tổn thương sưng đau, lở loét..

1.2 Bạch hoa xà thiệt thảo

Bạch hoa xà thiệt thảo còn có tên là cỏ lưỡi rắn trắng, bồi ngòi bò, xà thiệt thảo, xà châm thảo, long thiệt thảo…

Tên khoa học là Hedyotis diffusa Willd, thuộc họ cà phê, là loại cỏ mọc bò, sống hàng năm, có thể cao tới 30-40cm. Lá mọc đối, hơi thuôn dài, không có cuống lá, có khía răng ở đỉnh. Hoa mọc đơn độc hoặc thành đôi ở kẽ lá, có màu trắng.

Quả nang khô dẹt ở đầu, có nhiều hạt màu nâu nhạt. Cây thường mọc hoang nơi đất ẩm ướt. Ngay tại Hà Nội cũng thấy cây này mọc.

Bộ phận dùng: Toàn cây làm thuốc. Dùng riêng hoặc phối hợp với một số vị thuốc khác, sắc uống, chữa nhiều bệnh.

Bạch hoa xà (Plumbago zeylanica L.),

2. Tác dụng của bạch hoa xà thiệt thảo trong y học cổ truyền

Bạch hoa xà thiệt thảo có vị ngọt, đắng, tính hàn; vào các kinh vị, đại tràng, tiểu tràng; có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi thủy, tiêu thũng, tán kết, kháng nham (chống u)… Thường được dùng hỗ trợ chữa các bệnh viêm họng, viêm đường tiết niệu, viêm gan, sỏi mật, phù thũng… Thời xưa, Tuệ Tĩnh thường dùng chữa rắn cắn, sởi…

Tác dụng chữa bệnh của bạch hoa xà thiệt thảo có ghi trong nhiều sách khác nhau:

- ‘ Truyền châu bản thảo’ cho rằng bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng thanh nhiệt, tán ứ, tiêu ung, giải độc.

- ‘ Quảng Tây trung thảo dược’ cho biết có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hoạt huyết.

- ‘ Mân nam bản thảo’ lại nêu có tác dụng giảm đau..

Vị thuốc bán chi liên và bạch hoa xà thiệt thảo

3. Tác dụng dược lý

Theo y học hiện đại, bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng ức chế tế bào ung thư lymphô, bạch cầu hạt và bạch cầu đơn nhân, tế bào carcinom ức chế hiện tượng gây đột biến do afla toxin B1 tạo ra. Một tác dụng nữa của bạch hoa xà thiệt thảo là có tác dụng ức chế miễn dịch.

Do có tác dụng tăng cường khả năng đại thực bào của hệ thống lưới – nội mô và bạch cầu nên bạch hoa xà thiệt thảo có tác dụng chống viêm và hỗ trợ trị một số bệnh…

Bạch hoa xà thiệt thảo (Hedyotis diffusa Willd).

4. Dạng dùng và liều thuốc

Bạch hoa xà thiệt thảo được dùng phổ biến dưới dạng thuốc sắc, có thể dùng tươi hoặc phơi khô. Liều dùng có thể tới 60g thuốc khô, tương đương với khoảng 250g dược liệu tươi. Dùng ngoài không kể liều lượng.

Ở nước ngoài, bạch hoa xà thiệt thảo còn được bào chế thành dạng thuốc tiêm để hỗ trợ điều trị bệnh ung thư và viêm nhiễm như viêm phế quản, viêm phổi, viêm họng, viêm ruột thừa…

5. Một số bài thuốc nam chữa bệnh

Chữa viêm họng: Bạch hoa xà thiệt thảo 30g, bồ công anh 20g, kim ngân hoa 20g, cam thảo dây 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia uống 3 lần trong ngày.

Chữa phù thũng, sung huyết: Bạch hoa xà thiệt thảo 40g, rễ cỏ tranh 30g, râu ngô 20g, cam thảo dây 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia uống 3 lần trong ngày.

Hỗ trợ chữa viêm gan vàng da: Bạch hoa xà thiệt thảo 60g, chó đẻ răng cưa 30g, nhân trần 20g, cam thảo dây 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia uống 3 lần trong ngày.

Hỗ trợ chữa bệnh sỏi mật: Bạch hoa xà thiệt thảo 30g, kim tiền thảo 20g, màng trong mề gà sao cách cát cho vàng 16g, cam thảo dây 10g. Sắc uống ngày 1 thang…